Fota: Minabarony RF / AR
Abstreł i pahroza katastrofy
Bi-Bi-Si: Nakolki ciapier niebiaśpiečnaja situacyja na ZAES? Dzie znachodzicca rasijskaja armija? Ci pieraškadžaje heta pracy ŭkrainskaha piersanału stancyi?
Pa-pieršaje, na ZAES šmat vajennaj techniki RF. Bolšuju častku inžyniernaj techniki, «Urałaŭ» i inšaj techniki jany pierahnali pad pierachodnyja halerei, pa jakich asabovy skład nakiroŭvajecca sa śpieckorpusa ŭ siłavyja častki. U pobycie hetyja halerei prosta nazyvajuć «estakadami».
Čym dalej na terytoryju stancyi, tym bolš cikavych abjektaŭ možna znajści pad puciepravodam. Kala druhoha śpieckorpusa časam stajać «Hrady» z poŭnym bojekamplektam.
Na stancyi jość placoŭka, dzie zachoŭvajucca ciažkija mietaličnyja kanstrukcyi. Ciapier na joj raźmieščany rasijskija artyleryjskija ŭstanoŭki, jakija viaduć ahoń pa ZAES, imitujučy «zaloty» ź Nikapala.
Ja asabista bačyŭ abstreł z hetaj placoŭki, bačyŭ vychad adtul i miesca, dzie jon upaŭ. Ad momantu «vyletu» da momantu «prybyćcia» prajšło nie bolš za try siekundy. Heta bačyŭ i čuŭ kožny z supracoŭnikaŭ AES. I jon viedaje, adkul lacić i kudy idzie.
Bi-bi-si: Nakolki hetyja abstreły pahražajuć radyjacyjnaj biaśpiecy, ci pahražajuć jany reaktaram i inšym krytyčna važnym abjektam?
Nie pahražajuć. Pradstaŭniki «Rasatama» dva miesiacy źviartalisia da nas z prośbaj pravieści dla ich ekskursii pa AES. Ich vielmi cikaviła, jak tut usio ŭładkavana. Skazali pra abmien vopytam. Potym zapatrabavali karty AES, navat łandšaftnyja. A potym pačaŭsia abstreł. Jany viedajuć, kudy stralać, kab było «baluča», ale «nie śmiarotna».
Jany, jak turemščyki ci fsbšniki, bjuć, kab nie było siniakoŭ, ale ty heta zapomniš nazaŭždy.
Pryviadu prykład niadaŭnich abstrełaŭ. Raźbili azotna-kisłarodnuju stancyju. Z adnaho boku, pazbavicca ad takoha abjekta — katastrofa dla stancyi. Ź inšaha boku, hety abjekt nie mocna ŭpłyvaje na pravilnuju pracu siłavych ahrehataŭ.
Ale samaje hałoŭnaje, što rasijskija vajskoŭcy źniščajuć linii elektrapieradačy, jakija złučajuć nas z enierhasistemaj Ukrainy, prykryvajučysia tym, što «heta nibyta robiać USU».
BBC: Jakaja moža być meta hetych napadaŭ na linii elektrapieradačy?
Nastupstvy takich abstrełaŭ nie vielmi krytyčnyja dla Ukrainy ŭ cełym. Ale dla AES jany fatalnyja.
Atamnaja stancyja nie moža pracavać u nikudy. Jana pavinna kudyści davać elektryčnaść. Kali raptam źnikajuć usie spažyŭcy — stancyja «zadychajecca», avaryjna adklučajucca enierhabłoki, pačynajecca tak zvany «błekaŭt».
Heta aznačaje, što ni adzin siłavy ahrehat nie vypramieńvaje mahutnaść «vonki». Moža zdacca, što ŭ hetym niama ničoha strašnaha, ale jość adno «ale». Enierhabłok patrabuje elektryčnaści dla pracy pompaŭ, jakija astudžvajuć jadziernaje paliva ŭ reaktary abo ŭ basiejnie vytrymki. Heta vielmi praciahły praces.
VVS: Značyć, reaktary pierahrejucca — i heta harantavanaja katastrofa?
Biez hetaha astudžeńnia adbudziecca strašnaja jadziernaja katastrofa. Dla luboj enierhasistemy patrebny chacia b adzin enierhabłok. Pa-pieršaje, heta daść mahčymaść kali-niebudź zapuścić inšyja enierhabłoki. Pa-druhoje, nieabchodna pieraduchilić jadziernuju katastrofu.
Jany heta viedajuć. I što jany robiać? Jany razryvajuć vysakavoltnyja linii, jakija złučajuć ZAES z enierhasistemaj Ukrainy. I pry hetym nam kažuć: «Kali nieanacysty z USU prabjuć vaš apošni rubiež, my hatovy akazać vam dapamohu».
U čym budzie zaklučacca ich «dapamoha»? Nam daduć płan «suviazi» ZAES z enierhasistemaj RF pa linii ZAES — Mielitopal — Džankoj.
Kali my raptam «piarojdziem na 0», to bok budzie «błekaŭt», nam spatrebicca lubaja enierhija z «boku» dla charčavańnia pompaŭ dla astudžeńnia jadziernaha paliva.
To-bok rasiejcy admysłova ładziać nam «błekaŭt», kab potym «dapamahčy». Zaraz heta vielmi blizka.
Padobna na toje, što jany robiać heta, kab my vyjechali adsiul.
Bi-Bi-Si: Možacie jašče raz udakładnić, kali spynicca sistema achałodžvańnia reaktaraŭ i nie budzie elektryčnaści dla pompaŭ, jaki moža być maštab katastrofy na ZAES?
Znoŭ ža, najbolš vierahodny scenar na ZAES — abryŭ usich linij elektrazabieśpiačeńnia ad ZAES. Kali stancyja nie moža vyrablać enierhiju, jana spyniajecca. Ale my nie možam prosta adklučyć stancyju. Dla siłkavańnia pompaŭ dla astudžeńnia reaktara patrabujecca šmat enierhii. Heta pieršy scenar.
Druhi scenar — jany mohuć padarvać mašynnaje adździaleńnie na spraŭnym enierhabłoku. Technična my całkam hatovy da hetaj nadzvyčajnaj situacyi. My viedajem, što rabić, u nas jość srodki, kab heta likvidavać.
Ale my vielmi stamilisia. Ludzi źniasilenyja i napałochanyja.
Jadziernaje paliva zaŭsiody haračaje. Navat kali jano adpracavanaje, u im jość elemienty raspadu, i tamu zaŭsiody jość vyłučeńnie enierhii.
Kali nie advodzić ciapło ad jadziernaha paliva, jano pierahravajecca. Kali paliva pierahravajecca, jano pašyrajecca, jak i luby materyjał pry nahravańni. U vadu i atmaśfieru vykidvajecca davoli šmat radyjeaktyŭnych hazaŭ. Heta toj samy radyjeaktyŭny jod.
Akramia hazaŭ u vadu traplajuć reštki adpracavanaha paliva i šmat radyjeaktyŭnych izatopaŭ roznych mietałaŭ ź vielmi vialikim pieryjadam paŭraspadu.
Na Čarnobyl nie było b padobna. Heta bližej da taho, što adbyłosia na Fukusimie.
U hetaj situacyi dapamohi sa śvietu niama. Štohod da nas pryjazdžajuć misii MAHATE i inšych mižnarodnych arhanizacyj pa atamnaj enierhii. Ale kali heta zdaryłasia, usie zastalisia ŭbaku. Bolš za ŭsio my čujem słovy «hłybokaj zakłapočanaści».
Bi-bi-si: U čym mienavita moža być padabienstva z avaryjaj na Fukusimie?
Fukusima stała katastrofaj, tamu što ziemlatrus i cunami spynili astudžeńnie reaktara. U vyniku ŭ aktyŭnaj zonie adbyŭsia paravy vybuch, była razburana achoŭnaja abałonka, heta značyć hiermietyčnaja zona reaktara. Radyjeaktyŭnyja rečyvy trapili vonki.
Taki scenar moža paŭtarycca i na ZAES: ale pryčyny nie ŭ stychijnym biedstvie. Heta abstreł rasijskaj armii.
My praviali šerah madernizacyj, kab pieraduchilić fukusimski scenar na ZAES. Pałova hetych sistem biaśpieki aktyvujecca piersanałam. I siońnia jon vymušany ŭciakać z Enierhadara, bo ŭłasnaja biaśpieka na pieršym miescy. Ludzi znachodziacca pad pastajannym abstrełam. I heta moža mieć fatalnuju rolu.
Frahmient rakiety paśla abstrełu kala Zaparožskaj AES. Fota: Minabarony RF / AR
Heta nie kaŭbasny cech. Heta jadzierny abjekt. Toje, što tut stvaraje rasijskaja armija, heta jadzierny teraryzm. Stan piersanału tut — za miežami. I kolkaść ludziej, jakija evakuirujucca, vielmi vialikaja. Zaraz u nas kala adnoj dziasiataj štatu, jaki pavinien być. Za apošnija niekalki tydniaŭ, z momantu pačatku abstrełu, zjechała amal pałova kamandy.
Źmieny ŭ našaj krainie zaraz adbyvajucca pad ahniom. Na prachadnoj — šmon i łajanka. Ale my praciahvajem pracavać.
Bi-bi-si: «Enierhaatam» paviedamiŭ ab prylotach kala schovišča adpracavanaha paliva, kala reaktarnaj placoŭki. Nakolki niebiaśpiečny abstreł takich abjektaŭ? Ci mohuć jany vytrymać vybuchovuju chvalu?
Napad na takija abjekty — jadzierny teraryzm. Heta niečuvanaje. Heta moža pryvieści jak minimum da łakalnaj avaryi, kali zabrudžana tolki terytoryja pramysłovaj placoŭki ZAES. Čarnobyla nie budzie, ale i pryjemnaha ničoha.
Lubaja jadziernaja avaryja — heta drenna. Nie važna, što budzie zabrudžvacca i ŭ jakich maštabach. Sam fakt takoha zdareńnia — katastrofa.
Kalektyŭ stancyi źniasileny
Bi-Bi-Si: Pradstaŭniki «Rasatama» ciapier na stancyi?
Tak, jany zaŭsiody viedajuć, kali budzie abstreł. Jany zaŭsiody pieršymi evakuirujucca, kali stanovicca horača.
Piersanał «Rasatama» padčas abstrełaŭ siadzić u bunkierach, ale niekatoryja rasijskija vajskoŭcy, kali, jak kažuć, USU «abstrelvajuć» stancyju, spakojna chodziać pa terytoryi, viedajučy, što stralajuć jany.
Heta pradstaŭniki «Rasatama» padkazvajuć svaim sałdatam, kudy stralać, kab nie «baluča», a hučna. Na dva-try miesiacy jeździli «z ekskursijami» dziela «abmienu vopytam».
Bi-Bi-Si: Rasiejcy ciapier razmaŭlajuć z supracoŭnikami stancyi? Kali tak, što jany kažuć? I ci praŭda, što supracoŭnikaŭ vykradajuć i dapytvajuć pa adnym?
Rasiejcy nie kantaktujuć ź piersanałam, tamu što piersanał ź imi nie kantaktuje.
Našy kadry źnikali ź pieršaha dnia akupacyi. Ludziej vykradajuć pa peŭnym ałharytmie. Spačatku — hramadskija aktyvisty Enierhadara. Dalej — udzielniki ATA i ich rodnyja. Dalej — usie, chto identyfikuje siabie jak ukrainiec.
Ruskija akupanty zabrali tych, chto stajaŭ u avanhardzie abarony horada. Enierhadarcy praviali akcyi na błokpaście na ŭjeździe ŭ horad suprać rasijskaj armii i akupacyi horada. Tyja, chto byŭ u pieršych radach, adrazu apynulisia ŭ sklepie. Inšych zdavali pad katavańniami — i tak pa łancuhu.
Bi-bi-si: Ci viadoma što-niebudź pra los vykradzienych i źnikłych bieź viestak?
Jany katujuć ich da śmierci. Pryviadu prykład. Niadaŭna rasijskija vajskoŭcy zajavili, što ŭ bryzhalnych basiejnach ZAES (basiejny dla achałodžvańnia vady — Red.) znachodzicca kinutaje ŭzbrajeńnie. Chacieli prymusić našaha štatnaha akvałanhista z hidracecha nyrać u vadajomy i šukać zbroju. Jon admoviŭsia. Jaho źbili da śmierci.
Ludzi, jakija viali z akupantami «dalikatnyja razmovy», paśla viartańnia prosta maŭčać i nie adkazvajuć ni na jakija pytańni.
BBC: Ci možacie vy apisać umovy, u jakich kožny dzień pracuje piersanał stancyi?
Kalektyŭ u depresii. My žyviom u akupacyi biez narmalnaj suviazi, biez kramaŭ, bankamataŭ, cyvilizacyi. My kuplajem pradukty z bahažnikaŭ aŭtamabilaŭ na rynkach. Ludzi adčuvajuć pastajanny strach.
My kožny dzień prachodzim mima rasijskich vajskoŭcaŭ. Kali da nas niama pretenzij, nas nie čapajuć.
Kali raniej da žančyn na prachadnoj na prachadnoj ZAES stavilisia bolš łajalna, to ciapier ranišni ahlad i pravierka na prachadnoj stali štodzionnym vyprabavańniem.
Bi-Bi-Si: Vy zabiaśpiečany ježaj? Jakija ceny na samaje nieabchodnaje ŭ Enierhadar?
Patłumaču na prykładach. Kiłahram kaŭbasy tut kaštuje 500 hryŭniaŭ. Toje, što jany nazyvajuć «syram», kaštuje 600 hryŭniaŭ. Heta syrny pradukt. Soki jany pradajuć «Jappi». A kaštujuć jany 40 hryŭniaŭ za dziciačuju skrynku z trubkaj.
Rasijskija pradukty nichto nie kuplaje. My pierapłačvajem dźvie-try cany za ŭkrainskija pradukty, tamu što rasijskija niemahčyma jeści.
BBC: Ci atrymlivajuć supracoŭniki zarobak?
Nam płaciać «Enierhaatam» na našyja bankaŭskija kartki. Ale rasijskija akupanty adrezali nas ad vykarystańnia elektronnych hrošaj. Usie terminały ŭ horadzie adklučanyja, usiudy prymajuć tolki najaŭnyja. A zdymać najaŭnyja z kartki možna tolki pad pracent u działkoŭ.
10 pracentaŭ — narmalnaja płata. To-bok ja ŭnošu na kartku 1100 hryŭniaŭ, a mnie dajuć 1000 najaŭnymi.
