«Heta zbroja vypalenaj ziamli». Što takoje «brudnaja bomba» i što rabić, kali jaje padarvuć u Biełarusi 17

Fota: Siarhei Besarab / Facebook

— «Brudnaja bomba» — heta termin, jaki prydumali ŚMI, — tłumačyć jon. — Navukoŭcy vykarystoŭvajuć termin «radyjełahičnaja zbroja». Faktyčna radyjełahičnaja zbroja — heta lubyja radyjełahičnyja materyjały, raskidanyja pa terytoryi, dzie jany mohuć uździejničać na ludziej albo žyviolny śviet.

Lubyja radyjełahičnyja materyjały — faktyčna brudnaja bomba.

— A dzie Ukraina — ci Rasija — voźmuć kampanienty dla hetaj brudnaj bomby?

— Hetych kampanientaŭ navat u Biełarusi vyšej za hałavu. Kolki tydniaŭ tamu była infarmacyja, što ŭ nas budujecca schovišča dla radyjełahičnych materyjałaŭ, tamu što staroje zahružana poŭnaściu, tam dziasiatki ton radyjeaktyŭnych materyjałaŭ. Heta patencyjna brudnaja bomba. Dastatkova ich dastać i rastreści pa terytoryjach. Kali kazać pra Ukrainu, u ich jość ČAES. ČAES — heta terytoryja, jakaja sama pa sabie ŭžo vializnaja brudnaja bomba.

Brudnaj bombaj moža stać navat hleba z ČAES ci vada ad reaktara z AES.

— Jak hetuju bombu dastavić da miesca, dzie jana pavinna spracavać?

— Samy prosty varyjant: biarecca hleba z hetaha «rudoha lesu» kala ČAES — na mašynu, mašyna padryvajecca. Brudnaja bomba hatova. Možna ŭziać zvyčajny mały taktyčny bojeprypas i jaho ŭzarvać.

— Jak by vy prakamientavali zajavu rasijskich ŚMI, što Charkaŭski fizika-techničny instytut maje dastatkovuju bazu dla stvareńnia takoj bomby? Ci buduć hetym zajmacca navukoŭcy?

— Navukoŭcy hetym dakładna zajmacca nie buduć. Adkažu rasijskim ŚMI tak: «Sosny» — instytut abjadnanych enierhietyčnych i jadziernych prablem u Biełarusi — moža zrabić mahutnuju brudnuju bombu, jak i charkaŭskija navukoŭcy. U ich usio dla hetaha jość. Ci buduć jany heta rabić? Heta śmiešna. Ja nie viedaju, jak heta kamientavać.

— Jašče adna zajava rasijskich ŚMI, što ofis Zialenskaha kantaktuje ź Vialikabrytanijaj nakont mahčymaści atrymać technałohii stvareńnia jadziernaj zbroi. Hetyja technałohii možna prosta tak pieradać?

— Pa-pieršaje, hetyja technałohii nie asabliva zakrytyja. Što takoje stvareńnie jadziernaj zbroi? Patrebnyja płutonij ci ŭran. Uran va Ukrainie jość. U savieckaj jadziernaj prahramie było vielmi šmat ukraincaŭ. Navukovym centram Ukrainy nie treba pieradavać niejkija viedy. Hetyja viedy ŭ ich jość. Heta ŭsio pryciahnuta za vušy.

Tam jość svaje akaličnaści kštałtu budaŭnictva centryfuh dla ŭzbahačeńnia ŭranu, hetyja technałohii składana kupić, ale dla krain z vysokim techničnym patencyjałam, a Ukraina da ich adnosicca, nieskładana raspracavać svoj varyjant centryfuhi.

— Ci možna bombu stvaryć niezaŭvažna dla ŭsiaho śvietu?

— Kraina pavinna być poŭnaściu zakrytaj. Dla krainy ŭ siaredzinie Jeŭropy schavać takija rečy nierealna. Toje, što kazali, nibyta niešta ŭ sklapieńniach «Azoŭstali» rabili — heta navat abmiarkoŭvać soramna [heta chłuśnia].

— Davajcie ŭjavim situacyju, što ŭkraincy zrabili brudnuju bombu i źbirajucca jaje niejkim čynam zapuścić. Što budzie, kali takuju bombu sabje pavietranaja abarona? Ci budzie jadzierny vybuch u pavietry?

— Nie budzie. Stratehičnaja ci taktyčnaja jadziernaja i radyjełahičnaja zbroja — jany vielmi adroźnivajucca.

Taktyčny ci stratehičny jadzierny bojeprypas — u im praciakaje łancuhovaja reakcyja dzialeńnia jadziernaha paliva. I atrymlivajecca mahutny vybuch. A ŭ radyjełahičnaj zbroi łancuhovaj reakcyi nie budzie. Heta prosta radyjenuklidy, raskidanyja vybucham pa niejkaj terytoryi.

Jość takoje paniaćcie — taktyka vypalenaj ziamli, kali ŭsio źniščajuć, zabrudžvajuć niejkimi chimičnymi rečyvami i radyjacyjnymi, kab tam nie mahli žyć dziesiacihodździami ludzi. Heta zbroja vypalenaj ziamli. Heta tupikovaja reč. Ja nie viedaju chto, nie źjechaŭšy z hłuzdu, budzie ŭvohule heta vykarystoŭvać.

— Jak paraŭnać suadnosna z Chirasimaj ci Čarnobylem, jakija nastupstvy mohuć być ad hetaj brudnaj bomby?

— Tut reč u tym, choć soramna takoje kazać, što zvyčajnaja stratehičnaja ci taktyčnaja jadziernaja zbroja bolš ekałahičnaja, čym Čarnobyl. U Chirasimie vybuch byŭ prykładna 15-18 tysiač ton tratyłavaha ekvivalentu. 64 kh uranu było raskidana pa terytoryi Chirasimy. Praź miesiac-druhi tam užo možna było štości rabić. Niašmat było jodu, izatopaŭ. A Čarnobyl zabrudžany dahetul. I jon jašče budzie zabrudžany dziesiacihodździ i stahodździ.

Brudnaja bomba — našmat horšaja za zvyčajnuju taktyčnuju ci stratehičnuju jadziernuju zbroju. Jana zabrudžvaje na stahodździ hlebu, vadu, usio.

Kali brudnaja bomba budzie vykarystanaja, jana daść mienšyja karotkaterminovyja efiekty, čym zvyčajnaja jadziernaja zbroja. Nie budzie ni vybuchovaj chvali, ni koła ahniu, taho, što źniščaje bolšuju častku nasielnictva, ale jana daść vializnyja doŭhaterminovyja efiekty — radyjacyjnuju škodu dla ludziej, žyvioł, toje, što my nazirali na terytoryjach, zabrudžanych vybucham na ČAES.

— Chto moža być u zonie ryzyki?

— Heta składana sprahnazavać. Treba hladzieć na ružu viatroŭ, kudy paniasie ciažkija elemienty. I reljef važny, i toje, nakolki blizka padychodziać pavierchnievyja vody, jakija ŭsio heta ŭbiaruć i paniasuć. Ci jość pablizu reki, jakija taksama mohuć raźnieści. Heta vielmi składana raźličyć.

Izatopy adroźnivajucca masaj i formaj ahrehatnaj. Toj ža jod davoli chutka pry adnosna nievialikich tempieraturach pierachodzić u hazapadobny stan i jak haz umoŭny davoli lohka pieranosicca vietram. Ale płutonij i ŭran — ciažkija, jany nikudy nie laciać, jany sadziacca. Cezij, stroncyj mohuć adlacieć na sotni kiłamietraŭ. I hledziačy jakaja vyšynia. Z vyšynioj viecier stanovicca bolš pastajannym i chutkaść pavialičvajecca.

Kali padarvuć kiłahram sto na vyšyni kiłamietra, to chopić usiamu Minsku.

— A što rabić ludziam, kali vybuch budzie niedzie na Chiersonščynie? Što rabić ukraincam i biełarusam?

— Abaviazkova kožnaja siamja pavinna mieć reśpiratary, tyja, jakija ŭsie šukali padčas pandemii. Jany buduć pracavać i ŭ vypadku brudnaj bomby. Tamu što hałoŭny šlach, praź jaki heta moža patrapić u čałavieka, — praz pavietra, praź lohkija, praź ježu i praz vadu.

Hrafika: lab66 / Telegram

Najlepšy varyjant [u vypadku padryvu «brudnaj bomby»] — evakuiravacca z terytoryi, dzie jana była padarvanaja, pić butylavanuju vadu, jeści kansiervy i ŭ reśpiratarach jak maha chutčej źjazdžać.

I, pa-treciaje, sačyć za vietram, naprykład, pa servisie windy.com. Prosta ŭ zakładki dadać na smartfonie i sačyć.

— Ci treba pić jod?

— Nie, pry vykarystańni brudnaj bomby jod nie dapamoža ŭvohule. Jod čaściej za ŭsio maje sens pić, kali niešta vybuchnuła ci incydent adbyŭsia na AES, jakaja pracavała. I pić jod adrazu maje sens tolki tym, chto niedaloka ad epicentra — da 100 km. U vypadku radyjełahičnaj zbroi jodu nie budzie ŭvohule, chutčej za ŭsio.

— Pa vynikach vybuchu ci zmožam my zrazumieć, chto heta zrabiŭ?

— Heta davoli składana. Ale dobraj radyjechimičnaj łabaratoryjaj, mnie zdajecca, mahčyma.

— Jaki sens Ukrainie źniščać svaju terytoryju ci jaki sens Rasii źniščać terytoryju, jakuju jana źbirajecca zachapić?

— Heta pryncypova nie maje sensu dla čałavieka, jaki zakončyŭ siaredniuju škołu, jaki viedaje, što takoje radyjacyja. Heta horaj, čym «refierendum», jaki adrezaŭ čatyry kavałki ŭkrainskaj terytoryi. Tamu što heta niezrazumieła kolki moža adrezać uvohule. Faktyčna, jašče adna terytoryja ČAES nikomu nie patrebna ŭ śviecie.

— Nakolki vierahodna, što takuju bombu ŭsio ž taki ŭzarvuć?

— Mnie zdajecca, heta nie asabliva vierahodna. Ale było abmierkavańnie ŭ telehram-kanale, što pad zajavami pra vykarystańnie brudnaj bomby moža być schavany niejki ŭnutrany incydent, naprykład avaryja na padvodnaj łodcy ci zdareńnie sa stratehičnym zapasam, kali ŭ navakolle pajšli radyjenuklidy. Heta moža być sproba niešta schavać.

Całkam hutarka ź Siarhiejem Biesarabam:

33

13

2

6

13

39

Nashaniva.com