Minsk bolš nie dvuchmiljońnik
Staršy daśledčyk Centra novych idej Hienadź Koršunaŭ vyłučaje dva asnoŭnyja faktary, jakija ŭpłyvajuć na skaračeńnie nasielnictva.
«Pa-pieršaje, heta pandemija. Statystyka ad Biełstata pakazvaje nam na nastupstvy kavidu, jakija raniej nie adlustroŭvalisia ŭ aficyjnaj statystycy. Pa-druhoje, my majem spravu ź niekalkimi chvalami mihracyi, jakija adbylisia paśla padziej 2020 hoda. Pry hetym varta razumieć, što značnaja častka tych, chto źjechaŭ z krainy, nijak nie adbilisia ŭ statystycy Biełstata», — adznačaje ekśpiert.
Minsk, 16 žniŭnia 2020 hoda
U situacyi, jakaja skłałasia, jość i svaje asablivaści. Nasielnictva ŭ ramkach usioj Biełarusi skaračałasia i raniej, ale ŭ toj ža čas, za košt unutranaj mihracyi ŭ stalicy i inšych bujnych haradach jano pavialičvałasia.
Za ŭvieś paślavajenny pieryjad nasielnictva Minska pastajanna rasło. Tendencyja pierapyniłasia tolki ŭ 2020 hodzie. Tady minčukoŭ pamienšała na 10 tysiač čałaviek. U 2021 hodzie skaračeńnie kolkaści žycharoŭ stalicy praciahnułasia, i Minsk niedaličyŭsia jašče 13 tysiač čałaviek, paśla čaho horad straciŭ status dvuchmiljońnika.
Padobnuju situacyju možna nazirać i ŭ inšych bujnych haradach, naprykład, u Hrodnie i Breście, jakija raniej taksama stabilna raśli.
Na dumku Hienadzia Koršunava, uzrovień upłyvu hetych dvuch faktaraŭ istotna roźnicca ŭ zaležnaści ad rehijona.
«Kavid bolš paŭpłyvaŭ na kolkaść nasielnictva na pieryfieryi. U małych nasielenych punktach pražyvaje bolš ludziej starejšaha vieku. Tam horšy ŭzrovień miedycyny, čym u bujnych haradach, tamu tam my možam adznačać mienavita faktar pandemii. Pratesty, a značyć i represii, u takoha typu nasielenych punktach kali i mieli miesca, to ŭ nievialikich maštabach. Adpaviedna, emihracyjny faktar tam akazvaŭ mienšy ŭpłyŭ.
U Minsku naadvarot byli surjoznyja pratesnyja nastroi, mnostva ludziej byli vymušanyja źjazdžać, aścierahajučysia represij. Tamu ŭ stalicy najbolš važnymi faktarami, na moj pohlad, akazalisia palityčny i ekanamičny.
Toje ž samaje možna skazać i pra Bieraściejščynu, dzie jašče da vybaraŭ 2020 hoda byli pratesty, źviazanyja z budaŭnictvam akumulatarnaha zavoda. Adpaviedna, tam i represii pačalisia raniej, čym pa ŭsioj krainie. U Hrodnie paśla vybaraŭ taksama byŭ mocny pratesny ruch i represii, jakija adbylisia paśla», — adznačaje surazmoŭca.
Plus — mienavita žycharam zachodnich abłaściej zaŭsiody było praściej źjechać z krainy.
«U hetych rehijonach było šmat ludziej z šenhienskimi vizami, mnohija mieli kartu palaka. U ich tradycyjna bolš suviaziaŭ z susiednimi dziaržavami», — kaža śpiecyjalist.
Toje, što adbyvajecca, Koršunaŭ nazyvaje trahiedyjaj dla krainy i hramadstva.
«Ciapier z krainy źjazdžajuć tyja, chto pavinien byŭ raźvivać jaje, budavać ekanomiku, płacić padatki. Hetyja nastupstvy ŭžo zaŭvažnyja ŭ miedycynskaj śfiery. Tak, u Biełarusi i raniej naziraŭsia niedachop miedykaŭ, asabliva kali kazać pra rehijony, ale ciapier ź miedykami naohuł biada. I dalej budzie tolki horš, my ŭsie budziem adčuvać heta na sabie», — ličyć ekśpiert.
Pierapisy vyjaŭlajuć sotni tysiač «zhublenych» biełarusaŭ
Palitołah, ekśpiert pa pytańniach mihracyi Andrej Jelisiejeŭ adznačaje, što danyja Biełstata datyčna realnaj kolkaści nasielnictva Biełarusi majuć nizkuju reprezientatyŭnaść.
«U statystyku Biełstata dobra traplajuć tyja, chto pryjazdžaje ŭ Biełaruś, a voś z ulikam tych, chto vyjazdžaje, tam usio vielmi drenna. Zhodna z praviłami, biełaruskim hramadzianam, jakija adbyvajuć na PMŽ u inšyja krainy, nieabchodna ŭ miascovym Departamiencie pa mihracyi i hramadzianstvie atrymać pašpart sa śpiecyjalnaj sieryjaj (RR), a paśla stać na ŭlik u biełaruskim konsulstvie za miažoj.
Viadoma, bolšaść biełarusaŭ, jakija źmianiajuć pastajannaje miesca pražyvańnia, hetaha nie robiać, a tamu ich vyjezd nie znachodzić adlustravańnia ŭ aficyjnaj statystycy. Pa hetaj pryčynie štohod adbyvajecca surjozny niedaŭlik emihrantaŭ.
U vyniku bačym, jak pierapisy nasielnictva vyjaŭlali sotniu, a to i niekalki sotniaŭ tysiač «zhublenych» biełarusaŭ (za 10 hadoŭ). Pa toj ža pryčynie ŭ aficyjnych dakumientach ab mihracyi daŭno pajšoŭ pamyłkovy tezis, što Biełaruś nibyta mieła stanoŭčaje salda mihracyi», — adznačaje ekśpiert.
Zychodziačy z hetaha, u rečaisnaści nasielnictva Biełarusi za 2021 hod źmienšyłasia na kudy bolšuju ličbu, čym padaŭ Biełstat. Pavodle słoŭ Jelisiejeva, aficyjnaja statystyka adlustroŭvaje nie maštaby emihracyi, a pieravyšeńnie śmiarotnaści nad naradžalnaściu i pamianšeńnie kolkaści zamiežnikaŭ, jakija pryjazdžajuć u Biełaruś.
Kab pryblizna zrazumieć maštaby mihracyi ź Biełarusi, my pahladzieli statystyčnyja źviestki z Polščy. Pa słovach Jelisiejeva, siarod krain ES mienavita ŭ Polšču źjazdžaje kala 90% biełarusaŭ.
«Za pieryjad sa žniŭnia 2020-ha da kanca 2021-ha tolki na padstavie humanitarnaj vizy, u ramkach prahramy «Poland. Business Harbour» i na padstavie mižnarodnaj abarony ŭ Polšču pierabralisia 23 tysiačy biełarusaŭ. Jašče adzin važny momant — kala 150 tysiač biełarusaŭ majuć karty palaka. Hety dakumient dazvalaje atrymlivać nacyjanalnyja vizy i mieć dostup da rynku pracy. Adnak statystyki, jakaja fiksavała b, dzie bolš času pravodziać ŭładalniki kart palaka, niama.
Značnaja častka biełarusaŭ źjazdžaje ŭ Polšču pa pracoŭnych vizach. Usplosk cikavaści da pracy ŭ Polščy nazirajecca z 2016 hoda, kali paśla devalvacyi rasijskaha rubla i ekanamičnaha kryzisu ŭ Biełarusi pačałasia maštabnaja pieraaryjentacyja biełarusaŭ z rasijskaha pracoŭnaha rynku na polski. Kali ŭ 2015 hodzie tolki kala 5,5 tysiačy biełarusaŭ zarehistravalisia na pracu ŭ Polščy pa sproščanaj schiemie pracaŭładkavańnia, to ŭ 2016 hodzie ich było ŭžo bolš za 23 tysiačy, u 2017 — užo 58 tysiač. I hetyja ličby praciahvajuć raści», — kaža ekśpiert.
Poŭnaj statystyki pa pracoŭnych vizach i vidach na žycharstva za 2021 hod statystyčnaje ahienctva ES pakul nie apublikavała. Tamu, kažučy pra kolkaść biełarusaŭ, jakija źjechali z krainy ŭ minułym hodzie, prychodzicca kiravacca niapoŭnymi danymi za 2021 hod.
Śviatłana Cichanoŭskaja ŭ Varšavie. Fota Paŭła Kryčko.
Adnak navat hetyja ličby ŭražvajuć. Tak, naprykład, tolki Litva za 9 miesiacaŭ minułaha hoda vydała biełarusam bolš za 4 tysiačy humanitarnych viz. A sa žniŭnia 2020 hoda pa luty 2021 hoda 7490 biełarusaŭ atrymali časovy vid na žycharstva ŭ Litvie. Kala 500 našych hramadzian atrymali VNŽ u Łatvii.
My ŭvachodzim u demahrafičnuju jamu
Ekśpiert BEROC, doktar ekanamičnych navuk Leŭ Lvoŭski taksama adznačaje, što danyja Biełstata tolki ŭ małoj stupieni adlustroŭvajuć karcinu, źviazanuju z emihracyjaj. Pavodle jaho słoŭ, u hetaj statystycy chutčej adlustroŭvajucca pakazčyki naradžalnaści i śmiarotnaści.
«Mienavita vysokaja śmiarotnaść i nizkaja naradžalnaść źjaŭlajecca najvažniejšym kryteryjem, jaki akazvaje ŭpłyŭ na statystyku, jakaja publikujecca Biełstatam.
Ciapier u dzietarodny ŭzrost ŭvachodzić nievialikaje pakaleńnie narodžanych u 1990-ch. Tamu ciapier my ŭvachodzim u demahrafičnuju jamu, jakaja niebiaśpiečnaja tym, što prykładna da 2050 hoda ŭ nas kolkaść piensijanieraŭ na adnaho pracujučaha pavialičycca ŭ paŭtara raza. A ŭ nas pa-raniejšamu funkcyjanuje kansalidavanaja piensijnaja sistema.
Kali nie rabić nijakaj reformy, to pryjdziecca albo pavialičyć u paŭtara raza padatkovuju nahruzku, albo źnižać piensiju».
Na dumku ekśpierta, mienavita nizkaja naradžalnaść (1.38 dziciaci na žančynu), źjaŭlajecca našaj asnoŭnaj prablemaj, jakaja ŭpłyvaje na demahrafičnyja pakazčyki, a vysokaja emihracyja jaje tolki paharšaje.
Čytajcie taksama:
Emihranty ciapier buduć płacić kamunałku pa poŭnaj. Ale nie ŭsie
U litoŭskim pasolstvie ŭtvaryłasia čarha z 10 tysiač biełaruskich rełakantaŭ
