Načalnik Hałoŭnaha ŭpraŭleńnia ahulnaj siaredniaj, daškolnaj i śpiecyjalnaj adukacyi Ministerstva adukacyi Maryja Kindzirenka adkazała na samyja aktualnyja pytańni, jakija chvalujuć adzinaccacikłaśnikaŭ i ich baćkoŭ, piša «Źviazda».
Novyja padychody
Kali raniej vypuskny ekzamien pravodziŭsia ŭ piśmovaj i vusnaj formie va ŭstanovach adukacyi, to z 2023 hoda vynikovaja atestacyja budzie prachodzić u formie adzinaha centralizavanaha ekzamienu. Heta testavaje zadańnie, jakoje vykonvajecca nie ŭ škole, a na śpiecyjalnych placoŭkach — u punktach praviadzieńnia CE. I praviarajecca jano nie školnymi piedahohami.
Arhumienty dla źmianieńnia farmatu vynikovaj atestacyi vidavočnyja: heta źmianšeńnie nahruzki na vučniaŭ (było čatyry ekzamieny — zastałosia dva); sumiaščeńnie vypusknoj i ŭstupnaj kampanii (vyniki vypusknych ekzamienaŭ zaličvajucca pry pastupleńni va ŭstanovu vyšejšaj adukacyi); unifikacyja form praviadzieńnia vypusknych i ŭstupnych ispytaŭ (vypusknikam nie patrabujecca dadatkovaja padrychtoŭka); bolš matyvavany vybar budučaj prafiesii (jašče na etapie vybaru pradmieta dla zdačy centralizavanaha ekzamienu nieabchodna vyznačycca z dalejšym profilem navučańnia); nastaŭnik rychtuje navučencaŭ adnačasova da vypusknych i ŭstupnych ispytaŭ (nie patrabujucca dadatkovyja zaniatki z repietytaram); pavyšeńnie adkaznaści nastaŭnika za vyniki svajoj pracy i, jak nastupstva, pavyšeńnie jakaści viedaŭ vypusknikoŭ.
Kamu možna nie zdavać CE?
Centralizavany ekzamien pa dziaržaŭnaj movie — abaviazkovy dla ŭsich. Adzinaccacikłaśnik vybiraje, jakuju movu jon budzie zdavać: biełaruskuju ci ruskuju. Druhi pradmiet dla CE vypusknik 11-ha kłasa vybiraje ź pieraliku pradmietaŭ, jakija zdajucca na centralizavanym teściravańni, kab u dalejšym ź jaho vynikam možna było pastupić u VNU.
U adpaviednaści ź Instrukcyjaj pa arhanizacyi i praviadzieńni centralizavanaha ekzamienu, da 1 lutaha 2023 hoda va ŭstanovach adukacyi pavinny być zaćvierdžany kamisii pa rehistracyi i zabieśpiačeńni ŭdziełu ŭ centralizavanym ekzamienie.
Adzinaccacikłaśniki pavinny vyznačycca z navučalnym pradmietam, jaki jany buduć zdavać na CE, da 1 sakavika. Takim čynam, kančatkovy vybar nieabchodna zrabić u lutym.
Zarehistruje navučencaŭ na centralizavany ekzamien u sistemie rehistracyi kamisija ŭstanovy adukacyi. Navučencam nikudy jeździć dla hetaha nie treba. Dla ŭdziełu ŭ asnoŭny termin praviadzieńnia centralizavanaha ispytu rehistracyja budzie pravodzicca z 1 pa 20 krasavika 2023 hoda.
Źmianieńnie źviestak adnosna vybranych vučebnych pradmietaŭ i movy pradastaŭleńnia ekzamienacyjnych materyjałaŭ (biełaruskaj ci ruskaj) paśla rehistracyi niemahčymaje.
Usie pazicyi dopusku da CE dakładna prapisany ŭ praviłach atestacyi navučencaŭ.
Ad zdačy centralizavanaha ekzamienu mohuć być vyzvaleny tolki pieramožcy treciaha (abłasnoha, Minskaha haradskoha) i zaklučnaha etapu respublikanskaj alimpijady pa navučalnych pradmietach.
Pieramožcy treciaha (abłasnoha i Minskaha haradskoha) etapu respublikanskaj alimpijady pa vučebnych pradmietach vyzvalajucca ad adnaho centralizavanaha ekzamienu — pa vučebnym pradmiecie, pa jakim navučeniec staŭ pieramožcam. U atestat ab ahulnaj siaredniaj adukacyi pa hetym pradmiecie vystaŭlajecca 10 bałaŭ.
Pieramožcy zaklučnaha etapu respublikanskaj alimpijady pa navučalnych pradmietach vyzvalajucca ad usich centralizavanych ekzamienaŭ. U atestat ab ahulnaj siaredniaj adukacyi pa vučebnych pradmietach, pa jakich vučań staŭ pieramožcam, vystaŭlajecca 10 bałaŭ; pa astatnich pradmietach — hadavaja adznaka.
Što datyčycca ŭniviersiteckich alimpijad, jakija debiutavali sioleta, to navat uładalniki dypłomaŭ I, II i III stupieni buduć zdavać dva CE. Choć užo ŭ sakaviku jany aficyjna stanuć studentami-pieršakurśnikami (ich zaličać u tyja alma-mater, dzie jany rehistravalisia i prachodzili alimpijadnyja vyprabavańni). Heta tłumačycca tym, što centralizavanyja ekzamieny — forma vynikovaj atestacyi za kurs siaredniaj škoły.
Vypuskniki papiarednich hadoŭ, vypuskniki siarednich śpiecyjalnych i prafiesijna-techničnych navučalnych ustanoŭ zdajuć nie centralizavany ekzamien, a CT. Jany majuć prava zdać na centralizavanym teściravańni try dyscypliny.
Jak i raniej, pieramožcy zaklučnaha etapu respublikanskaj alimpijady pa vučebnych pradmietach zaličvajucca biez ekzamienaŭ va ŭstanovy vyšejšaj adukacyi na śpiecyjalnaści, pa jakich hety pradmiet źjaŭlajecca adnym z profilnych pry pastupleńni (naprykład, pieramožca alimpijady pa fizicy nie moža pastupić biez ekzamienaŭ u linhvistyčny ŭniviersitet).
Pieramožcy treciaha (abłasnoha, Minskaha haradskoha) etapu respublikanskaj alimpijady pa vučebnych pradmietach, jak i raniej, majuć prava pastupić u lubuju ŭstanovu vyšejšaj adukacyi na piedahahičnyja i najbolš zapatrabavanyja ekanomikaj śpiecyjalnaści, a z 2023 hoda — i ŭ rehijanalnyja ŭstanovy vyšejšaj adukacyi na śpiecyjalnaści, pa jakich hety pradmiet źjaŭlajecca adnym z profilnych pry pastupleńni.
Takim čynam, ilhoty dla pieramožcaŭ respublikanskaj alimpijady pa vučebnych pradmietach nie tolki zachavalisia, ale i byli pašyrany.
Na ispyt — u vychadny dzień
Hałoŭnaja admietnaść CE — jaho vyniki afarmlajucca siertyfikatam, jak i vyniki centralizavanaha teściravańnia. Aceńvajucca jany pa stobalnaj škale, zatym pieravodziacca ŭ 10-balnuju škału, i siaredniaje aryfmietyčnaje hadavoj adznaki i vynikaŭ CE vystaŭlajecca ŭ atestat, a sam siertyfikat zaličvajecca pry pastupleńni va ŭstanovu vyšejšaj adukacyi.
Aficyjnyja škały pieravodu ŭ 10‑balnuju adznaku raspracavany Respublikanskim instytutam kantrolu viedaŭ pa ŭsich pradmietach. U najbližejšy čas ich zaćvierdziać i pradstaviać hramadskaści. Ale heta nie prosta liniejny pieravod. Pry składańni škały brali pad uvahu šerah paramietraŭ za niekalki hadoŭ. Naprykład, dziesiać pa ruskaj movie možna budzie atrymać, nabraŭšy na CE ad 82 da 100 bałaŭ.
Siertyfikat centralizavanaha ekzamienu, jak i siertyfikat CT, budzie dziejničać dva hady.
Źmianieńni, jakija zakranuć farmat praviadzieńnia centralizavanaha ekzamienu ŭ punktach jaho zdačy, zaklučajucca ŭ tym, što miascovyja orhany vyznačajuć bazy praviadzieńnia centralizavanych ekzamienaŭ. Punktaŭ zdačy CE budzie značna bolš, čym punktaŭ CT. Płanujecca adkryć bolš za 150 takich punktaŭ. I zadača ŭstanovy adukacyi — vyrašyć usie arhanizacyjnyja pytańni, jakija datyčacca dastaŭki vypusknikoŭ, znachodžańnia ich u punkcie CE, charčavańnia i supravadžeńnia navučencaŭ. Akramia taho, ustanova ahulnaj siaredniaj adukacyi biare na siabie funkcyju vykanańnia takich etapaŭ, jak rehistracyja na CE i farmiravańnie śpisaŭ ŭdzielnikaŭ pa ŭsich pradmietach.
Usie ekzamienacyjnyja materyjały ŭ punkty praviadzieńnia CE i nazad — u Respublikanski instytut kantrolu viedaŭ — buduć dastaŭlacca ŭ apłambavanych valizach dziaržaŭnaj fieldjehierskaj słužbaj ( jak i na CT). Adzinaccacikłaśniki buduć raźmiarkoŭvacca pa aŭdytoryjach punkta praviadzieńnia CE mietadam losavańnia.
Usie arhanizacyjnyja pytańni byli adpracavany padčas repietycyjnaha CE, jakoje prajšło na bazie vaśmi administracyjnych terytoryj. U dalejšym jano budzie praviedziena va ŭsich rehijonach našaj krainy. Zapłanavanaja data «repietycyi» — 28 studzienia.
Raniej školniki pisali i zdavali ŭsie ispyty ŭ vusnaj formie ŭ budnija dni. Ciapier pad ekzamieny advodzicca niadziela. Asnoŭnyja daty praviadzieńnia centralizavanych ekzamienaŭ — 14 maja (pa biełaruskaj abo ruskaj movie) i 21 maja (pradmiet na vybar) — heta niadzieli.
Jak buduć aceńvacca vyniki?
Centralizavany ekzamien daje mahčymaść atrymać abjektyŭny zrez pa ŭsich navučalnych pradmietach za kurs ahulnaadukacyjnaj škoły. Struktura testaŭ źviedała źmieny. Byli źmienieny pracentnyja suadnosiny zadańniaŭ uzroŭniu A i B. Što heta nam daje? Vyklučajecca mahčymaść adkazu naŭzdahad, kali možna prosta vypadkova pastavić niejki značok, i akažacca, što heta pravilna. U testach, jakija raspracavany Respublikanskim instytutam kantrolu viedaŭ u hetym hodzie, kolkaść zadańniaŭ častki A źmienšana. Adpaviedna pavialičvajecca kolkaść zadańniaŭ hrupy B. Dla taho, kab adkazać na pytańni hetych zadańniaŭ, treba vałodać peŭnym bahažom viedaŭ.
Kab zabiaśpiečyć abjektyŭnaść aceńvańnia, Ministerstva adukacyi sfarmiravała hrupu ekśpiertaŭ dla praviadzieńnia ekśpiertyzy zadańniaŭ dla CE pa ŭsich pradmietach. U jaje skład uvajšli śpiecyjalisty Nacyjanalnaha instytuta adukacyi, Akademii paśladypłomnaj adukacyi i najlepšyja piedahohi-pradmietniki z usioj krainy. Testavyja zadańni aprabiravali pry praviadzieńni repietycyj CE, i pravierka pakazała, što jany dajuć mahčymaść vučniu prademanstravać viedy, atrymanyja im za kurs škoły.
Navučency, darečy, mohuć nie pieražyvać, kali buduć vyznačacca z formaj zdačy ispytu, što ŭzrovień składanaści CE i CT moža adroźnivacca. Zadańni i tam, i tam buduć raŭnacennyja i raspracoŭvajucca vyklučna na asnovie bazavaha ŭzroŭniu asvajeńnia navučalnych prahram.
Asobnaj uvahi zasłuhoŭvaje pytańnie vynikovaj atestacyi navučencaŭ sa słabym słycham, słabym zrokam i navučencaŭ, jakija majuć parušeńni aporna-ruchalnaha aparatu. Dla ich praduhledžana prava vybaru: abo zdavać centralizavany ekzamien i, adpaviedna, centralizavanaje teściravańnie pry pastupleńni va ŭstanovu vyšejšaj adukacyi, abo zdavać vypuskny ekzamien u škole, a paźniej — unutrany ekzamien va ŭstanovie vyšejšaj adukacyi. Pry hetym jany musiać acanić svaje mahčymaści pa zapaŭnieńni błanka adkazaŭ. Heta nieabchodna rastłumačyć i navučencam, i baćkam.
«Zapasnyja» dni
Centralizavanyja ekzamieny možna zdavać u asnoŭnyja terminy i ŭ reziervovyja dni. Reziervovyja ekzamieny buduć arhanizavanyja niekalki razoŭ — u mai, lipieni (hetyja daty supaduć z reziervovymi dniami CT), a taksama ŭ žniŭni.
Asnoŭnyja dni: 14 maja — «Biełaruskaja mova», Ruskaja mova»; 21 maja — pradmiet pa vybary.
Praduhledžany reziervovyja dni i inšyja terminy dla tych, chto nie zmoh uziać udzieł u centralizavanym ekzamienie pa ŭvažlivaj pryčynie va ŭstanoŭlenyja daty. Jany taksama vyznačany. Reziervovyja dni: 23 maja — «Biełaruskaja mova» i «Ruskaja mova», 25 maja — pradmiet pa vybary. U lipieni reziervovyja dni dla tych, chto zdaje CE, supaduć z reziervovymi dniami dla centralizavanaha teściravańnia. Apošniaja mahčymaść budzie ŭ žniŭni: 21 žniŭnia — «Biełaruskaja mova» i «Ruskaja mova»; 23 žniŭnia — pradmiet pa vybary.
Tyja, chto zdaść centralizavanyja ekzamieny ŭ asnoŭnyja terminy, u pieršyja reziervovyja dni (u mai) abo ŭ lipieni, zachoŭvajuć mahčymaść pastupleńnia ŭ VNU, jany paśpiavajuć padać dakumienty ŭ pryjomnuju kamisiju dla ŭdziełu ŭ konkursie.
Praviedzienaja padrychtoŭčaja rabota, uklučajučy repietycyjnyja ekzamieny, śviedčyć, što i piedahohi, i navučency, i śpiecyjalisty, što byli zadziejničanyja ŭ praviadzieńni CE na miescach, hatovy da realizacyi takich padychodaŭ.
