Fota: Je Suis Ikea bloody, stvorany MPants at work pa licenzii CC BY-SA 4.0
Adnosiny IKEA i Biełarusi aficyjna pačalisia ŭ 1999 hodzie. Za dvaccać hadoŭ dziaržava, jakoj naležać usie lasy krainy, stała druhim pa vieličyni pastaŭščykom draŭniny dla karparacyi paśla Polščy i adnym z samych tannych pastaŭščykoŭ. Heta stratehija, jakaja atrymała nazvu «Go Belarus», dazvoliła transnacyjanalnaj karparacyi ŭ try razy pavialičyć abjom zakupak u Biełarusi, pryčym hrašovyja pamiery zamoŭ taksama imkliva rastuć: sa 130 miljonaŭ jeŭra ŭ 2018 hodzie da 300 miljonaŭ jeŭra ŭ 2021 hodzie, pavodle aficyjnaj statystyki.
Vybary 2020 hoda, a taksama represii i hvałt, jakija byli paśla, mała paŭpłyvali na palityku kampanii. Choć tam, napeŭna, viedali pra heta — u Šviecyi pra suviaź kampanii ź biełaruskaj dyktaturaj pisała presa, šviedskija prafsajuzy patrabavali spynić supracoŭnictva IKEA z režymam, a pravaabaroncy zaklikali bajkavatavać pradukcyju kampanii.
Siarod doŭhaterminovych partnioraŭ IKEA, asablivuju ŭvahu varta nadać tekstylnaj kampanii «Mahateks». Hetaja firma, raźmieščanaja ŭ Mahilovie, šyje pradukcyju dla IKIEA, u tym liku stałovuju bializnu, štory i ručniki. Rasśledavańnie pakazała, što «Mahateks», pa adkrytych danych, supracoŭničaŭ jak minimum z čatyrma papraŭčymi kałonijami.
Mahiloŭskaja PK-15, u jakoj ciapier utrymlivajucca bolš za 90 palitviaźniaŭ — adzin z partnioraŭ «Mahateksa».
«Mahateks» taksama supracoŭničaŭ z kałonijaj №2 u Babrujsku. Kałonija viadomaja katavańniami, a jaje načalnik byŭ pad sankcyjami ES z 2006 pa 2014 hady za «biesčałaviečnaje abychodžańnie z palitviaźniami». Rasśledavańnie pakazała, što jak minimum šeść biełaruskich partnioraŭ IKEA pracavali z kałonijaj z 2014 pa 2019 hod (u aryhinalnym tekście jana paznačanaja jak kałonija dla niepaŭnaletnich, ale imavierna, što aŭtary zbłytali vychavaŭčuju kałoniju №2 i papraŭčuju kałoniju №2, bo ŭ vychavaŭčaj kałonii niama paŭnavarstasnaj vytvorčaści i da 2020 hoda tam nie było palitviaźniaŭ, a PK-2 adkryta supracoŭničała z «Mahateks». — NN).
Jašče adzin partnior — hrupa BORWOOD, najbujniejšaja dziaržaŭnaja kampanija pa vytvorčaści z draŭniny ŭ Biełarusi. Naprykład, daččynaja kampanija BORWOOD «Viciebskdreŭ» zamaŭlała ŭ PK-2 «doški z dreva», jak vynikaje z dakumienta ab debitarskaj zapazyčanaści. Kampanija paabiacała paćvierdzić, što jaje pradukcyja adpaviadaje standartu IKEA.
«Vytvorčaść pradukcyi ŭ biełaruskich kałonijach — heta dobra raźvity siektar ekanomiki, dzie firmy stvarajucca ŭnutry kałonij», — kaža palitołah Jaŭhien Kryžanoŭski. U hetych kampanij jość sajty, jakija vyhladajuć zvyčajna, za vyklučeńniem taho, što «vytvorčaść unutry kryminalna-vykanaŭčaj sistemy paznačanaja drobnym šryftam unizie staronki».
PK-5 u Ivacevičach — typovaja biełaruskaja kałonija z vytvorčaściu. «My vykarystoŭvajem vysakajakasnyja naturalnyja materyjały i vyrablajem šyroki asartymient pradukcyi», — napisana na sajcie kałonii, jakaja vychvalajecca ekspartam u Rasiju, Francyju i Hiermaniju. Akramia hatovaj pradukcyi, PK prapanuje «pradukcyju, vyrablenuju na zakaz z ulikam vašych pažadańniaŭ».
Jany sprabujuć paśpiavać za trendami: u PK-5 jość akaŭnt u Instagram, dzie publikujucca fatahrafii vyrabaŭ, i navat staronka na «Kufary», dzie možna ich zamović. Na hetych fotazdymkach navat jość źniavolenyja, jakija vyrablajuć hetyja rečy. U kałonii adbyvajuć pakarańnie nie mienš za 6 palitviaźniaŭ (u aryhinale było «nie mienš za 2», ale chutčej za ŭsio, što žurnalisty vykarystali staryja danyja. — NN).
Pradukcyju kampanii taksama amal dakładna vykarystoŭvała IKEA praz svajho subpadradčyka «Ivacevičdreŭ», jaki kuplaŭ u PK-5 tavary jak minimum u 2017 hodzie. Kampanija siertyfikavała pradukcyju dla IKEA, ale nieviadoma, nakolki sumlenna.
U sakaviku hetaha hoda, nieŭzabavie paśla ŭvarvańnia Rasii va Ukrainu, IKEA abviaściła, što prypyniaje «ekspart i impart» z Rasii, a taksama ź Biełarusi. Kampanija paviedamiła, što heta rašeńnie było pryniata ŭ znak salidarnaści z «miljonami paciarpiełych ludziej». Adnak, uličvajučy najaŭnuju infarmacyju, šviedskaja kampanija pavinna była spynić supracoŭnictva sa svaimi biełaruskimi pastaŭščykami jašče niekalki hadoŭ tamu.
Asabliva ŭličvajučy, što za apošnija niekalki hadoŭ było šmat tryvožnych sihnałaŭ ab suviaziach z papraŭčymi kałonijami, u tym liku ŭnutry kampanii. U 2021 hodzie niekalki prafsajuzaŭ IKEA zaklikali kampaniju spynić handal ź Biełaruśsiu, zaklikajučy «pravieści niezaležnaje rasśledavańnie ŭ dačynieńni da svaich pastaŭščykoŭ, kab vyśvietlić, ci vykonvajuć jany pravy čałavieka i pracoŭnyja pravy».
IKIEA zajaviła, što adreahavała jašče «letam 2021 hoda, pryniaŭšy rašeńnie nie raźvivać biznes u Biełarusi da dalejšaha paviedamleńnia». Što tyčycca suviaziaŭ pastaŭščykoŭ z turmami režymu, šviedskaja kampanija ŭchiliłasia ad adkazu. «U nas niama pramych partniorskich adnosin z kampanijami, ab jakich idzie havorka. Kali my atrymlivajem faktyčnuju infarmacyju ad ŚMI, NDA, kaleh abo luboj inšaj arhanizacyi ab niepravamiernych dziejańniach, my zaŭsiody razhladajem abvinavačvańni i prymajem nieabchodnyja miery dla ich likvidacyi».
Kampanija źviazanaja z historyjaj ab vykarystańni pracy palitviaźniaŭ nie ŭpieršyniu. Jašče ŭ listapadzie 2012 hoda IKEA pryjšłosia pryznać, što ŭ 70-ch i 80-ch hadach jana kuplała tavary, u vytvorčaści jakich udzielničali palitviaźni z HDR. Kiraŭnik niamieckaha filijała kampanii zajaviŭ, što «hłyboka škaduje» ab hetym. «Dla IKIEA nieprymalna i nikoli nie było prymalna, kab jana pradavała pradukcyju, vyrablenuju palitviaźniami», — śćviardžaŭ jon tady.
u nas balšynia pracoŭnych na prymusovaj pracy. uličvajučy kantraktnuju sistemu, adsutnaść svabodnych prafsajuzaŭ, dekret ab darmajedstvie i t.p.