Nie sakret, što navukova-techničny prahres upłyvaje na ŭsie śfiery žyćcia čałavieka i viadzie da sacyjalnych źmien u hramadstvie. Mašyny i miechanizmy spradvieku vykarystoŭvajucca ŭ haspadarcy, tamu ad uzroŭniu raźvićcia technałohij zaležyć situacyja ŭ ekanomicy. Upłyŭ technałohij na pracoŭny rynak — tryvały praces, jaki adbyvajecca zaŭsiody.
Ale ŭ apošnija dziesiacihodździ stali imkliva raźvivacca infarmacyjna-kamunikatyŭnyja technałohii, i ekśpierty miarkujuć, što ŭ najbližejšaj budučyni źmieny pracoŭnaha rynku buduć jašče bolš radykalnymi, a niekatoryja katehoryi hramadzian uvohule mohuć zastacca biez pracy. Mašyny i robaty značna pavialičvajuć pradukcyjnaść pracy. Dla vytvorčaści ŭmoŭnaj adzinki pradukcyi patrabujecca mienš čałavieka-hadzin, tamu jość ryzyka rostu biespracoŭja i sacyjalnaj napružanaści ŭ hramadstvie.
«Naša Niva» vyrašyła praanalizavać, jakija prafiesii mohuć źniknuć užo ŭ najbližejšy čas, ci sapraŭdy robaty pakinuć ludziej biez pracy, jakija niehatyŭnyja nastupstvy heta moža mieć i što rabić u hetaj situacyi Biełarusi. Dapamahaŭ nam u hetym prahramist i pradprymalnik Juryj Mielničak, jaki apošnim časam aktyŭna zajmajecca niejronnymi sietkami.
Jakija prafiesii znachodziacca pad pahrozaj źniknieńnia?
Zhodna sa spravazdačaj Bank of America, užo da 2025 hoda robaty buduć vykonvać kala 45% vytvorčych zadač u ZŠA (ciapier hety pakazčyk krychu bolšy za 10%). Z kožnym hodam kampjutary i robaty buduć stanavicca ŭsio bolš tannymi, dastupnymi i prostymi ŭ ekspłuatacyi, tamu pracadaŭcy buduć vykarystoŭvać ich usio bolš achvotna.
Siarod prafiesij pad najbolšaj pahrozaj znachodziacca:
- nizkakvalifikavanyja ramieśniki i čornarabočyja
- rabotniki administracyi i čynoŭniki (tak, kolkaść čynoŭnikaŭ budzie źnižacca)
- rabotniki sielskaj haspadarki i rybavodstva
- miaśniki i bułačniki — pryhatavańniem ježy buduć zajmacca pieravažna robaty, chacia prafiesijnyja kuchary i vysokaja kuchnia nie źniknuć
- buchhałtary
- handlovyja ahienty, telemarkietołahi i razdrobnyja pradaŭcy — z kožnym hodam robaty buduć usio lepš spraŭlacca z zadačami raspaznavańnia asoby i bolš naturalna kamunikavać z pakupnikami
- kiroŭcy transpartu
- pamočniki jurysta / parajurysty — sami jurysty nie źniknuć, ale z dapamohaj kampjutaraŭ ludziam budzie značna praściej aryjentavacca ŭ zakonach
- sudździ ŭ spartyŭnych hulniach
- aficyjanty i inšy absłuhoŭvajučy piersanał va ŭstanovach charčavańnia i adpačynku.
A chto z vysokaj dolaj imaviernaści nie stracić pracu?
Vidavočna, što robaty nie zmohuć zamianić čałavieka va ŭsich śfierach dziejnaści. U prafiesijach, jakija patrabujuć kreatyŭnaści, intuicyi, supieražyvańnia i sacyjalnaha ŭzajemadziejańnia ŭ vialikaj kolkaści robaty nie zamieniać ludziej. Siarod padobnych prafiesij:
- navukoŭcy: kampjutary buduć chutčej apracoŭvać infarmacyju i dapamahać navukoŭcam u daśledavańniach, ale małavierahodna, što robaty zmohuć ich zamianić;
- mastackija prafiesii, kreatyŭnyja industryi: mastaki, paety, piśmieńniki, prafiesijnyja fatohrafy, scenarysty — kampjutary na prymityŭnym uzroŭni navučylisia pierajmać styl mastakoŭ, ale stvarać novyja styli jany nie zdolnyja;
- miedycynskija rabotniki;
- sacyjalnyja rabotniki;
- vykładčyki — techničnyja srodki buduć usio bolš aktyŭna vykarystoŭvacca ŭ navučańni, ale sami robaty nie zamieniać vykładčykaŭ;
- palicejskija, pažarnyja, pradstaŭniki siłavych struktur i inš.
I što dalej?
Takija kardynalnyja źmieny na rynku pracy buduć mieć vialikija nastupstvy dla ekanomiki. Z-za taho, što ŭ pieršuju čarhu źniknuć małaapłatnyja i nizkakvalifikavanyja prafiesii, jość vysokaja ryzyka rostu sacyjalnaj niaroŭnaści i napružanaści ŭ hramadstvie.
Ale ci sapraŭdy transfarmacyja rynku pracy moža vyklikać katastrofu? Prahramist i pradprymalnik Juryj Mielničak miarkuje tak na hety kont:
«U niekatorych śfierach čałaviek užo zamianiajecca mašynami. U jakaści prykładu mahu pryvieści ałharytmičny trejdynh. U śviecie jašče šmat prafiesijnych trejdaraŭ, ale častku ich pracy ŭžo vykonvać śpiecyjalnyja ałharytmy.
Kaniešnie, u pieršuju čarhu aŭtamatyzacyja «źniščyć» tyja prafiesii, u jakich robaty mohuć vykonvać nieabchodnuju rabotu lepš, čym heta robić čałaviek, a taksama tam, dzie zamiena pracaŭnikoŭ robatami pryviadzie da ekanamičnaj vyhady.
My možam pahladzieć na sielskuju haspadarku. Kožny hod kolkaść zaniatych u hetaj śfiery skaračajecca, a pradukcyjnaść pracy, naadvarot, raście. Z-za miechanizacyi pracy fiermiery pracujuć usio bolš efiektyŭna. Heta nie značyć, što hetaja prafiesija całkam źniknie. Prosta abjom pradukcyi, jaki vyrablajecca adnym čałaviekam, budzie imkliva pavialičvacca, tamu i nieabchodnaść u pracoŭnaj sile budzie skaračacca. My nie pabačym ludziej, jakija kapajuć bulbu rydloŭkaj albo vyrablajuć detali za takarnym stankom, — hetaha ŭ masavaj vytvorčaści nie budzie. A ŭsio ž i ŭ sielskaj haspadarcy, i na zavodach ludzi zastanucca.
Kali my kažam pra rabatyzacyju i aŭtamatyzacyju vytvorčaści, heta ŭsio tyčycca nie tolki samych raźvitych krain, ale i Biełarusi. Tamu nam taksama varta źviartać uvahu na ŭsie hetyja pracesy, kab nie zastacca ŭ aŭtsajdarach.
Prezident patrabuje davieści siaredni miesiačny zarobak u Biełarusi da 500 dołaraŭ, ale nam ciažka budzie ŭtrymać hetyja ličby, kali my nie padvysim efiektyŭnaść pracy. I biez aŭtamatyzacyi heta budzie niemahčyma.
Nazirajecca jašče adna cikavaja tendencyja: adstavańnie adnych krain ad inšych budzie tolki skaračacca. Asablivaść novych technałohij (asabliva softavych) u tym, što jany patrabujuć vialikich vydatkaŭ pry stvareńni, ale kali takaja technałohija ŭžo stvorana — jaje masavaje ŭkaranieńnie amal ničoha nie kaštuje. U dadzienym vypadku trend hłabalizacyi pracuje na nas, i nam varta było b hetym skarystacca.
Ale vidavočna, što takija radykalnyja źmieny buduć padabacca daloka nie ŭsim. Niekatoryja ludzi buduć hublać pracu, što budzie mieć samyja niehatyŭnyja nastupstvy. Užo zaraz my źjaŭlajemsia śviedkami masavych pratestaŭ taksistaŭ suprać Uber. Ale heta, jak kažuć u narodzie, jašče tolki kvietački, a jahadki buduć paźniej, kali kiroŭcaŭ Uber zamieniać bieśpiłotnyja aŭtamabili. Tamu varta čakać peŭnych prajaŭ «nieałudyzmu», kali častka hramadstva, jakaja stracić pracu, budzie aktyŭna vykazvać svaju niezadavolenaść.
Ale ŭsio nie tak strašna, jak moža zdavacca. Sprava ŭ tym, što novyja technałohii buduć nie tolki «źniščać» prafiesii, ale i stvarać novyja. Tut možna ŭzhadać pramysłovuju revalucyju, kali mašyny i miechanizmy zabrali ŭ čałavieka častku pracy. Ale nijakaj trahiedyi nie zdaryłasia. Tak, nizkakvalifikavanaj raboty stała mienš, ale źjaviłasia i šmat novych prafiesij, jakija patrabujuć vysokaj kvalifikacyi. Dumaju, što my budziem zaraz nazirać hety ž samy praces.
I heta vielmi dobra, tamu što ŭ ludziej źjavicca bolš mahčymaściej zajmacca tym, što im sapraŭdy cikava. Užo nie treba budzie pracavać tolki dziela taho, kab prakarmić siabie. Hrošy nie buduć źjaŭlacca hałoŭnym matyvam u vybary prafiesii. A hramadzianin, jaki zajmajecca cikavaj dla jaho spravaj, budzie prynosić bolš karyści dla hramadstva. I ŭ hetym hramadstvie budzie bolš ekanamična aktyŭnaha nasielnictva, što budzie ruchać nas napierad jašče dalej».
