Ukraina ŭ minułym hodzie sabrała rekordnyja 107 miljonaŭ ton zbožža, dla paraŭnańnia Biełaruś — tolki 7 miljonaŭ. Fota: UNIAN
«Hetuju ideju zakidvała Rasija praz krainy Łacinskaj Amieryki i Afryki»
Ideja vykarystać charčovuju niebiaśpieku jak instrumient dla źniaćcia sankcyj źjaviłasia jašče ŭ lutym-sakaviku, kaža daradca Śviatłany Cichanoŭskaj Franak Viačorka.
«Hetuju ideju zakidvała Rasija praz krainy Łacinskaj Amieryki, Afryki. I jany znajšli padtrymku ŭ tych strukturach AAN, jakija zajmajucca charčovaj biaśpiekaj. I niekatoryja palityki, jakija zajmajucca nie pravami čałavieka, a mienavita charčovaj biaśpiekaj, padtrymali hetuju ideju. U tym liku, i niekatoryja asobnyja palityki z ZŠA.
Try tydni tamu prajšli pieramovy ŭ AAN — pad ciskam šerahu krain hetaja prapanova ŭsio ž lahła na stoł.
Hiensak AAN Huteryš tut pasiarednik, jaho rola — pahadžać baki pamiž saboju. Usio ž u AAN bolšaść składajuć nie demakratyčnyja krainy, mnohija ź ich nie viedajuć, što adbyvajecca ŭ Biełarusi, a niekatoryja navat simpatyzujuć Rasii ŭ vajnie z Ukrainaj.
Tamu zadača Huteryša tut — šukać kampramisnaje rašeńnie. I kali nam jano padajecca amaralnym, to mnohim krainam AAN jano padajecca časovym vychadam z kryzisu».
Ale kab pryniać rašeńnie pra tranzit zbožža i źniaćcie sankcyj ź Biełarusi, treba nie tolki rašeńnie AAN, Ukrainy, Rasii i Biełarusi. Dla hetaha patrabujecca rašeńnie Jeŭrapiejskaha sajuza, jaki ŭvioŭ sankcyi suprać biełaruskaha kaliju, i rašeńnie Litvy, jakaja zabaraniła tranzit biełaruskich tavaraŭ.
«I voś heta toj samy punkt, dzie ciapier i adbyvajucca dyskusii: ci ŭdasca pierałamić palitykaŭ, jakija ŭvieś hety čas trymalisia paśladoŭnaj pazicyi, kab jany pajšli na sastupki adnosna Łukašenki.
Na moj pohlad, — kaža Viačorka, — na sastupki nie pojduć, niahledziačy na hihanckaje, mahutnaje łobi, da jakoha dałučanyja samyja roznyja krainy: heta i krainy treciaha śvietu, i krainy, jakija impartujuć charčavańnie, i krainy-eksparciory.
Čamu heta nie projdzie — kali b, tearetyčna, heta i adbyłosia, i z Łukašenki źniali b sankcyi, heta b vystaviła ŭsiu palityku ES u zmročnym śviatle i pakazała b niepryncypovaść i niepaśladoŭnaść hetaj palityki.
Ja hetyja dyskusii baču. Spačatku jany ŭsich napałochali, ale vidać, što jość tyja, chto budzie błakavać [mahčymaść źniaćcia sankcyj ź Biełarusi] da apošniaha».
Za apošnija paŭtara miesiaca, pieraličvaje Viačorka, jany praviali dziasiatki sustreč na hetuju temu. Dniami razmaŭlali z Ursułaj fon der Lajen, staršynioj Jeŭrakamisii, premjeram Słavakii, ministram zamiežnych spraŭ Aŭstryi Šalenbierham, staršynioj Jeŭraparłamienta Rabiertaj Miecołaj. Apošniaja na Jeŭrapiejskaj radzie 31 maja padniała pytańnie ab tym, kab nie było nijakich ździełak z Łukašenkam.
«Mnie zdajecca, aŭtary hetaj idei dumali, što cicha i biez šumu praviaduć jaje. Bo heta vialikaje mižnarodnaje łobi, jakoje ŭ asnoŭnym składajecca ź imparcioraŭ i eksparcioraŭ charčavańnia.
Ale, naprykład, Italija dapuskaje takuju mahčymaść. I zrazumieła, čamu, bo jany bajacca chvali mihrantaŭ, u ich jość svaje padstavy. Tak ža i Hrecyja. Viedaju, što Brazilija aktyŭna padtrymlivaje hetuju ideju
[Brazilija kuplała biełaruskija kalijnyja ŭhnajeńni pa kamfortnych cenach — NN].
Łukašenka z Pucinym razyhrali vielmi mocnuju kartu, i tut užo ad našaj umiełaj dypłamatyi i pryncypovaści zachodnich palitykaŭ budzie zaležyć, pabjom my hetuju kartu ci nie. Ale kali takaja ideja i realizujecca, to jana musić uklučać u siabie bolš umovaŭ — inakš atrymlivajecca, što Łukašenka vyjhraje, ničoha nie robiačy. Patrebnaje jak minimum spynieńnie represij, zakryćcio palityčnych spravaŭ i vyzvaleńnie ludziej z turmaŭ. Voś tady sankcyi mohuć być prypynienyja.
A prosta zdymać sankcyi pad šantažom — nie taja palityka, jakuju pravodziŭ ES i Zachad apošnija hady», — kaža Viačorka.
Jon zapeŭnivaje: biez zhody štaba Cichanoŭskaj sankcyj nichto nie źnimie. «Pazicyja Cichanoŭskaj sfarmulavanaja. U nas try asnoŭnyja patrabavańni: vyzvaleńnie palitviaźniaŭ i ich reabilitacyja, pryciahnieńnie vinavatych da adkaznaści, praviadzieńnie novych svabodnych vybaraŭ.
I kali my kažam pra prypynieńnie sankcyj ci častkovaje źniaćcie ich, to heta musić supravadžacca vyzvaleńniem usich palitviaźniaŭ, spynieńniem represij, usie biełarusy pavinny mieć mahčymaść viarnucca ŭ Biełaruś. I ŭsie palityčnyja spravy musiać być zakrytyja.
Našyja ŭmovy absalutna jasnyja: sankcyi ŭvodzilisia nie praz charčovy kryzis, a praz teror i represii. I zdymać ich možna tolki paśla vyrašeńnia hetych pytańniaŭ. Kali Łukašenka vyzvalić usich palitviaźniaŭ, tady dobra, možna abmiarkoŭvać, ale navat nie źniaćcie — prypynieńnie sankcyj».
Vierahodnaść źniaćcia sankcyj ź Biełarusi ŭ abmien na tranzit zbožža Viačorka aceńvaje na siońnia ŭ 20%.
«Toje, što ciapier Ukraina, Rasija i Turcyja ŭzhadniajuć vyvaz zbožža praz port Adesy — my padtrymlivajem. Bo heta vyrašeńnie prablemy. A tranzit praź Biełaruś — imitacyja, a nie vyrašeńnie, heta tolki pahłybić prablemy».
«Kali Biełaruś raźličvaje na prypynieńnie sankcyj, joj treba pačynać z vajennych pytańniaŭ»
Kamil Kłysinski, hałoŭny śpiecyjalist pa Ukrainie, Biełarusi i Małdovie polskaha Centra ŭschodnich daśledavańniaŭ (OSW), stavicca da pierśpiektyvy źniaćcia sankcyj ź Biełarusi jašče skieptyčniej:
«Situacyja napružanaja, asabliva z punktu hledžańnia charčovaj biaśpieki. Uvieś śviet zaniepakojeny tym, što moža adbycca na charčovych rynkach sa zbožžam u suviazi z vajnoj (śpiecapieracyjaj nazyvać heta nie budziem ni ŭ jakim razie).
Heta stvaraje spryjalny fon dla sprobaŭ Biełarusi vyjści z-pad sankcyj. Tut idzie rasijska-biełaruskaja hulnia.
Nie treba iluzij, što Łukašenka na hety momant u stanie vieści całkam samastojnuju hulniu z Zachadam — užo nie toj čas.
Łukašenka ciapier nastolki zaležny ad Rasii va ŭsich śfierach (ad ekanomiki i finansaŭ da źniešniaj palityki i biaśpieki), što vymušany kaardynavać svaje dziejańni z Maskvoj. I jon heta robić, my bačym heta pa vystupie Łukašenki i pa słovach Pucina, jaki padtrymaŭ ideju tranzitu zbožža praź Biełaruś.
Ale ja nie baču na hety momant žadańnia iści nasustrač takim prapanovam z boku ES i ZŠA. Heta niemahčyma, bo Biełaruś nie vykonvaje ŭmovy dla adnaŭleńnia dyjałohu: nie spryjaje vyvadu sa svajoj terytoryi rasijskich vojskaŭ, nie vyzvalaje palitviaźniaŭ, nie viadzie dyjałoh z apazicyjaj. Takim čynam, niama padstaŭ dla taho, kab zdymać sankcyi ź Biełarusi, navat dla taho, kab ich prypyniać».
Kłysinski padkreślivaje, što rašeńni i prapanovy Minsk prymaje nie samastojna, a pad kantrolem Maskvy. Ale navošta Pucinu padtrymlivać tranzit zbožža praź Biełaruś?
«Heta adzin sa šmatlikich napramkaŭ stratehii Rasii. Meta prostaja — pierakłaści adkaznaść za charčovy kryzis na Zachad. Maŭlaŭ, my prapanavali rašeńnie, ale Zachad nie choča, — tłumačyć ekśpiert. — Stvarać napružanaść Maskva vielmi lubić.
Jana zaŭsiody namahajecca raskałoć Zachad, znajści adroźnieńni ŭ intaresach krain i vykarystoŭvać ich. I ciapier Rasii padałosia, što kali Huteryš vykazvaje zacikaŭlenaść biełaruskaj prapanovaj, značyć, možna hnuć hetuju liniju i prasoŭvać hetaje pytańnie».
Kłysinski adznačaje, što adzinaja struktura, jakaja ŭsurjoz abmiarkoŭvaje pierśpiektyvy tranzitu zbožža praź Biełaruś, heta AAN. Ale Huteryš nie ŭnikaje ŭ śpiecyfiku adnosin Biełarusi ź ES i ZŠA — a hetyja adnosiny składanyja i napružanyja, siońnia jany faktyčna ŭ kryzisie.
Niejak pracisnuć rašeńnie tranzitu zbožža praź biełaruskuju terytoryju ci prałabiravać jaho AAN nie zmoža, kaža Kłysinski, bo tut rašeńnie budzie prymacca niepasredna Jeŭrasajuzam i Złučanymi Štatami.
«Tamu moj prahnoz siońnia taki: Biełaruś maje vielmi mała šancaŭ na realizacyju hałoŭnaj mety, prypynieńnia ci źniaćcia sankcyj pa kalii. Bo akramia taho, i Ukraina siońnia nie hatovaja razhladać Biełaruś jak partniora.
Dy i Biełaruś siońnia — druhasny «front» dla rasijskaj dypłamatyi. Hałoŭnyja vysiłki Kramla nakiravanyja na pieramovy z Turcyjaj, arhanizacyju tranzitu zbožža na paŭdniovym napramku,
— zaŭvažaje Kamil Kłysinski. — Tamu dla źniaćcia ci prypynieńnia sankcyj Biełaruś musić pakazać, što moža vieści samastojnuju palityku, što jana vystupaje za mir va ŭsim śviecie, jak lubić paŭtarać Łukašenka. Dla hetaha treba, kab usie rasijskija vojski pakinuli terytoryju Biełarusi, kab Biełaruś pierastała być vialikaj vajennaj bazaj Rasii i placoŭkaj dla atak na Ukrainu. I heta tolki dla pačatku, bo jość jašče pytańni palitviaźniaŭ i pieramovaŭ z apazicyjaj.
Ale kali Biełaruś raźličvaje chacia b na prypynieńnie sankcyj, joj treba pačynać z vajennych pytańniaŭ. Vyvad rasijskich vojskaŭ ź Biełarusi siońnia małavierahodny, čamu ja i liču, što na źniaćcie sankcyj Biełarusi spadziavacca nie varta.
Pry hetym biełaruskija ŭłady musiać razumieć, što davier pamiž imi i Zachadam razburany, i što davier pamiž Minskam i Kijevam taksama krytyčna nizki. Kab adnavić hety davier, spatrebicca šmat vysiłkaŭ, chutčej za ŭsio, adnavić jaho zmoža tolki abrany demakratyčnym šlacham pierajemnik, jaki kardynalna źmienić palityku vajennaha supracoŭnictva z Maskvoj. Bo Łukašenka zhubiŭ usio, što tolki moh, i ŭ vačach Zachadu, i ŭ vačach Ukrainy».
