Mastodon — heta sacyjalnaja sietka, jakuju časta nazyvajuć «anałaham Twitter». Ale, u adroźnieńnie ad apošniaha, heta decentralizavanaja płatforma. Jana składajecca z vuzłoŭ, što stvarajuć sami karystalniki, i nie padkantrolnaja kamuści adnamu.
Usplosk papularnaści sacsietki ŭźnik paśla navin pra kuplu tvitara Iłanam Maskam. Tak, na 11 listapada kolkaść novych juzieraŭ płatformy skłała 700 tysiač čałaviek.
«I tut jakraz Mask pačaŭ varjacieć z tvitaram»
AjCiBarada (jon ža — Alaksiej Kartyńnik) — błohier, administratar biełaruskaha sierviera Mastodon, udzielnik pierakładu sacsietki na biełaruskuju i prosta aktyŭny karystalnik płatformy.
— Niekalki miesiacaŭ tamu ja całkam pierajšoŭ u tvitary na biełaruskuju, — kaža jon. — Ź ciaham času amal usia maja stužka stała biełaruskamoŭnaj. Ale šmat maich padpisantaŭ usio jašče pisali mnie niešta nakštałt «a čieho na movie?», bo bolšaja kolkaść ź ich ruskamoŭnyja.
U niejki momant ja stamiŭsia ad hetaha. Da taho ž u stužcy było šmat kantentu ad rasijcaŭ, jakija skardzilisia na svajo žyćcio, — heta stała abrydłym. Zachaciełasia čahości całkam biełaruskaha. I tut jakraz Mask pačaŭ varjacieć z tvitaram. U infapoli stała hučać usio bolš navin pra sychod u Mastodon.
Niekatoryja maje padpisanty pisali, što — jak tak, čamu dahetul niama biełaruskamoŭnaha sierviera Mastodon? Maŭlaŭ, Barada, zrabi z hetym što-niebudź! Heta bolš pachodziła na žarty.
Ale niejak nočču ja pahladzieŭ videa, jak hety Mastodon pracuje i jak zrabić svoj siervier. Ciaham toj ža nočy ja ŭstalavaŭ siervier i pačaŭ u jakaści testu zaprašać tudy svaich biełaruskamoŭnych padpisčykaŭ z tvitara. Tak i paniesłasia.
Ciapier (24 listapada — dev.by) siervieru 5 dzion, i na im bolš za 300 karystalnikaŭ. Tak žart pieratvarajecca na našych vačach u niešta cikavaje.
— Čym Mastodon lepšy za tvitar?
— Pa sutnaści, Mastodon — heta open-source anałah tvitara, za vyklučeńniem niekatorych miechanizmaŭ.
Mastodon vykarystoŭvaje fiederatyŭny padychod, to-bok decentralizavanuju paradyhmu pracy dy zachoŭvańnia danych. Heta značyć, što niama adzinaha sierviera, na jakim zachoŭvajucca ŭsie danyja karystalnikaŭ, jak i niama adzinaha damiennaha imia.
Nasamreč amal kožny karystalnik mastadona moža zrabić svoj siervier. Dla hetaha nieabchodna trochi viedaŭ u ajcišcy dy ź dziesiać dalaraŭ na miesiac za chostynh (a možna i naohuł biaspłatna ŭ siabie na chatnim sierviery zrabić). A dalej kožny siervier moža padpisvacca na ŭsie sierviery ŭ siecivie Mastodon.
Heta i jość sutnaść fiederatyŭnaha padychodu. Robim mnoha nievialičkich pa pamiery siervieraŭ (ad adnaho da niekalkich tysiač karystalnikaŭ) dy padpisvajemsia adno na adnaho.
Treba adznačyć, što akramia Mastodon isnujuć padobnyja anałahi instahrama (Pixelfed), jutuba (PeerTube) i inšych papularnych servisaŭ, jakija taksama vykarystoŭvajuć fiederatyŭny padychod.
Kali kazać pra nietechničnyja plusy, to tut možna redahavać pasty dy stavić lubyja emodžy ŭ jakaści ptušak kala niknejma! Nu i što ty skažaš na heta, Iłan?
U astatnim zbolšaha vielmi padobna da tvitara. Tolki z bolšaj kolkaściu zručnaha funkcyjanału, decentralizavany, biez rekamiendacyjnych ałharytmaŭ (dla kahości heta plus, dla kahości minus) dy oŭpensorsny.
«Spracavała «sarafanka», pamnožanaja na toje, što ŭsie biełarusy kociki!»
Mienavita AjCiBarada zapuściŭ i administruje biełaruski siervier. Taksama jon razam z chłopcami, jakija majuć dośvied u hetym sofcie, pracuje nad jaho naładami.
— Adznaču: choć my i robim adzin ź pieršych mienavita biełaruskamoŭnych siervieraŭ (tak, u nas praviła — razmaŭlać pa-biełarusku), heta nie značyć, što jon adziny! Kožny moža stvaryć svoj siervier, i my budziem siabravać adno z adnym praz uzajemnyja padpiski ŭ miežach fiederacyi. Navat za 5 dzion isnavańnia našaha sierviera ŭžo dva chłapcy zapuścili svaje ŭłasnyja sierviery dla asabistaha karystańnia, i my ź imi ładzim adzinuju sietku.
Jak kaža surazmoŭca, usio pačałosia jašče z tvitara.
— Prablema pierakładu interfiejsu tvitara na biełaruskuju staić užo daŭno. Šmat chto pisaŭ pra heta, navat jość asobny chešteh.
Niekalki miesiacaŭ tamu ja znajšoŭ znajomaha, jaki pracuje ŭ Twitter, i my damovilisia ź im zakinuć ideju łakalizacyi hetaj sacsietki na biełaruskuju naŭprost da kamandy łakalizacyi. Dziela hetaha ja źbiraŭ statystyku pa kolkaści pastoŭ pa-biełarusku (dziakuj @artanarmalny za danyja) i navat źbiraŭsia stvaryć pietycyju pa dadańni našaj movy ŭ tvitar. Ale potym pajšła hetaja historyja z kuplaj tvitara Maskam i masavymi zvalnieńniami, i stała zrazumieła, što kampanii zaraz nie da pierakładu interfiejsu na biełaruskuju.
Kali ja stvaryŭ siervier u mastadonie, to adrazu ž zaŭvažyŭ, što tam taksama niama biełaruskaj movy. Ale ž heta oŭpensors, a ŭ oŭpensorsie možna pajści dy zapytacca, ci možna dadać što-niebudź.
Karaciej, ja tak i zrabiŭ — adrazu pajšoŭ na placoŭku pa pierakładzie mastadona na roznyja movy dy zapytaŭ pra dadavańnie ŭ prajekt biełaruskaj. Nie prajšło i dnia, jak admin adkazaŭ, što prajekt pa pierakładzie na biełaruskuju stvorany, možna pačynać pracu.
Dalej ja napisaŭ post u tvitar, što voś, jość prajekt pa pierakładzie mastadona na biełaruskuju — chto choča paŭdzielničać? Tut treba skazać, što sam by ja nie zdoleŭ, bo maju mały dośvied u pierakładach. Ale spracavała «sarafanka», pamnožanaja na toje, što ŭsie biełarusy kociki! Adrazu ŭ prajekta znajšlisia kantrybjutary, jakija majuć vialiki dośvied u pierakładach softu. Tolki za pieršyja try dni jany pierakłali amal 50% interfiejsu — bolš za 6 tysiač słoŭ! Nievierahodnyja ludzi.
Dalej, kaža Alaksiej, treba dapierakłaści interfiejs da kanca (ciapier hatova 58%). Dy čakać, pakul kamanda Mastodon zrobić novy publičny biłd, u jakim źjavicca naša mova (heta moža być i niekalki tydniaŭ, i niekalki miesiacaŭ).
«A pakul my čakajem, ja ŭspomniŭ svaje paznańni ŭ CSS dy z dapamohaj hetaj technałohii zrabiŭ nievialički amatarski pierakład asnoŭnych punktaŭ mieniu», — dadaje AjCiBarada.
Dałučycca da pierakładu Mastodon na biełaruskuju možna pa spasyłcy. Pahladzieć amatarski pierakład AjCiBarady praz CSS možna tut.
Jak šukać kantent u novaj sacsietcy?
— Jak ja kazaŭ vyšej, u mastadona niama ałharytmična mocnych rekamiendacyjnych stužak dy paŭnavartasnaha pošuku pa ŭsim sierviery. Ale ŭsio ž taki niekatoryja miechanizmy znachodžańnia kantentu isnujuć, — tłumačyć surazmoŭca. — Adrazu paśla rehistracyi na sierviery vam budzie prapanavana padpisacca na najbolš aktyŭnych udzielnikaŭ.
U stužcy Local (abo «Tutejšyja» ŭ maim amatarskim pierakładzie) možna sačyć za ŭsimi publičnymi dopisami, jakija robiać udzielniki sierviera.
U stužcy Federated («Suśviet» u maim amatarskim pierakładzie) źjaŭlajucca dopisy z usich siervieraŭ, na jakija padpisany naš siervier. Padpiski adbyvajucca aŭtamatyčna, jak tolki chto-niebudź z udzielnikaŭ našaha sierviera padpisaŭsia na kahości ź inšaha. Ciapier u našaj stužcy Federated možna znajści pasty bolš čym z 200 fiederatyŭnych siervieraŭ.
Taksama jość nievialičkaja mahčymaść sačyć za novymi rehistracyjami na sierviery praz staronku Profiles directory — spasyłka na jaje schavanaja akurat pad formaj stvareńnia dopisu, unizie staronki (tam dzie About, Privacy Policy i h. d.).
Kali vy padpisvajeciesia na kahości, to ŭ svajoj stužcy pačynajecie bačyć usie reposty dy adkazy hetaha čałavieka. Praz heta taksama možna znachodzić novy kantent.
Štodnia Mastodon vyłučaje samyja papularnyja pasty, cheštehi, spasyłki i ludziej, na jakich vy jašče nie padpisanyja, i prapanoŭvaje ŭsio heta ŭ stužcy Explore («Rekamiendacyi» ŭ maim amatarskim pierakładzie).
Cikavyja, na mierkavańnie AjCiBarady, aŭtary, na jakich varta padpisacca:
- akaŭnt «Sonnaja» (@[email protected]), u jakim dziaŭčyna raskazvaje pra svoj dośvied sonnaha paraliču dy ŭśviadomlenych snoŭ;
- Alaksiej Huleŭ (@[email protected]) — prahramist dy stvaralnik th-kanała «Mała kantentu» raskazvaje pra cikavyja biełaruskamoŭnyja prajekty, jakija znachodzić u siecivie;
- akaŭnt «Ahučka Kaviarnia» (@[email protected]) raskazvaje pra toje, jak jany zajmajucca ahučkaj videa;
- Spadarynia Viadźmarka (@[email protected]) raskazvaje pra biełaruskija raśliny dy falkłor;
- pan Ivan (@[email protected]) dzielicca dośviedam bortnictva;
- akaŭnt @[email protected] raskazvaje pra architekturnaje prajektavańnie.
Nu i, viadoma ž, akaŭnt samaho AjCiBarady @[email protected], dzie jon časam raskazvaje pra naviny sierviera dy Mastodon.
Taksama možna sačyć za cheštehami sierviera. Samyja papularnyja ciapier #vitanki z dopisami pra ŭdzielnikaŭ sierviera dy #kotaterapija z fotazdymkami kocikaŭ.
— To-bok možna zaŭvažyć, što za piać dzion užo jość šmat na kaho padpisacca dy za čym sačyć. Što budzie dalej, nieviadoma, ale padajecca, što my robim niešta vielmi cikavaje, — reziumuje surazmoŭca.
