«Kazaŭ adnahrupnikam: budziecie nastaŭnikami pracavać, a ja ŭ piać razoŭ bolš za vas atrymlivać»
Alaksiej rodam ź Pinska.
«Ja byŭ nie samym lepšym vučniem u škole, — pryznajecca jon. — Zajmaŭsia futbołam prafiesijna, hulaŭ u małodšaj hrupie haradskoha kłuba «Vołna», tamu bolš času nadzialaŭ sportu, čym vučobie. Ale siaredni bał byŭ dastatkova vysoki — bolš za 8. Ja ŭ roznych spabornictvach udzielničaŭ i zaŭsiody hanaryŭsia, što adstojvaju honar škoły. Adčuvaŭ, što ŭciahnuty ŭ žyćcio horada. I mnie padabałasia historyja.
Kali pryjšoŭ čas pastupać, ja viedaŭ, što chaču być hramadskim dziejačam — pracavać u miascovaj ci zakanadaŭčaj uładzie. Tamu vybraŭ histaryčny fakultet — padumaŭ, heta budzie vydatny start».
Možna było b vučycca na biudžecie ŭ abłasnym horadzie i žyć u internacie. Ale chłopiec paraiŭsia z baćkam i vyrašyŭ iści ŭ BDU, niachaj i na płatnaje — usio ž stalica daje bolš mahčymaściaŭ.
Kab chapała na žyćcio, daviałosia šukać pracu. Spačatku Alaksiej zdymaŭsia ŭ masoŭcy — chadziŭ na roznyja pieradačy, filmy. U siarednim za adnu źmienu (heta ad 4 da 10 hadzin) atrymlivaŭ 30 rubloŭ. Kaža, dla studenta było niadrenna. Tym bolš jaho rehularna zaprašali. Na zdymki chłopiec jeździŭ niekalki razoŭ na tydzień paśla par ci na vychodnych.
A na druhim kursie ŭładkavaŭsia ŭ «Makdonalds».
«Padumaŭ: heta surjoznaja mižnarodnaja kampanija, pačnu rabić karjeru tam. Chadziŭ na fakultecie i kazaŭ adnahrupnikam: budziecie nastaŭnikami pracavać, a ja ŭ «Makdonaldsie» ŭ piać razoŭ bolš za vas atrymlivać», — śmiajecca.
Usio źmianiła piedahahičnaja praktyka na apošnim kursie.
«Kali išoŭ u škołu, skieptyčna da hetaha staviŭsia. Pamiataju, zvaniŭ tatu i kazaŭ: navošta heta mnie, kuča dakumientaŭ. Ale ź pieršaha dnia (moža, škoła dobraja trapiłasia), jak tolki paznajomiŭsia z dyrektaram, zrazumieŭ, što chaču być źviazany sa śfieraj adukacyi».
Zakruciłasia inakš. Alaksieju prapanavali pavyšeńnie ŭ «Makdonaldsie». Vybar byŭ taki — abo iści mieniedžaram (na vysoki zarobak i z abaviazkami pamočnika dyrektara), abo piedahoham-arhanizataram u škołu. Chłopiec zrabiŭ staŭku na «Makdonalds».
«Ceły hod pracavaŭ mieniedžaram. Ale dumka pra škołu nie pakidała, i ja paralelna šukaŭ u Minsku choć pałovu staŭki nastaŭnikam historyi, choć niekalki hadzin, kab sumiaščać.
Navat u haściej restarana pytaŭsia pra vakansii. Chadziŭ u rajonnyja administracyi. Ale zrazumieła, siarod hoda, kali ŭsie nahruzki raźmierkavany, składana znajści pracu.
I absalutna vypadkova, kali čarhovy raz ubiŭ u pošuk «praca nastaŭnika», mnie vydała rekłamu prajekta «Nastaŭnik dla Biełarusi». Ja padaŭ ankietu i prajšoŭ usie etapy adboru».
Prahrama «Nastaŭnik dla Biełarusi» nabiraje entuzijastaŭ, jakija hatovy na dva hady pajechać vykładać u škoły ŭ vioskach ci rajonnych haradach. Udzielnikam dapamahajuć u arhanizacyi ŭrokaŭ, u dadatak da zarobku vypłočvajuć stypiendyju — 250 rubloŭ. Alaksieju pieravučvacca ŭ mahistratury nie daviałosia — jaho adukacyja dazvalaje vykładać.
«Na darohu traciŭ amal čatyry hadziny na dzień»
Chłopca adpravili ŭ škołu ŭ ahraharadok Dvoryšča Dziaržynskaha rajona. Heta ŭ 12 kiłamietrach ad Minska. Praŭda, dabiracca tudy biez mašyny było niaprosta.
«Kali ja žyŭ u Minsku, zaŭsiody staraŭsia šukać žyllo kala mietro — dla mianie pryncypova było jak maha mieniej času tracić na darohu na vučobu i pracu. A tut…
U 7.10 ź Instytuta kultury adpraŭlałasia elektryčka ŭ Dziaržynsk. A 8-j pryjazdžała, i ŭ mianie było roŭna 15 chvilin, kab ad čyhunačnaj dabiehčy da aŭtastancyi i pierasieści na rajonny aŭtobus. Jon išoŭ 50 chvilin. To-bok na darohu traciŭ amal čatyry hadziny na dzień.
Praktyčna ŭvieś navučalny hod prajšoŭ tak. Asabliva žudasna ŭzimku było. Časam chaciełasia skazać: «Ja siońnia na balničnym», — i viarnucca ŭ Minsk.
Ciapier adramantavali most, jaki źviazvaje Fanipal ź inšaj častkaj rajona, i puścili maršrutku ź mietro «Piatroŭščyna» prosta da majoj vioski. Za 40 chvilin dabirajusia.
Ale ŭ doŭhaj darozie byŭ i plus. Ja šmat hutaryŭ ź ludźmi, traciŭ hety čas, kab padrychtavacca da ŭrokaŭ, abdumać razmovu z administracyjaj», — dzielicca Alaksiej.
Jon, darečy, šukaŭ žyllo ŭ vioscy. Ale ŭsio zaniata maładymi śpiecyjalistami. U Dziaržynsku dla jaho było doraha — 150 dalaraŭ za kvateru. U stalicy Alaksiej zdymaje žyllo ź siabrami i płacić u dva razy mienš.
Źmianić u 23 hady pracu mieniedžara na nastaŭnika — nie samy papularny vybar.
«Siabry palcam u skroni krucili, — uśmichajecca chłopiec. — Usie ličać, što ŭ adukacyi mała atrymlivajuć. Ale ja tady i ciapier pierakanany — zarobak zaležyć ad ciabie.
Jość nastaŭniki, jaki adviali piać urokaŭ i pajšli dadomu. A jość inšyja — jakija robiać prajekty, paralelna repietytarstvam zajmajucca. U takich u finansavym płanie ŭsio dobra. Ja viedaŭ, što budu raźvivacca i pytańnie z hrašyma stajać nie budzie. I jano tak i atrymałasia.
Dziakujučy finansavaj padtrymcy našaj prahramy ja nie nadta zhubiŭ u hrošach. Plus u mianie poŭnaja nahruzka — 35 hadzin».
«Sa mnoj nichto nie flirtavaŭ — ja vystaviŭ miežy»
U škole Alaksiej pracuje hod. Viadzie historyju i hramadaznaŭstva va ŭsich kłasach — z 5 da 11. A jašče vykładaje pracoŭnaje navučańnie ŭ chłopčykaŭ.
«Spačatku było vielmi ciažka. Kali maładoha śpiecyjalista adpraŭlajuć u haradskuju škołu, jamu dajuć umoŭna paralel piatych kłasach — na tydzień treba padrychtavać dva ŭroki. A mnie — 23-24,
— paraŭnoŭvaje chłopiec nahruzku. — Ale ŭsio leta ja zajmaŭsia, prapracoŭvaŭ kožny ŭrok i padrychtavaŭ płany-kanśpiekty na hod. Ciapier jość vyraznaja karcina, što za čym davać, tamu lahčej».
Ź piacikłaśnikami, zaŭvažaje nastaŭnik, treba być bolš strohim, z adzinaccacikłaśnikami — bolš sučasnym. Trymać subardynacyju z padletkami jon umieje.
«Ja kamunikuju z mnohimi maładymi nastaŭnikami i baču, što jany nie da kanca razumiejuć, kudy iduć. Liču, nastaŭnik pavinien padkreślivać svoj status źniešnie. Ja prychilnik dziełavoha stylu adzieńnia. Nie abaviazkova strohaha — možna, naprykład, pad kaścium i kašulu adzieć kiedy.
Sam zaŭsiody ŭ kaściumach chadžu — u mianie ich piać (na kožny dzień tydnia), i 20 halštukaŭ.
Ja nie kryču na dziaciej naohuł. U sielskaj škole vučniaŭ niašmat, i z kožnym možna naładzić adnosiny. Kali nastaŭnika pavažajuć, jon jak čałaviek cikavy, jaho buduć słuchać. Ci jak minimum nie parušać dyscyplinu.
Imidž u sacyjalnych sietkach vielmi važny. Chłopcu-nastaŭniku, naprykład, moža napisać školnica i pačać flirtavać. Treba mieć vyraznyja praviły kamunikacyi z vučniami — na jakija temy možna havaryć, na jakija nielha. Ja rekamienduju zavieści dźvie staronki ŭ sacyjalnych sietkach — pracoŭnuju i asabistuju, pažadana zakrytuju.
Sa mnoj nichto nie flirtavaŭ. Napeŭna, tamu, što ja vystaviŭ miežy. Asabistych kantaktaŭ nie davaŭ (tolki telefon), nie dapuskaŭ razmoŭ nie pa spravie. Ja, darečy, kłasny kiraŭnik u 10 kłasie, dzie ŭsie dziaŭčaty».
Da dziaciej chłopiec źviartajecca na «vy» i zaŭsiody kaža «kali łaska». Ich napačatku heta vielmi ździŭlała.
Aproč Alaksieja, u škole tolki dva nastaŭniki-mužčyny — pa fizkultury i fizicy.
«Zrazumieŭ, što ŭsie dzieci dobryja. Da ich prosta treba znajści padychod»
Varta pryznać — historyju lubiać nie ŭsie. U maładoha vykładčyka jość pryjom, jak zacikavić takich vučniaŭ.
«Starajusia prapanavać im lohkija zadańni na vykazvańnie svajho mierkavańnia. Kali paru razoŭ daješ takuju mahčymaść dzieciam, jany pačynajuć padciahvacca. Paśla ŭžo z padručnikam papracujuć, chatniaje zadańnie zrobiać».
«A kali vučań vykazvaje mierkavańnie, jakoje nie supadaje z vašym, budziecie źnižać adznaku?» — pytajemsia.
«Naadvarot — pastaŭlu vyšej, kali jon arhumientuje svoj punkt hledžańnia. Ja dzieciam kažu, što niama niapravilnaha mierkavańnia: heta vašy dumki, nie bojciesia vykazvacca. Tak, byvaje našy pohlady razychodziacca, asabliva sa starejšym kłasam — ale heta zdorava. Staŭlu 10, kali vučań jašče spasyłajecca na inšyja krynicy — navinavuju stužku, encykłapiedyju, inšy vučebny dapamožnik».
U volny čas chłopiec naviedvaje basiejn i trenažornuju zału, jeździć na viełasipiedzie, hulaje ŭ šachmaty. Chodzić na spatkańni ź dziaŭčynaj.
A što nakont ambicyj prabicca ŭ čynoŭniki? Alaksiej nie vyklučaje taki varyjant dla siabie.
«Mnie padabajecca vykładać. Padabajecca biudžetnaja śfiera, bo jana ŭciahvaje ŭ hramadskaje žyćcio. Kab całkam praśviacić siabie vykładańniu — to nie. Mahčyma, paralelna hetym zajmacca. Kali ŭ mianie budzie dobraja praca, naprykład, u vykanaŭčaj uładzie i ja nie budu mieć patrebu ŭ hrošach, ja moh by biaspłatna vieści ŭroki».
Alaksiej padumvaje pra karjeru čynoŭnika i ŭdzielničaje ŭ roznych aficyjnych mierapryjemstvach
Sam jon za hod pracy ŭ škole taksama mnohamu navučyŭsia. Vieści dyjałoh z kiraŭnictvam, pravilna krytykavać, raźbiracca ŭ jurydyčnych momantach.
«Zrazumieŭ, što ŭsie dzieci dobryja. Da ich prosta treba znajści padychod. Z kalehami ja nie platkaru pra vučniaŭ i nastaŭnikaŭ.
Ja viedaju ŭsich kiroŭcaŭ maršrutak i aŭtobusaŭ, jakija mianie voziać, usich dačnikaŭ, chto sa mnoj jeździć. U škołu mianie padvoziać na paputkach, kali aŭtobus złomicca. Raniej ja sihnaliŭ, a ciapier ludzi sami spyniajucca: «Alaksiej Viktaravič, vas padkinuć?»
***
Prahrama «Nastaŭnik dla Biełarusi» z 12 kastryčnika pačynaje novy nabor. Sačyć za navinami ci padać zajaŭku možna tut.
