Šlach ź biełaruskaha boku patrulujuć biełaruskija pamiežniki. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Paśla taho, jak letaś pačaŭsia mihrancki kryzis, samym haračym punktam na miažy pamiž Litvoj i Biełaruśsiu staŭ učastak pamiežnaha punkta propusku «Kapčamieścis» — tut zafiksavany najbolšy ŭzrovień nielehalnaj mihracyi. «Heta byŭ samy haračy pamiežny punkt padčas mihracyjnaha kryzisu, niezdarma jon atrymaŭ vialikuju ŭvahu, da nas časta pryjazdžali palityki», — skazaŭ kamandzir punkta «Kapčamieścis» Ałhis Kisialus.
Pavodle jaho, u 2021 hodzie ŭ punkcie propusku było zatrymana 2700 nielehalnych mihrantaŭ. Ciapier situacyja ŭ hetym płanie źmianiłasia — sioleta ŭ punkcie propusku zatrymali «tolki» 250 nielehalnych mihrantaŭ, dla ŭdvaja bolšaj kolkaści pierasiačeńnie miažy było praduchilena. «Škada tolki, što śniehu ŭ nas jašče mała, a było b prydatna — bolš było b bačna śladoŭ», — skazaŭ pamiežnik.
Razam z polskimi pamiežnikami
«Na minułym tydni my zafiksavali 36 nielehalnych mihrantaŭ. Miažu jany nie pierasiakali, my ich zaŭvažyli na biełaruskim baku, jany nabližalisia da miažy, ale potym adstupili ŭhłyb Biełarusi», — raspavioŭ Ałhis Kisialus pra rasparadak dnia aficeraŭ, jakija pracujuć na miažy ź Biełaruśsiu.
Ałhis Kisialus, načalnik pamiežnaj zastavy «Kapčamieścis». Fota: LRT
Pa słovach načalnika pamiežnaj zastavy «Kapčamieścis», płyń mihrantaŭ ź Biełarusi vidavočna źmienšyłasia pa niekalkich pryčynach. Pierš za ŭsio mihrantaŭ strymlivaje zbudavany na miažy fizičny barjer i ŭstalavanyja kamiery videanazirańnia dy inšyja srodki adsočvańnia.
Jak adznačyŭ śpiecyjalist pamiežnaj słužby Vałdas Judziavičus, nie varta vyklučać, što na źmianšeńnie kolkaści paŭpłyvała raspaŭsiudžvańnie infarmacyi pra aharodžy, jakija ŭźnikli na miažy, abmien takimi viedami siarod samich mihrantaŭ. Akramia taho, pa słovach pamiežnika, žadańnie mihrantaŭ pratačycca praź miažu źnižaje jašče i chałodnaje nadvorje.
Skaračeńnie płyniaŭ nielehalnaj mihracyi źniziła nieabchodnaść fizičnaj prysutnaści supracoŭnikaŭ na miažy. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Fizičny barjer, ustalavany na miažy, mihranty sprabujuć pieraadoleć roznymi sposabami. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
«Sacyjalnyja sietki pracujuć. Raspaŭsiudžvajecca infarmacyja, što z nami nie tak prosta pierasiačy miažu. Akramia taho, nie ŭsie mohuć zastavacca ŭ lesie ŭ chałady, asabliva z maleńkimi dziećmi», — adznačyŭ Judziavičus.
Jahony načalnik A. Kisialus padkreśliŭ, što ź vieraśnia biahučaha hoda fiksujecca pavieličeńnie patokaŭ mihrantaŭ ź Biełarusi na polski bok. Praŭda, pavodle jahonych słoŭ, polskija pamiežniki ŭvieś čas rychtavalisia da hetaj pahrozy. Da taho ž apošnim časam na ich miažy taksama paŭstaŭ fizičny barjer, jaki navat vyšejšy za płot na litoŭska-biełaruskaj miažy.
Jak skazaŭ V. Judziavičus, paśla mihracyjnaha kryzisu aktyvizavałasia supracoŭnictva litoŭskich i polskich pamiežnikaŭ. Strymlivać mihrantaŭ pamiežnikam dapamahaje i zručnaja pryrodnaja abstanoŭka — tam, dzie sutykajucca miežy Litvy, Biełarusi i Polščy, mihranty traplajuć u peŭny tupik. Taksama, pavodle pamiežnikaŭ, u zhadanym miescy praciakaje raka Mara, što źjaŭlajecca jašče adnoj pieraškodaj dla nielehalnaha pierasiačeńnia litoŭskaj ci polskaj miažy.
«Ciapier my pastajanna bačym patruli polskich pamiežnikaŭ kala našaha trochbakovaha znaka. Akramia taho, z polskaha boku pabudavany fizičny barjer. Tak što ŭ nas bolš dziejańniaŭ strymlivańnia i značna mienš zatrymańniaŭ mihrantaŭ», — skazaŭ V. Judziavičus.
«U nas byŭ nie adzin i nie dva vypadki, kali hrupa z 24 čałaviek padychodziła da trochbakovaha znaka, a potym sprabavała prarvacca na polski bok uzdoŭž našaj miažy. Ale, pakolki ŭ nas tam jość sistemy videanazirańnia, my ŭsio zapisvajem, pieradajom infarmacyju, apaviaščajučy polskija ŭłady», — praciahnuŭ pamiežnik.
Mihranty apynulisia ŭ tupiku ŭ miescy sutyknieńnia dziaržaŭnych miežaŭ Litvy, Biełarusi i Polščy. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
Na pytańnie, jak źmianiłasia atmaśfiera na miažy paśla niadaŭniaha padzieńnia ŭ Polščy rakiety, Judziavičus adkazaŭ, što ŭ znosinach z kalehami — polskimi pamiežnikami — abo miascovymi žycharami jon nie adčuvaŭ, kab jany byli napałochanyja paśla zhadanaha incydentu.
«Miascovyja žychary bačyli, jak polski ŭrad adreahavaŭ na incydent, jak adreahavaŭ na kryzis nielehalnych mihrantaŭ. Miascovyja žychary bačyli, kolki polskich sałdat i aficeraŭ było na miažy, jakija vialikija łahiery, tamu ja dumaju, što ludzi spakojnyja, kali jany ŭsio heta bačać», — razvažaŭ intervjujer.
«Drabiny za 250 dalaraŭ»
Kamandzir punkta propusku «Kapčamieścis» A. Kisialus, jaki pakazaŭ častku ŭčastka miažy, uzradavaŭsia tamu, što ŭ apošni čas, paśla budaŭnictva fizičnaha barjera i amal zaviaršeńnia ŭstanoŭki kamier videanazirańnia dy inšych srodkaŭ adsočvańnia, nieabchodnaść vialikaj kolkaści supracoŭnikaŭ dla fizičnaj achovy miažy značna źmienšyłasia.
«Ciapier u nas jość i fizičnaja pieraškoda, i kamiery videanazirańnia, tamu my fiksujem ruch la ściany i reahujem», — prakamientavaŭ A. Kisialus.
Pavodle jaho słoŭ, reahavać na incydenty na miažy i patrulavać dapamahajuć vajskoŭcy-dobraachvotniki DPS, a taksama kinołahi. Tamu ŭ prafiesijnaj vajskovaj dapamozie ciapier niama nieabchodnaści.
Pamiežny słužbovy sabaka Pierła. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Dapamahajuć pamiežnikam u patrulavańni i dobraachvotnickija atrady Nacyjanalnaj hvardyi. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
Pamiežniki, adkazvajučy na pytańnie pra toje, na jakija incydenty im zvyčajna davodzicca reahavać na miažy, nazvali vypadki nielehalnaj mihracyi ź biełaruskaha boku, paškodžańnie fizičnaha barjera. Niahledziačy na toje, što, pa słovach čynoŭnikaŭ, płyń mihrantaŭ značna źmienšyłasia, sproby nielehalna pierasiačy miažu i trapić na terytoryju Litvy praciahvajucca.
Pa śviedčańni pamiežnikaŭ, mihranty stanoviacca ŭsio bolš vynachodlivymi, kab pieraadoleć naturalnyja pieraškody na ŭčastku zastavy «Kapčamieścis» — raku Mara, bałoty, a taksama i fizičny barjer.
«Mihranty nosiać z saboj drabiny i sprabujuć pieraadoleć fizičnuju pieraškodu, a jašče majuć pry sabie nažnicy, kab prarezać aharodžu», — zaŭvažyŭ Judziavičus.
Vałdas Judziavičus, śpiecyjalist pamiežnaha punkta propusku «Kapčamieścis». Fota: J. Stacevičiaus / LRT
A. Kisialus raskazaŭ, što zatrymanyja mihranty, jakija pierałaziać praź fizičnuju pieraškodu z drabinami, raspaviadajuć roznyja nievierahodnyja historyi pra toje, jak jany zabiaśpiečvajuć siabie takimi pryładami.
«Adkul uzialisia drabiny? Viersija mihrantaŭ — jany vyklikali taksi — i pryvieźli im drabiny, skazali, što zapłacili za ich 250 dalaraŭ», — z uśmieškaj na vusnach raspavioŭ A. Kisialus.
Mihranty, nibyta z dapamohaj biełaruskich pamiežnikaŭ, nažnicami pa mietale razrezali płot, pabudavany na litoŭskaj miažy. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Dźviery, praduhledžanyja ŭ płocie, pryznačany dla dostupu da znakaŭ dziaržaŭnaj miažy. Ale mihranty sprabujuć ich pahnuć dy trapić na terytoryju Litvy praź ich, tamu takija miescy ŭvieś čas patrabujuć ramontu. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
V. Judziavičus, u svaju čarhu, paviedamiŭ, što mihranty, kab pieraadoleć fizičny barjer, nie tolki prachodziać praz reki i bałoty, nosiać drabiny, ale i ciahajuć biarvieńnie.
«Paśla taho, jak pakładuć dva sasnovyja biarviony na fizičny barjer, jany sprabujuć pieraleźci praź jaho, i jany heta robiać, pieraskokvajuć. Ale hetak było tut raniej. Ciapier ža, jak tolki kamiera spracavała, my nieadkładna adpraŭlajemsia na miesca. Čaściej za ŭsio mihranty tady kidajuć usio i biahuć nazad u Biełaruś», — skazaŭ pamiežnik.
Pavodle jaho słoŭ, mihranty, jakija pieraadoleli ścianu i ŭstupili ŭ kantakt z pamiežnikami, zvyčajna nie navažvajucca im supraćstajać, bo tyja da takich sutyknieńniaŭ rychtujucca.
«Kali my jedziem u kankretnaje miesca, to viedajem, što tam hrupa ź piaci-šaści čałaviek, jość słužbovyja sabaki, padmacavańnie, jość śpiecsrodki, takija jak hazavyja bałončyki, elektrašokiery. Tak što bujnych incydentaŭ nie było», — prakamientavaŭ Judziavičus.
Na biełaruskim baku — ludzi ŭ maskach
Pamiežniki śćviardžajuć, što nie sumniajucca: biełaruskija pamiežniki dapamahajuć mihrantam paškodžvać fizičny barjer i ŭ sprobach jaho pieraadoleć. Praŭda, aficyjna dakazać heta, pa ich słovach, niaprosta.
«Na inšych punktach propusku zafiksavana, što ludzi ŭ maskach praryvajucca praz aharodžu, zvyčajna hrupami pa try-čatyry čałavieki,
ale, pakolki jany ŭ maskach, ich niemahčyma apaznać, adnak jość padazreńni, što heta biełaruskija pamiežniki: jany zachodziać u les, a adtul vychodziać ludzi ŭ maskach», — skazaŭ kamandzir punkta propusku «Kapčamieścis» A. Kisialus.
Jon nahadaŭ, što raniej biełaruskija pamiežniki admaŭlalisia vychodzić na suviaź ź litoŭskimi pamiežnikami, spasyłajučysia na pahrozu pandemii COVID-19, a paźniej, kali pačaŭsia mihracyjny kryzis, Biełaruś naohuł pierastała ź imi kantaktavać.
Fizičny barjer na ŭčastku ściany Kapčamieścisa. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
Ciapier, pavodle Kisialusa, biełaruskija pamiežniki naohuł nie reahujuć ni na paviedamleńni litoŭskich pamiežnikaŭ, ni na pytańni ab mahčymych parušeńniach pry pierasiačeńni miažy.
«Niadaŭna my nazirali, jak mihrant niekalki dzion siadzieŭ na pamiežnym znaku adnoj dziaržavy, paviedamlali pra heta biełaruskamu boku, ale nijakaj reakcyi nie było, jany tak i nie pryjechali», — skazaŭ intervjujer.
Jak paviedamiŭ śpiecyjalist V. Judziavičus, litoŭskija pamiežniki sočać za patrulavańniem kaleh ź biełaruskaha boku, časam, pa jaho słovach, čuvać vybuchi i streły.
Pamiežnaja biełaruskaja vioska. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Tyja, chto biahuć ad režymu, prosiać dapamohi ŭ Litvy
Havoračy pra mihracyjnyja płyni na miažy, načalnik punkta propusku «Kapčamieścis» A. Kisialus vyłučyŭ novuju tendencyju: u Litvu čaściej, čym raniej, pryjazdžajuć biełarusy, jakija ŭciakajuć ad režymu Łukašenki i šukajuć tut prytułku.
«Praź Nioman pryjazdžajuć u asnoŭnym biełarusy ŭ hidrakaściumach. Kali my nie zaŭvažajem, jany sami šukajuć načalstva, šukajuć prytułku. Čaściej za ŭsio jany pakazvajuć niejkija dakumienty, jakija śviedčać ab tym, što jany asudžanyja, ale hetaje rašeńnie suda jašče nie ŭstupiła ŭ zakonnuju siłu», — skazaŭ A. Kisialus.
Jak paviedamiŭ V. Judziavičus, zvyčajna biełarusaŭ, jakija ŭciakajuć ad režymu, asudžajuć za ŭdzieł u akcyjach pratestu ŭ Biełarusi, za roznyja krytyčnyja ci ździeklivyja kamientary pra ŭładu ŭ internecie.
Kamiery videanazirańnia na miažy ź Biełaruśsiu. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
Fizičny barjer na miažy ź Biełaruśsiu. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
«Adzin biełarus pakazaŭ dakumienty, pastanovu suda, u jakoj havorycca, što jon asudžany za kamientary ŭ internecie pra A.Łukašenku.
Čałaviek napisaŭ, što, maŭlaŭ, «z takim tupahałovym prezidentam, jak A. Łukašenka, nam jašče daloka da Vašynhtona». Za takija frazy ludziej asudžajuć na niekalki hadoŭ pazbaŭleńnia voli», — skazaŭ V.Judziavičus.
Pamiežniki zapeŭnivajuć, što apytvajuć biełarusaŭ, jakija šukajuć prytułku ŭ Litvie, prymajuć u ich dakumienty, a potym pieradajuć inšym słužbam. Rašeńnie ab nadańni prytułku hetym asobam prymaje Departamient mihracyi.
Pavodle čynoŭnikaŭ, uciekačy ad režymu A.Łukašenki — roznaha ŭzrostu i adukacyi, siarod ich možna sustreć jak studentaŭ, tak i kiraŭnikoŭ teatraŭ.
«U apošnich vypadkach biełarusy kazali, što sprabavali vyjechać u Hruziju, ale ich nie adpuścili, tamu jany prabyli ŭ Rasii niekalki miesiacaŭ, ale źjechać adtul bolš nikudy nie ŭdałosia. Narešcie, jak raspavioŭ biełarus, jaho žonka z dačkoj źjechali ŭ Kalininhrad, a adtul u Polšču, prosiačy prytułku, a sam jon sprabuje tut atrymać prytułak», — rastłumačyŭ A. Kisialus.
Pamiežniki na pytańnie, ci sprabujuć u Litvu prarvacca tyja, chto ŭchilajecca ad mabilizacyi, adkazali, što takich vypadkaŭ nie fiksujuć.
A. Kisialus ličyć, što rasijanie, vierahodna, viedajuć ćviorduju pazicyju Litvy ŭ pytańni vajny Rasii suprać Ukrainy, tamu nie advažvajucca abrać Litvu ŭ jakaści mahčymaha šlachu ŭciokaŭ.
«Moža, rasijanam praściej jechać u Hruziju i jechać praź jaje dalej? Pra nas i naš padychod da mabilizacyi ŭ Rasii šmat havaryli, infarmacyja taksama chodzić praz sacyjalnyja sietki, heta, vidać, dachodzić da rasijan, i jany saromiejucca biehčy da nas», — ličyć A. Kisialus.
Jak žyvuć miascovyja?
Padarožničajučy pa litoŭska-biełaruskaj i litoŭska-polskaj miažy, u Łaździjskim rajonie možna było zaŭvažyć pasieliščy ci vioski, dzie niekatoryja chaty vyhladali ci to zakinutymi, ci to biaźludnymi.
Žančyna, jakuju sustreli ŭ vioscy Varviški, skazała nie ździŭlacca: niekatoryja ludzi, kali nadychodzić pachaładańnie, pakidajuć prymiežnyja haspadarki i pierajazdžajuć chacia b na zimu ŭ bolšyja harady.
Vitaŭtas, jaki pracuje ŭ vioscy Mienciški. Fota: J.Stacevičiaus / LRT
Abjazdžajučy Łaździjski rajon, žurnalisty dabralisia da vioski Mienciški, što prykładna za čatyry kiłamietry ad miažy, u lesie kala jaje pačuŭsia huk piłavańnia drevaŭ. Vitaŭt vyjšaŭ ź lesu i zhadziŭsia pahavaryć. Jon raskazaŭ, što nie žyvie ŭ vioscy Mienciški, ale ciapier pryjechaŭ siudy, bo choča dapamahčy maci pa haspadarcy.
Mužčyna skazaŭ, što apošnim časam nie zaŭvažaŭ mihrantaŭ, choć čytaŭ pra mihracyjny kryzis u ŚMI.
«Pryjechać da nas mihrantam vielmi šmat pracy — im treba było b jechać nie tolki praź lasy, ale i pierapłyvać raku», — skazaŭ Vitaŭt.
Adnak mužčyna raspavioŭ, što pamiežniki pastajanna raspytvajuć miascovych žycharoŭ pra mihrantaŭ.
«Jany tut našmat čaściej jeździać, pytajucca, ci nie bačyli my čaho. Taksama prychodziać vajskoŭcy i pytajucca, ci nie zaŭvažyli my čahości padazronaha», — rastłumačyŭ jon.
Žycharka vioski Mienciški Birucie sa svajoj hadavankaj Pupaj. Fota: J. Stacevičiaus / LRT
Maci Vitaŭtasa Birucie — stałaja žycharka vioski Mienciški. Jana raspaviała, što dahetul mihrantaŭ nie sustrakała i nie bačyła. Pa słovach žančyny, mahčyma, jany navat nie zachodziać da jaje ŭ dvor, raniej ich zatrymlivajuć pamiežniki. Praŭda, Birucie raspaviała, što raniej časta čuła huki strełaŭ i vybuchaŭ ź biełaruskaha boku.
«Adnojčy nočču stralanina była takaja mocnaja, što navat vokny zadryžali. Raniej było strašna, dumali, čaho tut čakać, ci nie pačnuć siudy pchacca», — skazała žančyna.
Jak by tam ni było, Birucie zajaviła, što nie baicca ni nielehalnych mihrantaŭ, ni susiedstva ź Biełaruśsiu, ni vajny Rasii suprać Ukrainy.
«Ja starajusia nie dumać pra heta, nie žyć takoj dumkaj. Dumaju, da našych miežaŭ vajna nie dojdzie. My bačym, što našy vajskoŭcy nas abaraniajuć, i Polšča razam z nami», — kaža Birucie.
