Ja ŭžo nieadnarazova kazaŭ, što Pucin nie moža spynić vajnu, nie pradstaviŭšy rasijanam niejkaha padabienstva pieramohi ŭ joj. Ja zychodziŭ z taho, što pucinskaja lehitymnaść u apošnija hady trymałasia vyklučna na zdahadcy, što jon mocny i zaŭsiody pieramahaje, tak što kali ciapier raptam vyśvietlicca, što vorah akazaŭsia macniejšy i pieramahčy jaho Pucin nie zmoh, to ad hetaj lehitymnaści ničoha nie zastaniecca.
I voś ja zadumaŭsia: a ci nie zanadta liniejna ja dumaŭ? Chiba hramatny tajminh nie zdolny źmianić usprymańnie? Davajcie pafantazirujem.
Hałavakružeńnie ad pośpiechaŭ
Ujavim, što dačakaŭšysia momantu, kali vajna stanie pa-sapraŭdnamu niepapularnaj i socyum budzie maryć tolki pra toje, jak by jamu viarnucca da mirnaha žyćcia,
Pucin raptam rezka daść «jastrabam» pa rukach, abvinavaciŭšy ich u «pierahinach na miescach», «hałavakružeńni ad pośpiechaŭ» i «lavackich zaskokach». Ci nie akažacca jon tady znoŭ u vyjhryšy?
U rešcie rešt, admovu ad spačatku abvieščanych łozunhaŭ taksama možna ličyć prajavaj siły. «Ja haspadar svajho słova: Ja daŭ, ja i nazad uziaŭ». Tearetyčna, navat vybarčuju kampaniju 2024 hoda možna budzie pravieści pad łozunham «narmalizacyi», vydaŭšy bolšuju častku taho, što adbyvajecca, za adchileńnie ad hienieralnaj linii partyi. Heta jak oruełaŭskaja Akijanija raz na čatyry hady mianiała voraha z Ostazii na Jeŭraziju i naadvarot, kožny raz robiačy začystku histaryčnaj pamiaci i farmujučy novuju ideałahičnuju kanstrukcyju, u ramkach jakoj raniejšy vorah abjaŭlaŭsia siabram, a siabar — voraham.
Pra stalinski tezis pra hałavakružeńnie ad pośpiechaŭ, vykarystoŭvajučy jaki pravadyr dystancyjavaŭsia ad rašeńniaŭ, pryniatych im samim, ale jakija paśla akazalisia niaŭdałymi, ja ŭžo zhadaŭ. A možna, naprykład, jašče Lenina ŭspomnić. Jon taksama jak minimum dvojčy rabiŭ razvaroty, padčas jakich niadaŭna abvieščanyja im dohmy admianialisia im ža samim.
Pieršy vypadak — heta admova ad bajkotu vybaraŭ u Dziaržaŭnuju dumu, jakaja zdaryłasia ŭ 1906 hodzie. Lenin pajšoŭ na heta, kali zrazumieŭ, što revalucyja adkładajecca i ad taktyki blickryhu treba pierachodzić da zaciažnoj baraćby, u jakoj pryjdziecca zadziejničać u tym liku i lehalnyja instrumienty.
Druhi kiejs — heta NEP. Abviaščajučy jaho, Lenin publična pryznaŭ, što kurs na jaho aznačaje častkovuju restaŭracyju kapitalizmu — reč nie samuju pryjemnuju, ale žyćciova nieabchodnuju.
Abodva zhadanyja vypadki sparadzili šmat razmoŭ ab «zdradzie ideałam» i «vyradžeńni revalucyi», radykały byli niezadavolenyja, adnak Lenin z prablemaj spraviŭsia i ŭładu ŭtrymaŭ.
Užo zhadany Orueł vielmi dobra apisaŭ usio heta ŭ svaim ese «Litaratura i tatalitaryzm», jakoje pabačyła śviet u červieni 1941 hoda: «Jość niekalki karennych adroźnieńniaŭ pamiž tatalitaryzmam i ŭsimi artadaksalnymi sistemami minułaha, jeŭrapiejskimi, taksama jak i ŭschodnimi. Hałoŭnaje ź ich toje, što hetyja sistemy nie mianialisia, a kali mianialisia, to pavolna. U siaredniaviečnaj Jeŭropie carkva pakazvała, u što vieryć, ale chacia b dazvalała trymacca adnych i tych ža vieravańniaŭ ad naradžeńnia da śmierci. Jana nie patrabavała, kab siońnia vieryli ŭ adno, zaŭtra ŭ inšaje. <…> Tatalitaryzm aznačaje prosta supraćlehłaje.
Asablivaść tatalitarnaj dziaržavy takaja, što, kantralujučy dumku, jana nie fiksuje jaje na čymści adnym.
Vyłučajucca dohmy, jakija nie padlahajuć abmierkavańniu, adnak źmianiajucca z dnia na dzień. Dohmy patrebnyja, pakolki treba absalutnaje padparadkavańnie paddanych, adnak niemahčyma abyścisia biez karektyvaŭ, jakija dyktujucca patrebami palityki tych, chto trymaje ŭ rukach uładu. Abviaściŭšy siabie biazhrešnaj, tatalitarnaja dziaržava razam z tym adkidaje samo paniaćcie abjektyŭnaj iściny. Voś vidavočny, samy prosty prykład: da vieraśnia 1939 hoda kožnamu niemcu staviłasia ŭ abaviazak adčuvać da ruskaha balšavizmu ahidu i žach, paśla vieraśnia 1939 hoda — zachapleńnie i haračaje spačuvańnie. Kali pamiž Rasijaj i Hiermanijaj pačniecca vajna, a heta vielmi vierahodna ŭ najbližejšyja niekalki hadoŭ, ź niepaźbiežnaściu znoŭ adbudziecca krutaja źmiena. Pačućci niemca, jaho luboŭ, jaho nianaviść pry nieabchodnaści pavinny imhnienna zamianiacca na supraćlehłyja».
Vajar ci mudry starac?
Niekalki hadoŭ tamu łajalnyja palitołahi ŭžo pačynali razvažać pra transfarmacyi vobraza Pucina z «vajara» ŭ «mudraha starca», i ja z hetaj nahody tady paśmiejvaŭsia. Ciapier dumaju: a raptam va ŭmovach vajennaha šoku zhadanaja transfarmacyja sapraŭdy stanie mahčymaj?
Voś ujavicie, abjaŭlaje Pucin pra dałučeńnie novych respublik, a potym kaža: «Pakolki asnoŭnyja mety śpiecapieracyi dasiahnutyja, pryjšoŭ čas razabracca ź jakaściu vykanańnia zadač, jakija stajali, z unutranymi prablemami. Taja niaprostaja situacyja, u jakoj apynułasia naša kraina, z usioj vidavočnaściu prademanstravała, što ich — hetych prablem — niamała. Ad šapkazakidalnickich nastrojaŭ častki aparata — da adkrytaha nieprafiesijanalizmu, niazdolnaści vybudavać sistemnuju pracu viedamstvaŭ i niehatovaści arhanizoŭvać usio pa-novamu z ulikam źmienlivych abstavin. Asabliva šmat pretenzij da siłavych viedamstvaŭ i prapahandysckaha aparatu…»
Usio, paśla hetaha možna spakojna bić pa šapcy za «pierahiby», apielujučy da banalnaha zdarovaha sensu — bałazie, u apošni čas jon parušaŭsia stolki razoŭ i takim vidavočnym čynam, što spračacca z prezidenckaj krytykaj nie zmoža nichto.
Nacyja litaralna vočy raspluščyć ad ździŭleńnia: «A sapraŭdy ž! Čaho heta my?! Što heta za morak byŭ?! My ž byccam by prystojnyja ludzi, a pavodzili siabie jak fašysty niejkija! Dziakuj bohu, prezident u nas mudry, razabraŭsia, što da čaho».
Niekalki dziasiatkaŭ čałaviek, viadoma, pryjdziecca pasadzić, sotniu-druhuju na piensiju adpravić, ale dla mocnaha lidara chiba heta prablema?
Ja nie budu ciapier sa stoadsotkavaj upeŭnienaściu kazać, što taki razvarot abaviazkova pryniasie žadany vynik. Kab śćviardžać heta, spačatku treba pravieści fokus-hrupy. Tym nie mienš, mahu vykazać zdahadku, što kali ciapierašnija niaŭdačy na froncie praciahnucca, to
zhadany manieŭr — niahledziačy na ŭsie ryzyki, jakija jon z saboj niasie, — u niejki momant moža akazacca dla Pucina adzinym mahčymym varyjantam. Čym ciažejšaja situacyja va Ukrainie, tym bolš zdajecca, što inšaha vyjścia ŭ jaho niama.
