Uładzimir Ceśler. Fota: Siarhiej Osipaŭ
«Naša Niva»: Jak uźnikła ideja prajekta Hitlerkaputin i kolki jana vyśpiavała ŭ vašaj śviadomaści?
Uładzimir Ceśler: Cpiecyjalna nie zajmaŭsia hetym cykłam jak prajektam. U prajekt aformili arhanizatary vystavy. Čamu tak nazvali? Bo spadabaŭsia adzin ź miemaŭ. Ciaham dvuch apošnich hadoŭ zajmajusia pieravažna hrafikaj. Za hety čas nazapasiŭ bahata materyjału. Voś i pryjšoŭ čas jaho ŭparadkavać dy prezientavać
Idei prychodziać imhnienna, byccam blisk małanki ciabie azaraje. Paśla jaje materyjalna abrabić, vykanać u farbach — heta, z bolšaha, rucina. Pačynaješ niejki sposab, jak jaje ŭvasobić, analizuješ techniku, pierahladaješ materyjały, što jość pad rukoj. Prosta davieści, jak jana pavinna vyhladać. Moža, štości spatrebicca sfatahrafavać albo ŭziać niešta hatovaje. Ale heta pracesy, što naŭrad ci buduć cikavyja čytačam, bo źjaŭlajucca prosta składnikami šerahovaha rabočaha pracesu.
«NN»: Jaki z posteraŭ Hitlerkaputin maje dla vas najbolš asabisty sens?
UC: Nie staŭlusia da ich jak da lubimych, albo nielubimych prac. Bo dušoj prykipaješ vyklučna da taho prajekta, u pracesie stvareńnia jakoha znachodzišsia. Bo pražyvaješ žyćcio ź im i praz. Tamu što kali trymać u hałavie ŭsie svaje ŭdałyja albo niaŭdałyja pracy, napeŭna, zvarjacieješ.
Tym nie mienš, kali abirać niešta vybitnaje, to adznaču «Zahruzka. Biełaruś 97 adsotkaŭ». Chaj sabie na vystavu jana nie trapiła, ale — pa zrazumiełych pryčynach — apošnim časam da jaje serca lažyć usio bolej. Jana imhnienna naradziłasia, imhnienna była zroblena, bo nie vymahała niejkich dadatkovych resursaŭ.
I viedajecie, što jašče cikava — u Maskvie, na Arbacie jość «mur Coja», jaki pastajanna abnaŭlajecca hrafična. I niadaŭna dasłali adtul fatahrafiju, dzie «Zahruzcy» adviali ledźvie nie pałovu budovy. Značycca, ludziam taksama hety pasył, hetaja ideja blizkija.
«NN»: Vystava maje nazvu Hitlerkaputin, adnak zamiest Pucina jaje hałoŭnym tvaram zastajecca Łukašenka. Ci možna stavić miž hetymi dyktarami znak roŭnaści?
UC: Nie, kaniešnie. Rasijski kiraŭnik — kudy bolš składanaja asoba. Naš u paraŭnańni ź im śmiešny. Tut maštaby navat składana supastaŭlać.
Fota: Anton Turkoŭ
«NN»: Hara Rašmar z tvarami Łukašenki — adzin z najbolš jarkich postaraŭ na vystavie. Z vašaha punktu hledžańnia, jaki tvar biełaruskaha palityka praŭdzivy? Jakim jon uvojdzie ŭ historyju?
UC: Kali ščyra, spadziajusia, što ŭ historyju jon uvohule nie trapić. Albo budzie adtul vykraśleny paśla ŭsiaho taho, što zrabiŭ. Razumieju, što vy za vyraz vy mieli na ŭvazie, ale navat u vobraznym kantekście nie mahu ŭjavić varyjant, jaki ŭviekaviečvaje hetaha čałavieka.
«NN»: Jakuju z traŭm, što atrymała naša hramadstva za časy kiravańnia Łukašenki, składaniej za ŭsio budzie vylečyć?
UC: Adnu nie vyłučyć i jaje nastupstvy nie kupiravać.
Bo ŭsio minułaje, što papiaredničała ŭtvareńniu niezaležnaj Biełarusi, i siońnia jašče adbivajecca na ludziach. Tak, užo niekalki hienieracyj tut sfarmiravałasia, ale ciažar savieckaha času ŭsio roŭna nikudy nie padzieŭsia. Čym chutčej my ad jaho pazbavimsia, zabaronim pryvidam minułaha travić dzień siońniašni, tym chutčej atrymajem šaniec adnavicca.
Viedajecie, vielmi daŭno ŭ Minsku prachodziła vystava hrafici, na jakoj mnie dziva jak spadabałasia adna z prac. Jana adlustroŭvała nieba dy konturam išoŭ kraj ziamli. Na niebie — schiematyčnaja vyjava kaśmičnaha karabla z usimi strełkami dy tłumačeńniami, jak kožny z vuzłoŭ pracuje, jak stykoŭka adbyvajecca, pradzimańnie i hetak dalej. Taki najskładaniejšy techničny pašpart. Navokał — kasmanaŭty, što vandrujuć pa nieabsiažnaj prastory. A ŭ samym nizie źmieščany markotny voz z pjanym mužykom u jakaści kiroŭcy. Nad čałaviekam fraza drobnymi litarami: «A pa race płyvie siakiera…». Voś takija dva palarnyja śviety z demanstracyja taho, jaki čałavieku siaredniestatystyčnamu bolš blizki. Jak padajecca, vybitnaje adlustravańnie adkazu na vaš zapyt.
«NN»: Na adkryćcio vašaj vystavy pryjazdžała Śviatłana Cichanoŭskaja i, nakolki viedaju, davała vielmi ciopłyja vodhuki vašym pracam. Kim bačycie jaje ŭ svajoj sistemie kaardynat?
UC: Prezidentam, vidavočna. My za jaje hałasavali — i stali śviedkami pieramohi na vybarach, jak by paśla ni składvalisia padziei. Darečy, maju ŭpeŭnienaść, što nastupnym lehitymnym kiraŭnikom Biełarusi budzie jakraz žančyna. Mahčyma, nie Cichanoŭskaja (niahledziačy na toje, što jaje całkam padtrymlivaju), adnak abaviazkova žančyna.
Čamu? Racyjanalna naŭrad ci rastłumaču. Ale praanalizujcie ŭsio, što adbyvałasia ŭ 2020-m — i pabačycie, što ŭ revalucyi ledźvie nie adrazu adčuvaŭsia mahutny žanočy ŭpłyŭ. Da taho ž žančyna zdolnaja canić pryhažość, mastactva. I, što važna, jana nikoli b nie raspačała — i nie raspačnie — vajnu.
«NN»: Pryznajciesia, ci razhladali siabie kali-niebudź zavadataram palityčnych pieramienaŭ?
UC: Kali ludzi, ź jakimi hladzieli na śviet adnolkava, prasili, tady dapamahaŭ, bo bačyŭ praz takija dziei sposab vykazać hramadzianskuju pazicyju. Na niešta bolšaje nie zamachvaŭsia nikoli. Ale, liču, mastakam ŭvohule nie abaviazkova leźci z hałavoj ŭ hetyja spravy. Jany zdolnyja vykazvaacca praz pracu — chaj sabie navat praz adlustravańnie hodnaha nadvorja, jak impresijanisty.
Dyj stres, jaki źjaŭlajecca nieadjemnaj častkaj palityki, upłyvaje na tvorčy lud kardynalna. Chtości cisku nie moža tryvać uvohule — i źjazdžaje, naprykład, u viosku, kab praciahvać pracu. Ludzi roznyja, tamu adnym treba pastajanna adčuvać siabie u samym centry vira padziej, a inšym važna, kab navat cvyrkuny praz strokat nie parušali idyliju.
«NN»: Jak vy prapuskajecie vajnu praź siabie?
UC: Składana apisać toje, što adbyvajecca ŭ dušy — pad adnoj rysaj dakładna b usie emocyi nie źmiaścilisia b i nie padsumavalisia. Amplituda vielizarnaja, palarnaja navat. Supieražyvańnie prysutničaje zaŭsiody, heta dakładna. A voś dalej śpiektr maksimalna raznastajny.
Pačućcio kalektyŭnaj viny? Pierastaŭ ź im zmahacca, bo ź situacyjaj u Biełarusi asabista ničoha nie mahu zrabić. Chiba što spadziavacca na pieramieny. Jany ž mohuć adbycca i biez našaha pramoha ŭdziełu, praŭda? Takija vypadki ŭ historyi byli. Jak składziecca nasamreč, nie viedaju, ale spadziajusia, vyniki hetych pieramienaŭ zadavolać usich.
«NN»: U svaje časy vy hulali ŭ telekłubie «Što? Dzie? Kali?». Zaraz za tym lustranym stałom na pytańni adkazvajuć prapahandysty. Heta dehradacyja vyklučna telebačańnia ci hramadstva jak isnaha?
UC: Miarkuju, heta rečy, što miž saboj nie źviazanyja ŭvohule. U kiraŭnikoŭ prajekta, napeŭna, mielisia ŭłasnyja rezony takuju hulniu zładzić. Prapahandystam, vidać, taksama było što skazać — bačym ža, što jany i ŭ nas, i ŭ Rasii (tyja ž Kisialoŭ, Sałaŭjoŭ) za słovam u kišeniu nie lezuć. Voś i supali žadańni adnych z mahčymaściami inšych.
Prapahandysty pasprabavali siły ŭ «Što? Dzie? Kali?» — čym skončyłasia?
A ŭžo čamu hetyja ludzi abirajuć nastolki «svojeasablivuju» rytoryku, pytańnie nie da majho sumleńnia.
«NN»: Što dla vas bolš balučaje: emihracyja fizičnaja ci dušeŭnaja?
UC: Jany nieadryŭnyja adno ad adnaho. Ty zaležyš ad emocyj, bo fizijałohija całkam zaviazanaja na psichałahičnym stanie, na psichasamatycy. Kali ž niešta karcić fizična, to i na dušy tak sabie. Adpaviedna, u adryvie ad doma, ad karanioŭ nie padmanuć ni cieła, ni rozum. Tamu kali ŭźnikaje spakusa źbiehčy ad realnaści, adrazu siabie absiakaješ, namahaješsia, naadvarot, sabracca.
«NN»: Što ŭ 2020-m my zrabili nie tak — ci što robim nie tak zaraz, kali apynulisia raskidanymi pa śviecie i ŭsio jašče nie abjadnalisia doma?
UC: Dy ŭsio pravilna było — tak, jak maje być.
Prosta zaraz stanovicca vidavočnym, što nam nie dali b davieści tuju spravu da pieramohi. Kali b vahi šalaŭ pačali chilicca ŭ inšy ad Łukašenki bok, napeŭna, siudy b vysadzilisia «zialonyja čałaviečki», dasłanyja Rasijaj. A paśla raspačałasia b kryvavaja miešanina — nichto z kiraŭnictva «brackich narodaŭ» nie paskupiŭsia b na achviary.
«NN»: Što b prapanavali biełarusam u jakaści nacyjanalnaj idei?
UC: Dy ŭsio ŭ nas užo jość! I stojkaść, i adzinstva, i praha da pieramienaŭ. Nichto nie zdoleŭ zhurtavać biełarusaŭ tak, jak Łukašenka! Navošta niešta novaje vydumlać? Usio i tak skončycca dobra.
«NN»: Chutka?
UC: U junyja hady adkazaŭ by adnaznačna — tak. Usio tamu što maładyja bolš reaktyŭnyja, imklivyja i ŭpeŭnienyja, što ŭsio viedajuć. Uzrost — heta ŭžo pra vopyt, pra sumnievy. Tamu zaraz mahu tolki prapanavać pačakać. A tam užo pahladzim, kudy ŭsio pryjdzie.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»
što-što ź jaho ciełam zrabiła?
pateliła - heta ad słova "tieło" ci słova "patelnia"?
p.s. nasamreč prykolnaje słaŭco - mnie nra)
heta samo saboj. bo ciažka supastavić masštaby krain najpierš - bujnuju pa terytoryi šmatnacyjanalnuju rasieju z adnosna kampaktnaj monaetničnaj Biełaruśsiu