Vykładčyca i navukoŭca Taćciana Šamiakina apublikavała ŭspaminy «Jak žyła elita pry sacyjaliźmie — 2». Heta čarhovaja častka miemuaraŭ dački kłasika biełaruskaj litaratury Ivana Šamiakina.
Taćciana Šamiakina. Fota Voli Aficeravaj.
Pačynajecca druhaja častka z krytyki satyryčnaj paemy, ci «paemy», jak piša sama Šamiakina, «Skaz pra Łysuju haru».
«Nizkaprobnaja padrobka, darečy, zusim nie śmiešnaja», — piša pra tvor Taćciana Šamiakina.
U BSSR «Skaz pra Łysuju haru» narabiŭ šumu. Nieviadomyja aŭtary ŭ vielmi źjedlivaj i daścipnaj maniery apisali pobyt tahačasnych piśmieńnikaŭ u dačnym pasiołku. Tolki ŭ pačatku 2000-ch Nił Hilevič i Mikoła Aŭramčyk pryznalisia, što tvor naležaŭ ich piaru.
«Ciapier, kali praktyčna ŭsie hieroi paemy pajšli ŭ lepšy śviet, uspaminać hety złosny paskvil prosta nieprystojna», — ličyć aŭtarka. Što vyklikaje takoje jaje abureńnie? Niespraviadlivaja, na dumku Šamiakinaj, zhadka jaje baćki.
Spadarynia Šamiakina pierakonvaje, što ni da jakoha dzialeńnia majomaści Ivan Piatrovič dačynieńnia nie mieŭ, bo ŭ jaho ŭžo było ŭłasnaje lecišča ŭ pasiołku Ždanovičy, jakoje zastałosia ŭ siamji i pa siońnia.
«Nikčemnaja chałupa, jakaja pajšła ŭ ziamlu, jana staić u asiarodździ šykoŭnych trochpaviarchovych katedžaŭ, jakija zbudavali nuvaryšy na miescy takich ža harotnych. U pačatku 1990-ch našy susiedzi, dziejačy navuki i mastactva, nie majučy siłaŭ trymać u paradku navat chałupy, pradavali ich handlaram-machinataram i naohuł prajdziśvietam, jakija zdoleli adchapić kavałki narodnaha dabra roznymi niezakonnymi mietadami», — haruje Taćciana Ivanaŭna.
Čytajcie. «A jaki heta cud — armianskija maračnyja kańjaki!» Jon nienavidzieŭ kapitalizm, a žyŭ u raskošy. Ivan Šamiakin: bahataje žyćcio
U jaje ŭvohule šmat pretenzij da kapitalistyčnaha śvietu. «Pry kapitaliźmie čałaviek — heta tavar».
Uvohule, Šamiakina ličyć siońniašni stan spraŭ vynikam zmovy libierałaŭ, jakaja pačałasia ŭ Rasii z XIX st. Jana ličyć častkaj hetaj zmovy zabojstva Jasienina, hanieńni na słavianafiłaŭ, usłaŭleńnie jaŭrejaŭ: «…čto kasajetsia znakovych dla russkoho samosoznanija pamiatnikov, to tut prosto bieda! Plisieckoj pamiatnik jesť — Ułanovoj niet. Mandielštamu jesť — Zabołockomu niet. Brodskomu jesť — Rubcovu niet. Rostropoviču jesť — Śviridovu niet», — cytuje jana Juryja Palakova, a rasijskaha piśmieńnika-nacyjanalista Prachanava nazyvaje «umniejšim».
Najlepšym časam jana nazyvaje 1960-ja hady, čas svajoj maładości. U hety pieryjad, ličyć Šamiakina, biełaruskaja litaratura dasiahnuła najvialikšaha ŭzdymu. «Adna z najbolš raźvitych u Jeŭropie».
Praŭda, jana miarkuje, što heta stała mahčymym nie dziakujučy palitycy adlihi, jakuju vioŭ Chruščoŭ. Hetaha kiraŭnika SSSR Šamiakina ŭvohule nazyvaje «niahodnym i nievukam». Mabyć, najpierš za raźviančańnie kultu Stalina.
U svaich raniejšych publikacyjach vykładčyca razdavała šmat kamplimientaŭ asobie Stalina.
«Mienavita z Chruščova namienkłatura, paščypanaja Stalinym, adčuła svaju biespakaranaść», — pierakananaja jana.
Prykładam čynoŭnika takoha kštałtu Taćciana Šamiakina pryvodzić Vasila Šaura, uradženca Lepielskaha rajona, jaki dasłužyŭsia da zahadčyka adździeła kultury CK KPSS i pry razvale SSSR vyviez sa svajoj dačy bolš za 200 tvoraŭ mastactva z usiaho Sajuza.
Pry hetym Šamiakina piša, što dzieci kiraŭnikoŭ BSSR (Kisialova, Mašerava, Prytyckaha) byli «cichimi, ścipłymi i družalubnymi».
Vialikaja častka ŭspaminaŭ pryśviečanaja abmierkavańniu situacyi z Nobieleŭskaj premijaj Barysa Pasternaka. Ivan Šamiakin udzielničaŭ u palemicy ŭ Maskvie. Partdziejačy pryjšli ŭ abureńnie ad taho, što raman «Doktar Žyvaha» byŭ nadrukavany nie ŭ SSSR, a ŭ Italii, tamu nastojliva zaklikali Pasternaka admovicca ad premii.
U Maskvie prachodziŭ plenum Sajuza piśmieńnikaŭ, dzie litaratary vykazvali svaje mierkavańni ab situacyi. Dali słova i Šamiakinu: «Šamiakin ŭstaŭ i skazaŭ, što raman nie čytaŭ. Niechta zaśmiajaŭsia. Chtości vyhuknuŭ: «A chto čytaŭ?»
Admietna, što dakładny aŭtar cytaty «nie čytaŭ, ale asudžaju» nieviadomy. Isnujuć tolki zdahadki, chto tak vykazaŭsia pra «Doktara Žyvaha». Mabyć, nielha vyklučać z patencyjnych aŭtaraŭ frazy i Ivana Šamiakina.
Tym bolš jahonaja dačka aktyŭna abaraniaje aŭtara hetaj cytaty: «Ničoha asablivaha ŭ hetym afaryźmie niama: asudžaŭsia sam fakt pieradačy ramana za miažu. U nas ličycca haniebnym dla piśmieńnikaŭ — i spraviadliva — supracoŭničać z savieckimi čekistami, ale čamuści nie asudžajecca supracoŭnictva z zamiežnymi śpiecsłužbami».
Šamiakina ličyć, što druk i raspaŭsiudžańnie «Doktara Žyvaha» i «Archipiełaha HUŁAH» Sałžanicyna byli apieracyjami CRU. «Hetaja apieracyja naohuł zaviaršyłasia bliskuča, bo tvor šmat u čym spryjaŭ padryvu davieru naroda da savieckaj ułady», — miarkuje Šamiakina.
Jana cytuje rasijskaha publicysta Andreja Fiefiełava: «Mif pra HUŁAH byŭ sprytna i talenavita skanstrujavany na Zachadzie. Sałžanicyn ahučyŭ jaho praź isnujučuju da hetaha času masonska-pratestancka-raźviedvalnuju strukturu YMKA, jakaja ščylna zajmałasia našaj krainaj jašče z časoŭ Rasiejskaj impieryi». I tut biez masonaŭ nie abyšłosia.
Sama Šamiakina nazyvaje aficyjnuju ličbu represavanych za pieryjad 1921 — 1954 u čatyry miljony čałaviek, 642 tysiačy ź jakich rasstralali — pra raskułačanych u čas kalektyvizacyi i achviar Haładamoru jana maŭčyć. «Taksama šmat, ale ŭ jelcynskaje kryminalnaje dziesiacihodździe zahinuła značna bolš — hramadzianie vymirali pa miljonie ŭ hod (zabojstvy, samahubstva), i kožnaje piataje dzicia — biesprytulnaje», — navat tut znachodzić apraŭdańnie stalinskamu času aŭtarka.
Jana pryvodzić prykład dzieda pa matčynaj linii Fiłata Azaraviča, jaki zmoh viarnucca z vysyłki. «Pryčym, u adroźnieńnie ad niaspynnych isteryk libieralnaj publiki, sami represavanyja i ich naščadki, maje rodnyja, mama i jaje siostry, zaŭsiody kazali pra pakuty baćki ź jaho słoŭ: «Značyć, tak treba było», padkreślivajučy «treba było». Praŭdziva narodny, chryścijanski pohlad na rečy», — miarkuje Taćciana Ivanaŭna.
Šamiakina zhadała «list 42» dziejačaŭ kultury da prezidenta Rasii Barysa Jelcyna ŭ 1993 hodzie. Siarod padpisantaŭ — dvoje biełaruskich piśmieńnikaŭ. Jana nie nazyvaje imiony, ale pošuk u internecie pakazvaje, što havorka viadziecca pra Vasila Bykava i Alesia Adamoviča. U zvarocie Jelcynu dziejačy kultury prasili zabaranić u krainie fašysckija, kamunistyčnyja i nacyjanalistyčnyja ruchi (čytaj, nacysckija), a taksama zakryć vydańni, jakija spryjajuć raspaŭsiudu takich idej, — «Pravdu» i «Litieraturnuju Rośsiju».
«Skandalny, absalutna haniebny list, — ličyć Šamiakina. — Takija rečy nie zabyvajucca! Kudy tam asudžeńnie Barysa Pasternaka za Nobieleŭskuju premiju — dziciačy lepiet u paraŭnańni ź miarzotnym danosam, nakiravanym suprać svaich ža bratoŭ pa prafiesii».
Pra Bykava jana dadaje jašče nastupnaje: «Kali ŭspomnić publicystyčnyja vystupleńni adnaho z padpisantaŭ u 1990-ja hady, jaho abialeńni łatyšskich fašystaŭ, jaho mary ab skarejšym vymirańni vieteranaŭ Vialikaj Ajčynnaj vajny, jakija nie dajuć mahčymaści iści krainie pa šlachu demakratyi, to pytańni adpadajuć sami saboj».
U centry jaje refleksii — Rasija, słavianafilstva, ich dola. Biełaruś ź jaje ŭspaminaŭ samastojnym subjektam nie paŭstaje. Heta prosta svojeasablivaja častka ruskaha śvietu.
Na hety raz uspaminy stalisia nie nastolki bahatymi na kaštoŭnyja śviedčańni bytu piśmieńnikaŭ, ich sustreč, svarak, siabroŭstva, heta, chutčej, razvahi Taćciany Ivanaŭny Šamiakinaj ab palityčnym ładzie. Pohlady ž hetyja časam prymušajuć prosta pacisnuć plačyma.
Čytaj jašče:
Dačka Šamiakina: «Čamu źjazdžaŭ Bykaŭ? Śmiešna ž kazać, što jaho tut ckavali»
