— Jak vy? Na što padobnyja ŭmovy ŭ kałonii?
— Turma ŭ turmie. Dumaju, heta samaje dakładnaje apisańnie majoj rečaisnaści. U maim atradzie (tak nazyvajecca adasoblenaja hrupa źniavolenych, jakaja žyvie ŭ adnym pamiaškańni) 13 čałaviek. Ź ich litaralna adnamu dazvalajuć havaryć sa mnoj. Astatnija mohuć kamunikavać tolki adnaskładova: tak, nie. U asnoŭnym usie zaŭsiody maŭčać: nie chočuć zbałbatnuć lišniaha. Usiudy videakamiery, plus supracoŭniki nikoli i ni pry jakich abstavinach nie razmaŭlajuć sa mnoj bieź videarehistratara.
Vokny ŭ maim baraku zaleplenyja. Litaralna. Biełaj papieraj. Jana prapuskaje śviatło, ale praź jaje zusim ničoha nie vidać. Heta adziny barak z zaleplenymi voknami, i ŭsie razumiejuć, što heta dla taho, kab ja nie bačyŭ, što adbyvajecca zvonku. Časam mnie zdajecca, što ja žyvu ŭ karobcy z-pad abutku.
Kali była haładoŭka i adrazu paśla, da mianie prymianiali davoli cikavy mietad psichałahičnaha ŭździejańnia: dva zeki ŭvieś čas chodziać za taboj na adlehłaści 1,5 mietra. Uvieś dzień. Ad padjomu da adboju. U baraku, na vulicy, u «łakałcy», u rukamyjnicy, u prybiralni. Jany ničoha nie havorać, nie hladziać na ciabie navat. Ničoha nie adkažuć, kali ty budzieš kryčać abo prahaniać ich. Ale nie syduć.
Ty fizična macniejšy, i praz paru dzion usie maralnyja siły treba tracić na toje, kab nie ahreć kaho-niebudź ź ich, sprabujučy adahnać. Bo na videa budzie roŭna toje, što choča administracyja: ty biez pryčyny nakidvaješsia na čałavieka, jaki prosta staić pobač. I da taho ž ja viedaju, što chodziać jany za mnoj nie dobraachvotna, ich prymusili. Dobraja treniroŭka vytrymki.
Niama sumnievaŭ, što navat samyja prostyja rašeńni ab maim žyćci tut prymajuć u Kramli, a pa važnych pytańniach — nakštałt dopusku daktaroŭ — sam Pucin.
— Što vy dumajecie ab pieramovach, jakija prachodziać ciapier na fonie kanfliktu va Ukrainie, i ab bolš šyrokim supraćstajańni pamiž ZŠA i Rasiejaj u suviazi z Ukrainaj?
— Zachad raz za razam traplaje ŭ elemientarnuju pastku Pucina. Toj vysoŭvaje niejkija varjackija śmiachotnyja patrabavańni nakštałt ciapierašnich — pra toje, što jon i Bajden pavinny sieści ŭ cyharnym pakoi i vyrašyć los Jeŭropy, jak byccam na dvary 1944 hod. A kali ZŠA nie pahodziacca, to jon «niešta pačnie».
ZŠA zamiest taho, kab ihnaravać hetaje tryźnieńnie, prymajuć pucinski paradak i biahuć arhanizoŭvać niejkija sustrečy. Prosta jak pierapałochany školnik, jakoha zabuliŭ staršakłaśnik. I kažuć: «Kali ty niešta pačnieš, to my ŭviadziom žorstkija sankcyi».
Roŭna hetaha Pucinu i treba. Bo advarotnaje značyć: kali nie napadzieš na Ukrainu, to sankcyi nie ŭviadziom. Budzie tabie morkva, a nie puha. Kambinacyja zavieršana: Pucin moža nie aścierahacca ŭžo amal pryniatych sankcyj suprać jaho siabroŭ. Administracyja Bajdena spačatku ŭhavaryła Kanhres adkłaści ich, a ciapier i zusim skasuje: abiacali ž Pucinu morkvu. Jakija ciapier sankcyi.
Takija dvuchchadoŭki elemientarnyja i vidavočnyja, ale prosta duch zachoplivaje, jak Pucin ich pravodzić z amierykanskim isteblišmientam znoŭ i znoŭ: pahroza eskałacyi — torh — adkat, pahroza eskałacyi — torh — adkat. Kali ja naziraju za hetym, takoje ŭražańnie, što heta nie źniešniaja palityka ZŠA, a apovied O. Hienry, u jakim chitry machlar (Pucin) padmanvaje viaskovaha niedareku, jaki ličyć siabie vielmi razumnym (Dziarždep ZŠA).
— Vas rasčaravała reakcyja Zachadu na vaš aryšt i pryznańnie vašaj arhanizacyi ekstremisckaj?
— Ja ćviaroza aceńvaju mahčymaści mižnarodnaha cisku na Kreml. U pryvatnaści, pamiataju historyju Lu Siaaba, kitajskaha dysidenta, jaki pamior u turmie, niahledziačy na značnyja namahańni mižnarodnaj supolnaści pa jaho vyzvaleńni i navat Nobieleŭskuju premiju miru.
Ja b addaŭ pieravahu, kab u vypadkach maim i našaj arhanizacyi Zachad abaraniaŭ nie nas, a siabie: pa-pieršaje, damahaŭsia vykanańnia pastanoŭ JESPČ, a pa-druhoje, supraćstajaŭ ekspartu karupcyi, skupcy Pucinym zamiežnych lidaraŭ (pad vyhladam siabroŭstva ŭ radzie dyrektaraŭ), hibrydnaj vajnie, jakaja viadziecca praź bieśsistemnaje stvareńnie chaosu i ŭździejańnie na bolevyja miescy zachodniaha hramadstva — ad mihracyi ŭ Jeŭropie da raskołu hramadstva ŭ ZŠA.
— Sankcyi, nakładzienyja na Rasieju z 2014 hoda, niaznačna paŭpłyvali na pavodziny Kramla. Čamu sankcyi, jakija vy prapanujecie, pavinny niešta źmianić? Jak jany pavinny pracavać?
— Bo ŭsio prosta. Pucin, biez sumnievu, samy bahaty čałaviek na ziamli. Krynica jaho bahaćcia — ułada i karupcyja. A asnova ŭłady — chłuśnia, prapahanda i falsifikacyja vynikaŭ vybaraŭ. Chočacie ŭpłyvać na Pucina — upłyvajcie na jahonyja asabistyja hrošy. Jany ŭ vas pad bokam. Usie viedajuć imiony aliharchaŭ i siabroŭ Pucina, jakija źjaŭlajucca trymalnikami jahonych hrošaj. My viedajem tych, chto finansuje jaho jachty i pałacy. Tych, chto ŭtrymlivaje jaho druhuju i treciuju siamju.
Bolšaść z hetych aliharchaŭ patrebnyja dla taho, kab raskołvać pucinskija elity. Dać im sihnał pra toje, što režym, ustalavany ciapier u Rasiei, nie budzie dla ich viečnym rajem, dzie spałučajecca mahčymaść rabavać ludziej unutry Rasiei i lohka i svabodna tracić hetyja hrošy ŭ Jeŭropie i ZŠA.
Pucin ža i pradaje ekanamičnaj elicie hety kansensus: «Padtrymlivajcie mianie zaŭsiody i va ŭsim, a ja zabiaśpieču vas i hrašyma, i mahčymaściu vydatkavać ich u Aśpienie. Što b tam ni bałbatali ŭsiakija prezidenty ZŠA, jany nikoli nie ryzyknuć uvieści surjoznyja sankcyi ŭ dačynieńni da kirujučaha kłasa Rasiei. A kali pačnuć kazać pra heta, my imhnienna pieraklučym usieahulnuju ŭvahu na pytańni biaśpieki nakštałt umiašańnia ŭ vybary abo pahrozu ŭvarvańnia va Ukrainu, jak heta adbyvajecca prosta ciapier».
Dyk voś, važna prymusić častku elitaŭ narešcie ŭśviadomić, što režym Pucina — heta prablema dla ich emacyjnaha dabrabytu ŭ bolšaj stupieni, čym vyhada. I što ich adkryty ŭdzieł u karupcyjnych ździełkach nie zastaniecca ni niezaŭvažanym, ni biespakaranym.
— Kali vy sabralisia viarnucca ŭ Rasiju ŭ studzieni 2021, ułady jasna dali zrazumieć, što vy budziecie aryštavanyja. Adnak vy ŭsio roŭna vyrašyli viarnucca. Kali łaska, raskažycie, jak vy tłumačyli svajo rašeńnie kaleham i aktyvistam? Što vy im skazali? Jak vy patłumačyli svajo rašeńnie siamji? Što vy skazali svajoj žoncy?
— Naohuł nie było nijakich abmierkavańniaŭ. Ni razmoŭ ź siabrami, ni emacyjnych razmoŭ z žonkaj, jak u kino. Hetaje pytańnie navat u paradku dnia nie stajała. Z taho momantu, jak ja raspluščyŭ vočy i zrazumieŭ, chto ja, ja viedaŭ, što viarnusia. Ja lažaŭ u komie, a Jula viedała, što, kali ja vyžyvu, my vierniemsia.
Balučaje pytańnie, jakoje sapraŭdy abmiarkoŭvałasia: raz Pucin, vypadkova ci naŭmysna, ledź nie zabiŭ chimzbrojaj Julu, to značyć, hetyja ludzi dastatkova ašalełyja, kab zaŭtra namazać atrutaj ručku dźviarej. A što kali za jaje voźmiecca nie ja, a Daša abo Zachar, jakija viarnulisia sa škoły?
Adna sprava ryzykavać saboj, inšaje — pryniać takoje rašeńnie za inšaha, navat kali jon tvajo dzicia. Prymusić ich padzialić z nami ryzyki, užo zusim nie efiemiernyja, budzie niesumlenna ŭ adnosinach da ich. Tamu my vyrašyli, što niejki čas im lepš pabyć u tych miescach, dzie mazać ručki dźviarej chimzbrojaj składaniej. Z Dašaj było praściej: da hetaha momantu jana ŭžo pastupiła ŭ Stenfard i vučyłasia ŭ ZŠA, a Zachar, jaki pajšoŭ u niamieckuju škołu, spačatku prosta tamu, što apynuŭsia ŭ Hiermanii, zastaŭsia tam.
— Ciapier, praz hod, što vy dumajecie ab režymie Pucina i ab svaim supracivie jamu, čaho vy nie razumieli, kali prymali rašeńnie viarnucca?
— Pucin ździviŭ mianie tym, nakolki šmat škody jon hatovy nanieści ŭsioj krainie, jaje budučyni, dziela vyrašeńnia adnoj palityčnaj prablemy, chaj i važnaj.
Rasija vosieńniu 2020 i ciapier — heta roznyja krainy z mocna adroznym palityčnym režymam. Užo tady heta była paŭnavartasna aŭtarytarnaja ŭłada, ale ŭsio ž nastolki masavaje i tatalnaje adchileńnie kandydataŭ ad vybaraŭ, pryznańnie ŭsich niezaležnych žurnalistaŭ «inahientami», a tysiač ludziej — ekstremistami mała chto moh sabie ŭjavić.
Rasieja za miesiacy prarabiła šlach, jaki ŭ Biełarusi zaniaŭ hady.
I ŭsim, uklučajučy Pucina, zrazumieła, što collateral damage (adnačasovaja škoda — NN) vielizarnaja i vidavočna bolšaja za tuju karyść, što Pucin atrymaŭ. Kryž na zamiežnych inviestycyjach, kryž na pierśpiektyvach ekanamičnaha rostu. Novaja chvala emihracyi. Voś ja čytaju navinu pra toje, što jašče na etapie navučańnia 50% prahramistaŭ chočuć emihravać.
Dy heta ž i pa rejtynhu samoha Pucina ŭdaryła — ludzi pierapałochanyja, ale prychavanaja palityzacyja stała vyšejšaj. Mienavita tamu my na hetych vybarach u Dziarždumu z dapamohaj «Razumnaha hałasavańnia» vyjhrali akruhi va ŭsich bujnych haradach. U rodnym Pucinu Sankt-Pieciarburhu my ŭziali 7 z 8 akruhaŭ. Tak, jany skrali pieramohi z dapamohaj falsifikacyj, ale fakt ad hetaha nie źmianiŭsia: upieršyniu za pucinskija 20 hadoŭ ludzi tak masava prahałasavali suprać jaho i jahonaj partyi.
— Jak vy ŭjaŭlajecie budučyniu svajho ruchu i vašych prychilnikaŭ ciapier, kali vaša dziejnaść była pryznana ekstremisckaj?
— My źjavilisia jak arhanizacyja apazicyjnaja, jakaja pieraśledujecca ŭładaj, i ciapier akazalisia ŭ tym adzinym stanoviščy, u jakim sumlennyja palityki, jakija padtrymlivajucca ludźmi, mohuć być u aŭtarytarnaj krainie, — my zabaronienyja.
Chtości ŭ vyhnańni, chtości aryštavany. Ale naš šlach nikoli nie byŭ usiejany ružami. U cełym my byli hatovyja da hetaha, tamu vidaźmianiajemsia i evalucyjanujem u arhanizacyju inšaha typu. Hałoŭnaje, što ŭ nas jość, — padtrymka, i niemałaja, kali mierkavać pa vynikach «Razumnaha hałasavańnia». U mianie niama sumnievaŭ, što my praciahniem zastavacca hałoŭnaj apazicyjnaj siłaj i vyznačać palityčny paradak, pracujučy lepš i bolš efiektyŭna.
— Jak vy ŭjaŭlajecie svoj šlach da lidarstva ŭ Rasii? Jakija isnujuć 2—3 najbolš vierahodnyja scenary?
— U Rasii zdarycca moža ŭsiakaje. Ad masavych chvalavańniaŭ z-za padzieńnia ŭzroŭniu žyćcia (a dachody padajuć 8-y hod zapar) da pałacavaha pieravarotu.
Svajoj hałoŭnaj metaj ja baču damahčysia praviadzieńnia sumlennych usieahulnych vybaraŭ. Nu a tam ja ŭžo zajmu toje miesca, jakoje vyznačać vybarščyki. Dla mianie heta važna. Nijaki scenar ułady, akramia sumlennych vybaraŭ, ja nie liču prydatnym i jakasnym.
Tak, heta, vierahodna, mohuć być niejkija vuličnyja padziei i pratesty, ale paśla ich — tolki sumlennyja vybary. Pryčym sistemna i zaŭsiody.
A nie jak Jelcyn — adzin raz sumlenna, a potym cenzura i falsifikacyi. Rasieja vostra maje patrebu jak minimum u 4—5 cykłach sumlennych vybaraŭ pad kantrolem niezaležnaj sudovaj sistemy, kab narešcie razarvać zahanny kruh adradžeńnia aŭtarytaryzmu i nazaŭždy vyznačyć, što źmiena ŭłady na lubym uzroŭni ciapier adbyvajecca tolki tak.
— Jak vy aceńvajecie ryzyku hvałtu pry takich scenarach? Ci buduć palityčnyja źmieny ŭ Rasiei kaštavać taho, što my bačyli va Ukrainie abo navat Livii ci Siryi?
— Havoračy ab ryzycy hvałtu, my pavinny pierš za ŭsio źviarnucca da statystyki i palitałohii jak da navuki. Pucin napisaŭ na svaim kiravańni łozunh «Stabilnaść» i mienavita joju jon apraŭdvaje ŭsio: ad cenzury da razhonu demanstracyj i falsifikacyi vybaraŭ.
Ale ŭ rečaisnaści jaho kiravańnie viadzie tolki da taho, što ryzyka raptoŭnych padziej, uzrušeńniaŭ, u tym liku źviazanych z hvałtam, tolki ŭzrastaje. Vakoł jaho ŭžo zaraz niekalki hrup, jakija znachodziacca ŭ nieprymirymaj varožaści. Paŭzučaja rabota pa pierachopie ŭłady «paśla Pucina» idzie. Amal usie, chto nie ŭvachodzić u samaje blizkaje koła Pucina, ličać tych, chto ŭvachodzić, idyjotami, jakija navat skraści narmalna nie mohuć. I jany čakajuć momantu, kab adabrać u ich samyja tłustyja kavałki.
A samaje drennaje — što svaimi dziejańniami Pucin mocna pavyšaje vierahodnaść razvału krainy.
Jaho namahańni pa centralizacyi ŭłady, hrošaj, paŭnamoctvaŭ u Maskvie nie mohuć nie pryvieści da rostu centrabiežnych tendencyj, kali kivač chiśniecca ŭ inšy bok.
— Jakija ŭroki vynies Pucin z kanfliktaŭ i revalucyj u hetych krainach? Jak, na vašu dumku, jon prymianiaje hetyja ŭroki suprać vas i vašych prychilnikaŭ?
— U jaho vielmi prymityŭny i papularny ŭ dyktataraŭ pohlad na heta: nielha prajaŭlać słabaść. Prajaviš słabaść — źniasuć. Pad słabaściu zaŭsiody razumiejucca lubyja sastupki apazicyi i hramadskaj dumcy. A ŭ jakaści prykładu zaŭsiody pryvodziacca Mikałaj II i raspad Rasijskaj impieryi i Harbačoŭ z raspadam SSSR.
Ale heta poŭnaje nierazumieńnie ŭrokaŭ historyi. Rasijskuju impieryju razvaliła nie słabaść Ramanavych, a naadvarot, ich manijakalnaje žadańnie zachavać absalutnuju manarchiju ŭ XX stahodździ. I SSSR razvaliŭ nie Harbačoŭ svajoj słabaściu, a žorstkaść, niepadatlivaść i tupaść sastarełych pravadyroŭ ź ich płanavaj ekanomikaj i vajnoj u Afhanistanie.
— Vašy raniejšyja zajavy suprać nielehalnych imihrantaŭ, asabliva videa 2007-ha hoda, dzie vy paraŭnoŭvajecie ich z prusami, praciahvajuć upłyvać na farmiravańnie vašaha publičnaha vobrazu. Što vy dumajecie z nahody tych zajaŭ i videa? Vy pa-raniejšamu ich prytrymlivajeciesia?
— Ja škaduju, što tady staŭ zdymacca ŭ roliku z takim scenarom. Ale ź inšaha boku, ja palityk ź internetu, kožnaje majo słova za hetyja amal 15 hadoŭ było zapisana i abmierkavana. Raz my ŭsio jašče abmiarkoŭvajem hety rolik 2007 hoda, to nie tak užo šmat hłupstvaŭ ja zrabiŭ i nahavaryŭ. Choć niejkuju kolkaść i zrabiŭ, i nahavaryŭ, za što prasiŭ prabačeńnia. Ja nie z tych ludziej, jakim składana pryznać pamyłku i paprasić prabačeńnia.
— Rašeńnie pasadzić vas palepšyła ci pahoršyła situacyju dla Pucina?
— Hladžu na vialikuju karcinu i pa-raniejšamu adkazvaju, što horš jany zrabili sabie. Heta, vidavočna, asabistaje emacyjnaje rašeńnie Pucina. Spačatku ja nie pamior ad atručvańnia, potym nie pieratvaryŭsia ŭ harodninu, jak bajalisia lekary, potym jašče mieŭ nachabstva nie tolki viarnucca, ale i, užo znachodziačysia ŭ Rasiei, vypuścić rasśledavańnie ab asabistaj karupcyi Pucina.
Jakraz pa łohicy «nie prajaŭlać słabaść», adkinuŭšy racyjanalny raźlik, jon i pastupiŭ. Dyk a čaho damohsia? Nu ja žyvu ŭ karobcy z zaleplenymi voknami i chadžu ŭ botach i bušłacie. I? Siedziačy ŭ botach, daju intervju časopisu TIME, a naša «Razumnaje hałasavańnie» patapiła jaho kandydataŭ va ŭsich bujnych haradach. Plus chvala emihracyi. Plus azłableńnie hramadstva. Plus adziny siabar ciapier — Łukašenka.
A takaja kraina nie atrymaje inviestycyj. Značyć, nie budzie ekanamičnaha rostu. I inflacyja ŭžo 10% pa aficyjnych źviestkach. Realnaja — 15.
Ja nie kažu, što moj aryšt staŭ pryčynaj usiaho hetaha, ale važnym tryhieram łancužka padziej — dakładna. Usio ž ideał Pucina — heta Sinhapur ci Kitaj. Nul svabody, ale ekanamičny rost, technałohii i zamiežniki, jakija stali ŭ čarhu ź inviestycyjami.
I voś zamiest vializnaha jadziernaha Sinhapura ci chacia b SSSR 2.0 ź jachtami i miersiedesami, ty staiš na trybunie dla parada i tvoj adziny zamiežny hość — prezident Tadžykistana. A zamiest technałohij i rostu — kampjutarnaja animacyja ab mifičnym novym uzbrajeńni.
Napeŭna, my tamu i nie viedajem nivodnaha palityka ŭ historyi, chto byŭ by dobry paśla 10 hadoŭ adzinaasobnaj ułady. Jany prosta pierastajuć bačyć vialikuju karcinu i pačynajuć kapryzić, dziejničajučy emacyjna.
Adnak, ščyra skažu, navat kali b ćviarozy analiz pakazaŭ, što ad usiaho taho, što adbyvajecca, stała b horš mnie, a nie pucinskamu režymu, ja ŭsio roŭna b viarnuŭsia. Ja prosta viedaŭ, što pavinien heta zrabić.
