Nie dapamahali ni samaloty, ni bieśpiłotniki «Bajraktar», ni aptyčnyja spadarožniki.
U takich umovach moh by dapamahčy zaharyzontny radar, sihnał ad jakoha zdolny abhinać Ziamlu. Ale 13 krasavika ŭ apieratara kompleksu «Niaptun» u Adeskaj vobłaści pad rukoj byli tolki zvyčajnyja radary, jakija amal nie bačać celaŭ dalej, čym 18 kiłamietraŭ.
Usio heta ŭśviedamlali i na krejsiery «Maskva», kamandzie jakoha zdavałasia, što jana ŭ poŭnaj biaśpiecy.
«Jany razumieli, što ź nieba ich nie vidać, ź bieraha — taksama. Plus u ich vielmi surjoznyja kompleksy SPA na borcie i inšyja sistemy abarony. Tamu jany padpłyli na 120 kiłamietraŭ da ŭkrainskaha bieraha. I hetaja samaŭpeŭnienaść ich i zahubiła», — kaža nie pad zapis adzin z ukrainskich rakietčykaŭ, datyčny da stvareńnia «Nieptuna».
Ukrainie 13 krasavika niečakana dapamahła sama pryroda. Apieratar «Nieptuna» nie pavinien byŭ by dastać «Maskvu» zvyčajnym radaram, ale mienavita heta i adbyłosia. Tamu paśla niekalkich chvilin ciažkich vahańniaŭ i kansultacyj jon addaŭ kamandu «Pusk», i dźvie rakiety ź nievialikim intervałam vylecieli ŭ bok rasijskaha krejsiera.
Aryjencirovačny čas ich padlotu pavinien składać krychu bolš za 6 chvilin. Što budzie paśla taho, jak hetyja chviliny projduć, nie viedaŭ nichto.
«Ukrainskaja praŭda» zrabiła rekanstrukcyju taho, jak ukrainski «Niaptun» patapiŭ rasijski krejsier «Maskva».
Bajavoje chryščeńnie «Nieptuna»
Pieršaje bajavoje prymianieńnie «Nieptunoŭ» adbyłosia zusim nie ŭ krasaviku, a ŭ pieršyja dni poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia Rasii.
Mienavita tady try rasijskija desantnyja karabli adyšli ad partoŭ u Krymie i rušyli ŭ bok ukrainskaha ŭźbiarežža ŭ Mikałajeŭskaj vobłaści. Vysadka vojskaŭ RF u hetym rajonie davała im płacdarm dla napadu i na Mikałajeŭ, i na Adesu.
Mienavita dla źniščeńnia hetych karabloŭ byli vypuščany try pieršyja «Nieptuny».
«Pieršyja puski byli z poŭdnia Adeskaj vobłaści, a stralali ŭ napramku Mikałajeva. Tamu rakiety pavinny byli prajści nad Adesaj i, kab heta było biaśpiečna dla horada, ich puścili nie na vyšyni 5—6 mietraŭ nad vadoj, jak heta pavinna być, a dzieści na 120 mietrach. Vidavočna, što ruskija ich zasiekli i chutčej za ŭsio źniščyli. Tam cikava, što jany navat źbili svoj ža samalot, jaki ŭ tym rajonie palavaŭ na «Nieptuny», — raspavioŭ surazmoŭca UP u vajskovych kołach, datyčnych da prajekta «Niaptun».
Jaki dakładna heta byŭ dzień, ustanavić nie ŭdałosia, ale heta adbyłosia nie paźniej za 26 lutaha. Mienavita ŭ toj dzień Hienštab vypuściŭ aficyjnaje paviedamleńnie, što rasijski vajskovy karabiel źbiŭ svoj samalot nad Čornym moram.
Nivodny z «Nieptunoŭ» nie źbiŭ svaju cel, ale, jak zapeŭnivajuć surazmoŭcy, rasijskija desantnyja karabli, zaśpietyja samoj mahčymaściu padobnych rakietnych udaraŭ, raźviarnulisia i chutka papłyli ŭ Krym.
Aślapić «Niaptun»
Pieršaje prymianieńnie «Nieptuna» pakinuła ŭ vajennych dvajakaje ŭražańnie. Ekipažy kompleksaŭ prachodzili navučańnie ŭ raspracoŭščykaŭ rakiet, i paśla lutaŭskich puskaŭ u vajskoŭcaŭ zaradzilisia tryvožnyja sumnievy. Niešta było nie tak.
«Dla apierataraŭ samaje vialikaje rasčaravańnie, kali ich rakiety prosta dzieści źnikajuć i nikudy nie traplajuć. Tamu paśla pieršych puskaŭ, dzieści ŭ sakaviku, u apieratara, jaki adkazvaŭ za kompleks, pačałasia ŭ dobrym sensie niejkaja paranojia. Jon zahadaŭ pravieryć usie rakiety — vuzieł za vuzłom», — raspaviadaje adzin z surazmoŭcaŭ u vajskovych kołach, znajomy ź situacyjaj.
Dla pravierki z kijeŭskaha kanstruktarskaha biuro «Pramień», jakoje źjaŭlajecca hałaŭnym raspracoŭščykam rakiety, pryjechała hrupa śpiecyjalistaŭ, jakaja vyjaviła vielmi padazronuju zakanamiernaść.
«Z Kijeva pryjechali śpiacy i realna pryfihieli. Jany vyjavili, što na ŭsich rakietach vyviedziena sa stroju adna detal, praź jakuju rakiety nie detanavali, jak pavinny byli b. Jany ŭsio papravili, i adrazu nastupny pusk, dźvie rakiety — u jabłyčak», — raspaviadaje surazmoŭca, datyčny da prajekta «Niaptun».
Usio heta vyhladała nie inakš jak spłanavanaja dyviersija. Praŭda, krynicy «Ukrainskaj praŭdy» ŭ KB «Pramień» nie schilnyja da viersii ab naŭmysnym škodnictvie.
«Nas pastajanna vyklikajuć niešta papravić abo pravieryć. Heta śpiecyfika praduktu takaja. Rakieta ž napoŭniena vielmi adčuvalnaj elektronikaj, dla jaje navat na etapie prostaj transparciroŭki jość šmat niebiaśpiek. Nie dumaju, što była niejkaja dyviersija», — pierakonvaje surazmoŭca na pradpryjemstvie-raspracoŭščyku rakiety.
U toj ža čas inšyja dźvie niezaležnyja adna ad druhoj krynicy, u pryvatnaści, u vajskovym kiraŭnictvie, miarkujuć, što rakiety mahli paškodzić naŭmysna.
«Takaja historyja i nasamreč była. Akazałasia, što na ŭsich rakietach adnolkavaja niaspraŭnaść, i jana vidavočna śpiecyjalna zroblenaja. Heta byŭ adziny raz za ŭsiu vajnu, kali b ja moh skazać, što heta padobna da zdrady. Ale ŭsio vypravili — i «Maskvy» bolš niama», — pryznajecca surazmoŭca ŭ raźviedcy.
Znajści i patapić: krušeńnie «Maskvy»
13 krasavika kala 16-ci hadzin dnia apieratar kompleksu «Niaptun» z krasamoŭnym, ale pakul zasakrečanym ukrainskim proźviščam atrymaŭ vielmi niečakanyja danyja na radarach.
Jaho zvyčajny radar pakazvaŭ, što dzieści za 120 kiłamietraŭ ad bieraha staić vialikaja cel. Padobnaha pamieru abjekt u hetym siektary Čornaha mora moh być tolki adzin — fłahman ČF RF krejsier «Maskva».
Ale jak zvyčajny radar moh pakazvać zaharyzontnuju cel na takoj adlehłaści? Jak pierakonvajuć nie pad zapis ukrainskija rakietčyki, na baku abaroncaŭ stała sama pryroda.
Z-za taho, što nad moram stajali ščylnyja abłoki, sihnał ad radara adbivaŭsia ad ich da pavierchni vady, a ad vady nazad da abłokaŭ.
«U nas na momant uvarvańnia nie było zaharyzontnych radaraŭ, i Rasija pra heta viedała. Ale tak jak abłoki stajali vielmi nizka i sihnału z hetaha kalidora pamiž vadoj i abłokami niama kudy było dziecca, to radar niečakana dabiŭ až da «Maskvy», — tłumačyć surazmoŭca UP.
Rasijanie byli nastolki ŭpeŭnienymi va ŭłasnaj niedasiahalnaści dla ŭkrainskich sił, što, jak miarkujuć našy surazmoŭcy, vierahodna, navat nie aktyvavali sistemy SPA. Choć navat u ich byli b vialikija prablemy z «Nieptunami».
«Niaptun» — heta cichachodnaja rakieta na vadkim palivie, jakaja padkradajecca da karabla niezaŭvažnaj da samaha apošniaha momantu. Pakul nie pozna. Jaje zvyčajnyja sistemy SPA amal nie bačać, tamu što jana lacić nad samaj vadoj», — tłumačyć surazmoŭca ź liku čalcoŭ RNBA.
U zachodniaj presie isnuje svaja viersija padziej.
Pa danych The New Yorker, 13 krasavika Ukraina adpraviła zapyt u Jeŭrapiejski centr NATA z prośbaj paćvierdzić kaardynaty celi i atrymała adtul paćvierdžańnie. A vydańnie The New York Times pierakonvała, što dla vykanańnia zapytu Ukrainy byŭ zadziejničany amierykanski samalot-raźviedčyk P-8 «Pasiejdon», jaki i padaŭ dakładnyja kaardynaty. Takuju ž infarmacyju padavała profilnaje vydańnie Navy Recognition.
Praŭda, va ŭkrainskich vajskovych kołach skieptyčna staviacca da praźmiernaha pierabolšańnia roli sajuźnikaŭ.
«Usie hetyja historyi pra toje, jak «vialikija dziadźki» dapamahajuć nam, heta tolki na ruku Rasii. Nasamreč my sami zdolnyja vyrašać zadačy nievierahodnaj ciažkaści. Nu vy praŭda dumajecie, što znajści krejsier «Maskva» było składana? Heta 120-mietrovaja hara žaleza i elektroniki ŭ maleńkim Čornym mory. Jana prabivajecca lubymi spadarožnikami ŭ lubym dyjapazonie. My jaje pastajanna bačyli i fiksavali», — aburajecca adzin z surazmoŭcaŭ UP u kołach armiejskaha kamandavańnia.
13 krasavika krejsier niečakana sam zajšoŭ u zonu paražeńnia ŭkrainskich rakiet. Jak tolki jaho zafiksavali, kala 16-ci hadzin adbyłosia dva puski «Nieptunoŭ», jakija adzin za druhim vylecieli ŭ bok «Maskvy».
«Ukrainskaj praŭdzie» ŭdałosia atrymać fatahrafiju hetaha histaryčnaha pusku rakiet.
Ale samaja cikavaja faza apieracyi pačałasia jakraz paśla taho, jak rakiety panieślisia ŭ mory.
Pa raźlikach rakietčykaŭ, palot «Nieptunoŭ» na takuju adlehłaść pavinien byŭ skłaści krychu bolš za 6 chvilin. Ale jak daviedacca, ci patrapili rakiety?
Jak zapeŭnivajuć surazmoŭcy UP, znajomyja z chodam apieracyi, apieratary «Bajraktaraŭ» admaŭlalisia vylatać dla vieryfikacyi traplańnia: nad abłokami jany b ničoha nie ŭbačyli, a lacieć pad abłokami — heta 100% źbićcia. «Tamu nichto nie viedaŭ, ci ŭdałosia trapić. Ale potym pryjšli źviestki, što «Maskva» ŭłupiła poŭny napierad. Heta značyła, što štości ŭsio-taki adbyłosia. Z trajektoryi było vidać, što krejsier chacieŭ schavacca za «vyški Bojki». Heta vialiki mietaličny abjekt, i kali lacić rakieta, to jana zachopić spačatku vyšku jak cel, a karabiel za joj budzie ŭ biaśpiecy», — kaža adzin surazmoŭcaŭ u asiarodździ rakietčykaŭ.
Paralelna z tym, da «Maskvy» adnačasova z roznych bakoŭ nakiravałasia čatyry karabli. Ale mienavita tady na mory pačaŭsia niečakany štorm, i lubyja vyratavalnyja apieracyi vielmi ŭskładnilisia. Kali ŭkrainskija vajskoŭcy zrazumieli, što z Kryma ŭ «Maskvu» vyjšaŭ buksir, to im stała vidavočna: situacyja na krejsiery krytyčnaja.
Adzin ź viadomych ciapierašnich siłavikoŭ napisaŭ u tuju noč žurnalistam UP: «Maskva — usio. ***»
Na nastupny dzień štorm na Čornym mory zacich. Chmarnaje nieba paśviatleła, viatry ścichli. Adzinym, što parušała paślaštormavuju idyliju, byŭ ciažki čorny siłuet, jaki prahladaŭsia z adlehłaści navat dziasiatkaŭ kiłamietraŭ.
Zdavałasia, što niejki vypadkovy cini kit raptam zapłyŭ u Čornaje mora i ciapier šukaje darohu nazad. Nasamreč hety «kit» nie płyŭ, a pastupova išoŭ na dno. Padbituju dvuma «Nieptunami» «Maskvu» bačyli sotni ruskich marakoŭ ź inšych karabloŭ, jakija mahli tolki biezdapamožna kružyć vakoł.
Navat adbuksiravać zavaleny na levy bort krejsier da Kryma było ŭžo niemahčyma. Pieršyja krytyčnyja hadziny byli stračanyja z-za štormu. Sama pryroda jak by dapamahła Ukrainie adpravić fłahman akupacyjnaha fłotu tudy, kudy jaje pasłali abaroncy vostrava Źmiainy jašče 24 lutaha, u pieršy dzień poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia.
