Fota: Uładzimir Radyjonaŭ / RIA Novosti.
Mnie tady byŭ 31 hod. Ja byŭ prostym chłopcam z Mahiloŭščyny, paśpieŭ skončyć Mahiloŭski politechničny technikum i adsłužyć dva hady ŭ rakietnych vojskach stratehičnaha pryznačeńnia. A paśla pracavaŭ bryhadziram naładčykaŭ stankoŭ na Homielskim radyjozavodzie, jaki ŭ toj čas pracavaŭ na patreby abarony.
Abrali mianie bryhadziram pa voli kalektyvu, jakaja va ŭmovach pierabudovy ŭžo pačynała być bolš važnaj, čym žadańnie načalstva. Niešta mianiać na pradpryjemstvie my pačali z uviadzieńnia spraviadlivaści ŭ raźmierkavańni premij i sacyjalnych dabrot: kvater, aŭtamabilaŭ, puciovak na adpačynak i padobnaha. Heta zdavałasia važnym i aktualnym.
U druhoj pałovie 1980-ch hadoŭ razam z łozunhami abranaha ŭ sakaviku 1985-ha hienieralnym sakratarom CK KPSS Michaiła Harbačova pra paskareńnie, hałosnaść i pierabudovu ŭ žyćcio zavodskich kalektyvaŭ usiaho Savieckaha Sajuza pryjšła karparatyŭnaja demakratyja. Pryniaty ŭ 1987 hodzie zakon «Ab dziaržaŭnym pradpryjemstvie» ŭzmacniŭ samakiravańnie: raniej faktyčna biaspraŭnyja rabočyja pačali ŭpłyvać na ekanamičnyja rašeńni i pryznačeńnie kiraŭnikoŭ.
Pierabudova, hałosnaść, paskareńnie — klučavyja napramki kursu reformaŭ u SSSR, inicyjavanaha hienieralnym sakratarom CK KPSS Michaiłam Harbačovym. Nieabchodnaść paskareńnia ŭ ekanomicy dyktavałasia zastojem i narastańniem technałahičnaha adstavańnia ad krain Zachadu. Pa sutnaści, łozunh pra paskareńnie byŭ pryznańniem hetaha adstavańnia i mieŭ na mecie madernizacyju, choć miery pa jaje praviadzieńni prymalisia, jak było zaŭsiody i raniej, vyklučna administracyjnyja.
Asnoŭnaj metaj hałosnaści było źviarnuć uvahu na niedachopy haspadarčaj sistemy, ale praktyčna adrazu ž łozunh sarvaŭ litaralna ŭsie infarmacyjnyja tabu: stali hučna havaryć i pra palityčnyja złačynstvy, i pra ekałahičnyja katastrofy, i pra inšyja vostryja prablemy, jakija raniej zamoŭčvalisia.
Pierabudova była aficyjna abvieščana novym dziaržaŭnym kursam 27 studzienia 1987 hoda. Heta była kardynalnaja reforma — nie tolki haspadarčaja, ale ŭsioj sistemy, u tym liku palityčnaj.
«Rabočaje samakiravańnie» juhasłaŭskaha ŭzoru pry Brežnievie ličyłasia niebiaśpiečnym «revizijanizmam». A Harbačoŭ pasprabavaŭ uvieści jaho elemienty dla cisku źnizu na namienkłaturu, jakaja supraciŭlałasia jaho sprobam refarmavać sistemu, što pahražała abvalicca ŭ kožny momant. Viarchi, Harbačoŭ toje bačyli, nizy, namienkłatura ŭ rehijonach poŭnaj karciny nie mieli.
Zrešty, kab abjektyŭna acanić tahačasnyja dasiahnieńni i pierśpiektyvy SSSR, nie treba było raźbiracca ŭ takich niuansach, jak uzrovień inflacyi ci efiektyŭnaść vytvorčaści. Dastatkova zhadać pra adno: choć Homiel nikoli nie byŭ zachałuściem, a Biełaruś ličyłasia adnoj z samych paśpiachovych i zamožnych respublik Sajuza, kaŭbasu sa smakam zalažałaha sała možna było ŭ horadzie nabyć tolki ŭ kramach kaapieratyŭnaha handlu pa padvojenych cenach, miasa ŭ kramach źjaŭlałasia čas ad času, a kab kupić televizar ci aŭtamabil, treba było čakać hadami.
Adzin z demakratyčnych mitynhaŭ časoŭ pierabudovy na płoščy Lenina (ciapier Niezaležnaści) u Minsku. Fota: archiŭ aŭtara
Uvohule, zapyt na reformy sistemy tady byŭ vidavočny, ledź nie ŭsieahulny, choć, jak zaśviedčyŭ čas, roznyja ludzi razumieli pad nieabchodnymi pieramienami niešta svajo. I nie zaŭsiody hetaje svajo adpaviadała čakańniam inšych ludziej.
Čerhi pa haziety
Akramia popytu na spažyvieckija tavary, jakich usim nie chapała, isnavała tady i niejmaviernaja praha da praŭdzivaj infarmacyi. Pakolki internetu jašče nie było, asnoŭnyja naviny ludzi daviedvalisia praz telebačańnie, radyjo i haziety. Nakładaŭ papularnych vydańniaŭ, redakcyi jakich aktyŭna ŭklučylisia ŭ praces pierabudovy — «Krynica», «Arhumienty i fakty», «Litaratura i mastactva», «Moskovskije novosti», «Ohoniok», «Znamia junosti», — nie chapała. Kab na ich padpisacca, ciahnuli žerabia, kala hazietnych šapikaŭ stajali čerhi, a zdabytymi hazietami i časopisami abmieńvalisia pamiž saboj. Takaja situacyja ŭźnikała z-za savieckaj zarehulavanaści ŭsiaho, što možna: navat nakłady vydańniaŭ vyznačalisia nie realnym popytam na ich, a partyjnymi pastanovami.
Piśmieńnik Aleś Adamovič, navukoviec Ivan Nikitčanka i inšyja pisali pra katastrofu na Čarnobylskaj AES, jakaja adbyłasia ŭ 1986 hodzie. Heta była vializnaja biada dla Biełarusi i Ukrainy. Ale i ŭ inšych rehijonach Savieckaha Sajuza byli svaje «čarnobyli»: pierasychała Aralskaje mora, źnikali małyja narody, iskryli mižetničnyja i mižrelihijnyja kanflikty.
Aralskaje mora — byłoje biasściokavaje voziera na miažy Kazachstana i Uźbiekistana, niekali čaćviortaje pa vieličyni ŭ śviecie. Praz vykarystańnie dla arašeńnia vodaŭ rek, što siłkavali jaho, u 1989 hodzie voziera raspałasia na dva vadajomy. Da našaha času paŭdniovaja častka mora vysachła, paŭnočnuju jašče namahajucca ŭratavać.
Prablema pierasychańnia Aralskaha mora padniataja ŭ źniatym u 1988 hodzie kultavym filmie kazachstanskaha režysiora Rašyda Nuhmanava «Ihła» z udziełam u jakaści vykanaŭcy adnoj z hałoŭnych rolaŭ śpievaka Viktara Coja. Fota: KINOPOISK.RU
Biełaruskaja partnamienkłatura adznačałasia vialikaj kansiervatyŭnaściu, ad hałosnaści jana aktyŭna adbivałasia. I časta z-za nierazumieńnia i nieŭsprymańnia novych pavievaŭ traplała ŭ niedarečnyja situacyi. Niezadavolenaść naroda rasła, a ŭ haziecie «Pravda» tym časam vyjšaŭ chvalebny artykuł u padtrymku pieršaha sakratara Homielskaha abkama partyi Alaksieja Kamaja. U im raśpisvalisia kazačnyja sacyjalna-ekanamičnyja dasiahnieńni rehijona pad jaho kiraŭnictvam, hierojskaja likvidacyja nastupstvaŭ Čarnobylskaj katastrofy. Artykuł tolki padliŭ smały ŭ ahoń, bo napisanaje ŭ im mieła mała dačynieńnia da rečaisnaści.
Toje ž i z hučnaj spravaj Kurapataŭ. Stvareńnie aficyjnaj uradavaj kamisii nahadvała sprobu pierachapić inicyjatyvu i advieści rasśledavańnie ŭbok ad praŭdy. Ale hramadskaść i presa ŭžo pilna kantralavali situacyju — i prakuratura BSSR vymušana była pryznać fakty represij našych hramadzian u 1930-ja hady mienavita z boku stalinskaha NKVD. U 1990 hodzie tahačasny prakuror BSSR Hieorhij Tarnaŭski navat staŭ adnym z aŭtaraŭ knihi «Kuropaty: śledstvije prodołžajetsia».
Hulnia pa-novamu
Miž tym demakratyčnyja pracesy ŭ SSSR niaŭchilna raźvivalisia, i zusim ihnaravać ich nichto ŭžo nie moh. U listapadzie 1988-ha mianie zaprasili da dyrektara zavoda, u jahonym kabiniecie byli taksama sakratar partkama i staršynia prafkama. Dla hulni ŭ demakratyju im byŭ patrebien dla vystaŭleńnia na vybarach narodnych deputataŭ SSSR, jakija nabližalisia, kandydat z rabočych. Ja prapanovu načalstva nie pryniaŭ: było zahadzia viadoma, chto atrymaje mandaty na plenumie, a majo vyłučeńnie płanavałasia tolki dla imitacyi kankurencyi.
Ale ŭžo adčuvałasia, što praviły źmianilisia i možna hulać pa-novamu i samastojna. Tamu ŭ kancy vosieni 1988 hoda na Homielskim radyjozavodzie źjaviłasia inicyjatyŭnaja hrupa pa maim vyłučeńni ŭ narodnyja deputaty SSSR. Zasnavanaja samimi rabočymi, biez uzhadnieńnia z načalstvam.
Dziakujučy partkamaŭcu i prafkamaŭcu
Try kanfierencyi pracoŭnych kalektyvaŭ, jakija vyłučyli mianie ŭ jakaści kandydata, akruhovaja kamisija adnu za adnoj zabrakavała, dačapiŭšysia da farmalnych momantaŭ. Ale dziakujučy pryncypovaści i nastojlivaści staršyni prafkama i sakratara partkama susiedniaha pradpryjemstva, kanstruktarskaha biuro «Pramień», mianie zaprasili na čaćviortuju. I da spravy hetym razam padyšli maksimalna surjozna. U finalny dla vyłučeńnia dzień u zału litaralna pad kanvojem pryviali staršyniu akruhovaj kamisii. Ź im uzhadniali kožnaje hałasavańnie i inšyja pracedury. Padstaŭ zabrakavać praceduru i vyniki hałasavańnia paśla taho bolš nie było, tamu ŭrešcie my vyrvalisia «za zavodski płot» i vyjšli na šyroki prastor.
U hety čas ja paznajomiŭsia sa svaim budučym kaleham i siabram Juryjem Varoniežcavym. Juryja, kandydata techničnych navuk, vyłučyŭ u deputaty akademičny Instytut miechaniki mietałapalimiernych sistem, jaki mieściŭsia ŭ Homieli. Na filtracyjnym akruhovym schodzie my z paplečnikami vystupili adzinaj kamandaj — i pieramahli aficyjnych kandydataŭ. A nazaŭtra pačałasia niepasredna vybarčaja kampanija, jakaja była pieršaj dla ŭsich biez vyklučeńnia. I viali my jaje biez fondaŭ, padručnikaŭ i palittechnołahaŭ.
Pieradvybarčy mitynh u Homieli. Kala mikrafona — Juryj Varoniežcaŭ i Viktar Karniajenka. U centry — staršynia Homielskaha harvykankama Anatol Kazłoŭski. Krajni źleva, z papierkaj u rukach — budučy zasnavalnik Biełaruskaj partyi «Zialonyja» Aleh Hramyka. Fota: archiŭ aŭtara
Aficyjnymi vyłučencami pa 84- j nacyjanalna-terytaryjalnaj vybarčaj akruzie byli namieśnik hałoŭnaha doktara abłasnoj balnicy Stanisłaŭ Zdota i dyrektar zavoda stanočnych vuzłoŭ Leanid Dzialec. Paśla našaha niapłanavaha vyłučeńnia akruhovaja kamisija pastanaviła sabrać schod i pakinuć u biuleteni tolki dvuch (spadziavalisia, svaich) kandydataŭ.
Pavodle zakona, pałovu delehataŭ schodu pryznačali kandydaty, a druhuju pałovu nabirali ad pracoŭnych kalektyvaŭ horada. My damovilisia, što našy ź Juryjem pradstaŭniki buduć hałasavać za nas abodvuch. Heta stvaryła na schodzie vidavočnuju atmaśfieru supraćstajańnia staroha z novym. Tajemnaje hałasavańnie dało niečakany i dla nas, i dla kamisii vynik: u biuleteń trapili Karniajenka i Varoniežcaŭ. Tak my ź Juryjem časova stali sapiernikami.
Zapyt na pieramieny tady byŭ vialiki, ale pry pieršym hałasavańni ni jon, ni ja nie nabrali patrebnyja 50% hałasoŭ, tamu mieli adbycca pieravybary. Na pieravybarach my ŭličyli svaju pamyłku i raździalilisia, kab nie pierachodzić darohu adzin adnamu: ja zastaŭsia ŭ 84-j nacyjanalna-terytaryjalnaj akruzie, a Juryj pierajšoŭ u 555-ju terytaryjalnuju. Ale i stratehija baraćby partnamienkłatury z nami pamianiałasia: kab adciahvać hałasy, ułady navyłučali ŭ akruhach dla składańnia kankurencyi jak maha bolš sapiernikaŭ — u mianie ich było dzieviać, u Juryja šeść.
Viktar Karniajenka na adnoj ź pieradvybarčych sustreč. Fota: archiŭ aŭtara
Heta była samaja napružanaja i najbolš cikavaja dy zapaminalnaja častka kampanii. Ciaham troch miesiacaŭ adbyłosia bolš za 450 sustreč: u pierapoŭnienych załach, na mitynhach, pryvatnyja dyjałohi. Ad kandydataŭ zvyčajna patrabavali vykazać svajo staŭleńnie da hučnych karupcyjnych spraŭ, prakamientavać antypartyjny demarš Barysa Jelcyna, staŭleńnie da viadomych dysidentaŭ i čynoŭnikaŭ, da adradžeńnia biełaruskaj kultury. I ludzi chacieli nie adhavorak, a salidarnaści ź imi: adkazy na mnohija zadavanyja pytańni jany ŭžo ćviorda sfarmavali dla siabie samastojna.
Kampanija nabyła takija źmiest i dynamiku, što pieramoha była nakanavanaj. A 7-j ranicy 21 maja 1989 hoda my ź Juryjem Varoniežcavym daviedalisia, što pieramahli ź vialikim adryvam — i akruhovyja vybarčyja kamisii pryznali heta. A praź niekalki hadzin my ŭžo lacieli ŭ Maskvu, na pieršy źjezd narodnych deputataŭ SSSR.
I 25 rubloŭ sutačnych
Padčas rehistracyi kožny deputat atrymaŭ papku z dakumientami, numarok ź miescam u zale pasiadžeńnia i pa 25 rubloŭ sutačnych. Ciapier deputaty samastojna apłačvali pražyvańnie ŭ hateli i charčavańnie.
Pasialilisia my, jak i ŭsie inšyja biełarusy, u hateli «Maskva» ŭ zvyčajnym pakoi na dźvie asoby. Nijakaj achovy, arhanizavanaj kulturnaj prahramy, zabieśpiačeńnia deficytam nie było. Cikavyja i patrebnyja ŭ deputackaj pracy vydańni my nabyvali sami, za svoj košt i pa svajoj achvocie, nam tolki prapanavali ich śpis.
Vialiki ŭpłyŭ na farmavańnie mianie jak palityka zrabiŭ, niezaŭvažna dla siabie, Vasil Bykaŭ. Adnojčy deputaty z Hruzii prapanavali pahladzieć dakumientalny film pra hvałtoŭny razhon mitynhu ŭ Tbilisi. Vypadkova my apynulisia pobač z Vasilom Uładzimiravičam, abmieńvalisia dumkami, kamientavali ŭbačanaje. Paśla jon prapanavaŭ mnie naviedać razam ź im biełaruskuju dyjasparu ŭ Maskvie.
Sustreča dała zrazumieć, nakolki dla biełaruskaha palityka važnym źjaŭlajecca nacyjanalnaje pytańnie. Biełaruskaja mova była mnie tady nie čužaja, ale pryzabytaja. Tym razam ja ledź paśpieŭ adrepieciravać pierad vystupleńniem u hałavie karotkuju pramovu pa-biełarusku, ale ŭśviadomiŭ: kali chočaš mieć palityčnuju budučyniu ŭ Biełarusi, nieabchodna vałodać biełaruskaj movaj. Na fota źleva naprava: Juryj Varoniežcaŭ, Alaksandr Dabravolski, Vasil Bykaŭ. Krajni sprava — Viktar Karniajenka. Fota Stanisłava Šuškieviča
Maskva, jakuju ja tady ŭsprymaŭ jak i svaju stalicu, u toj čas była jašče dosyć dobra zabiaśpiečanaja tavarami i praduktami. Ale praz hod usio rezka pamianiałasia — i ŭžo my častavali maskvičoŭ biełaruskim syram.
Vialikaje ŭražańnie na mianie zrabili zały, pałaty i pałacy Kramla. Heta nie była ekskursija — u Hranavitaj pałacie, Vialikim Kramloŭskim pałacy, Hieorhijeŭskaj zale my pracavali.
U Maskvie nas užo čakali inšyja deputaty demakratyčnych pohladaŭ, abranyja ŭ Biełarusi. Spačatku takich było nie bolš za dziesiać čałaviek, siarod jakich małady inžynier Alaksandr Dabravolski, aŭtarytetny prakuror Mikałaj Ihnatovič i prarektar BDU Stanisłaŭ Šuškievič ź Minska, a taksama Mikałaj Babrycki z Babrujska, Siarhiej Habrusieŭ i Uładzimir Famienka z Mahilova. Biezumoŭnym aŭtarytetam hetaj nievialikaj hrupy byŭ Vasil Bykaŭ, abrany ad Sajuza piśmieńnikaŭ. Adno jaho słova mahło źmianić usim nastroj, choć uvohule Vasil Uładzimiravič byŭ niehavarki, bolš słuchaŭ.
Źbiraje pieršy sakratar
Za dva dni da źjezda ŭ adnym z pamiaškańniaŭ haścinicy «Maskva» biełaruskich deputataŭ sabraŭ pieršy sakratar CK KPB Jafrem Sakałoŭ. Partyjnyja bosy źbiralisia ŭznačalić umoŭnuju biełaruskuju frakcyju. Heta byŭ manałoh-instruktaž ab tym, jak pavinny dziejničać deputaty, pavodle mierkavańniaŭ CK. Ale, na ščaście, instrukcyi i daručeńni mnie ŭžo vydali vybarščyki, a da partyi ja nie mieŭ dačynieńnia.
Pravadyr tahačasnych biełaruskich kamunistaŭ uvohule padčas toj sustrečy rasčaravaŭ jak asoba. Usio ž adna sprava — začytać z trybuny padrychtavanuju refierentami pramovu, i zusim inšaja — impravizacyja. U joj Sakałoŭ vyhladaŭ jak rybina, vyciahnutaja z vady.
Adnadumcy-demakraty z roznych respublik abjadnalisia ŭ Mižrehijanalnuju deputackuju hrupu. Jaje jadrom byli maskvičy, siarod jakich — viadomyja pa publikacyjach u presie intelektuały: lehiendarny akademik Andrej Sacharaŭ, prafiesar-historyk Juryj Afanaśjeŭ, ekanamist Haŭryił Papoŭ, budučy mer Maskvy. Dziakujučy im ja pierahledzieŭ niekatoryja svaje raniejšyja pohlady. Naprykład, ja ličyŭ, što varta skaračać kaśmičnyja prahramy, bo hałodnaj krainie nie da kosmasu. Ale Papoŭ na heta adkazaŭ, što lepš likvidavać usiu adstałuju aŭtavytvorčaść, čym zakryvać adzinuju halinu, dzie my nie tolki kankurentazdolnyja, ale i na vyšyni.
Andrej Sacharaŭ (1921—1989) — fizik-tearetyk, akademik AN SSSR, adzin sa stvaralnikaŭ savieckaj vadarodnaj bomby. Trojčy Hieroj Sacyjalistyčnaj Pracy. Z kanca 1950-ch rezka razyšoŭsia z savieckaj uładaj u pohladach, staŭ adnym z tvaraŭ dysidenckaha ruchu ŭ SSSR i baraćbitoŭ za mir i demakratyju. Łaŭreat Nobieleŭskaj premii miru za 1975 hod. Fota: STUDME.ORG
Juryj Afanaśjeŭ (1934—2015) — rektar Maskoŭskaha historyka-archiŭnaha instytuta, adzin ź lidaraŭ Mižrehijanalnaj deputackaj hrupy. U kancy 1980-ch zdabyŭ vialiki aŭtarytet siarod intelihiencyi praz publikacyju cykła artykułaŭ z krytykaj stanovišča ŭ histaryčnaj navucy. Fota: Uładzimir Zaŭjałaŭ / TASS.RU
Ale na trybunu niečakana vyjšaŭ Vilen
Ź pieršych hadzin pracy źjezda stała jasna, što arhanizatary płanavali jaho jak dekaratyŭny orhan. Nie było navat miechanizmu padliku hałasoŭ — zdajecca, ličyć ich i nie płanavali, prynamsi, raniej u hetym nie było patreby: rašeńni prymali adnahałosna.
Adnak adrazu paśla dziažurnaj pramovy staršyni Centralnaj vybarčaj kamisii na trybunu niečakana vyjšaŭ deputat z Łatvii lekar-renthienołah Vilen Tałpiežnikaŭ. Jon prapanavaŭ ušanavać pamiać mirnych pratestoŭcaŭ u Tbilisi, što zahinuli napiaredadni źjezda, i ŭnios deputacki zapyt ab rasśledavańni hetych padziej. Prapanovu sustreli apładysmientami — i stała zrazumieła, što forum nie stanie budzionnym mierapryjemstvam.
«Tbiliskija padziei», abo Trahiedyja 9 krasavika
21 čałaviek zahinuŭ (pa inšych źviestkach — 19) i bolš za 250 paciarpieli ŭ vyniku razhonu mitynhu ŭ Tbilisi pierad Domam urada ŭ noč na 9 krasavika 1989 hoda.
Baraćba za inicyjatyvu pačałasia sa sprečak pra paradak dnia. Apazicyja razumieła, što, pakul jana ŭ mienšaści, nie varta stavić na hałasavańnie skład Viarchoŭnaha Savieta. My prapanoŭvali pačać z dyskusii ab palityčnaj situacyi ŭ krainie, vyznačeńnia śpisu nieabchodnych dla raźvićcia pierabudovy zakonaprajektaŭ i tolki potym, pad akreślenyja zadačy, pravieści vybary. Adnak kamunistyčnaja bolšaść pastanaviła spačatku ŭsio ž abrać staršyniu i sam Viarchoŭny Saviet. Prapanovy prademakratyčnaj «Mižrehijanalnaj deputackaj hrupy» nabirali krychu bolš za 400 hałasoŭ z 2250 delehataŭ źjezda. Hetaja mahičnaja ličba i nadalej adlustroŭvała kolkaść maich adnadumcaŭ-deputataŭ pry hałasavańni.
Źjezd nie staŭ tryumfalnym šeściem demakratyi. Składvałasia ŭražańnie, što inicyjatary pierabudovy zmahalisia z nastupstvami papiaredniaj ułasnaj aktyŭnaści, sprabujučy namacać zapavietny ryčah kiravańnia masami. Nie było likvidavana dvuchuładździe pamiž savietami i KPSS, a ekanamičnaja častka pastanovy źjezda była farmalnaj.
Razam z tym histaryčnuju rolu źjezda pieraacanić ciažka. Dla budučych palitykaŭ i ŭsiaho hramadstva na abšarach byłoha SSSR forum staŭ adkrytym urokam demakratyi. U maŭzalei na Krasnaj płoščy ŭsio jašče lažaŭ Lenin, na Domie ŭrada visieŭ saviecki hierb, ale źjezd stvaryŭ deputackija kamisii pa rasśledavańni hvałtu nad demanstrantami ŭ Tbilisi i pa palityčnaj acency pakta Mołatava — Rybientropa 1939 hoda. Upieršyniu publična prahučała krytyka leninskaj sistemy nie tamu, što jaje, maŭlaŭ, sapsavali Stalin z Brežnievym, a z pryčyny zahannaści ad samaha pačatku.
A praz dva z pałovaj hady paśla taho pieršaha źjezda na sumiesnym pasiadžeńni dźviuch pałat Viarchoŭnaha Savieta SSSR mienavita mnie daručyli paviedamić, što ŭ suviazi z denansacyjaj damovy ab stvareńni SSSR i spynieńniem jaho isnavańnia narodnyja deputaty SSSR, abranyja na terytoryi Biełarusi, spyniajuć paŭnamoctvy ŭ Viarchoŭnym Saviecie i inšych orhanach ułady SSSR. Dekłaratyŭny pieryjad niezaležnaści skončyŭsia, i Biełaruś zajmieła realny šaniec stać sapraŭdy samastojnaj suvierennaj krainaj. Pačynałasia novaja staronka našaj historyi.
Razumny šukaje siabroŭ
Paśla viartańnia sa źjezda ja vyrašyŭ, što važki mandat treba vykarystoŭvać i na raźvićcio demakratyi ŭ svaim rodnym horadzie.
U červieni 1989 hoda my stvaryli placoŭku dla sustrečy vybarščykaŭ z kandydatami — Homielski kłub vybarščykaŭ. Štotydniovyja pasiadžeńni ŭ Politechničnym instytucie źbirali sotni ludziej. Stratehičnaj zadačaj było padrychtavacca da vybaraŭ u Viarchoŭny Saviet BSSR i haradski saviet. U Viarchoŭny Saviet ja bałatavacca nie staŭ, ale atrymaŭ mandat deputata haradskoha savieta. Tym razam, dziakujučy našaj papiaredniaj sistemnaj pracy, apazicyja atrymała ŭ Homielskim harsaviecie bolšaść. Padobnych prykładaŭ u Biełarusi bolš nie było.
Viktar Karniajenka: «Ludzi chacieli nie adhavorak, a salidarnaści». Fota: archiŭ aŭtara
Ledź tolki ja staŭ deputatam, adrazu zrazumieŭ, jak mała značu biez kamandy. Jak ni dziŭna, tady samyja roznyja ludzi i pa sacyjalnym stanoviščy, i pa prafiesii stanavilisia adnadumcami. U 1990 hodzie padčas vybaraŭ u Viarchoŭny Saviet BSSR niečakana vyznačyŭsia pryncypovaściu pałkoŭnik milicyi Ihar Pyrch, i my nikoli nie paškadavali, što padtrymali jaho. Niedaremna kažuć: razumny šukaje siabroŭ, a durań stvaraje vorahaŭ. Heta była, mahčyma, hałoŭnaja maja vysnova z taho karotkaha «pachodu» ŭ sajuznyja deputaty.
