Doktar fiłasofskich navuk, prafiesar EHU Taćciana Ščytcova — adna sa «staražyłaŭ» univiersiteta. Ciapier jana źjaŭlajecca adnim z kandydataŭ na rektarskuju pasadu «ŭniviersiteta ŭ vyhnańni». Ščytcova vyłučyła svaju kandydaturu sama i spaborničaje z Alaksandram Milinkievičam i Alesiem Kraŭcevičam za prava stać rektaram-biełarusam. «NN» pahutaryła z Taćcianaj Ščytcovaj ab siońniašnim stanie EHU i ab pierśpiektyvach jaho dalejšaha raźvićcia.
Taćciana Ščytcova. Fota EHU.
«NN»: Što takoje EHU siońnia: litoŭskaja ci biełaruskaja VNU?
Taćciana Ščytcova: Tut niama miesca «abo», adno nie vyklučaje inšaha. Jurydyčna EHU — litoŭskaja VNU i jak taki jon pavinien adpaviadać litoŭskamu zakanadaŭstvu. Razam z tym pa svajoj misii (heta značyć u płanie taho, kamu i čamu jon słužyć) univiersitet źjaŭlajecca biełaruskim.
«NN»: Jakoju rolu vykonvaje EHU siońnia mienavita dla biełaruskaha hramadctva?
TŠ: Siońnia 95% studentaŭ EHU — biełarusy. Navat kali nam udasca ŭ budučyni nabirać bolš studentaŭ z rehijona, usio roŭna ŭ płanie studenckaj aŭdytoryi ŭniviersitet zaŭsiody budzie pracavać pieravažna na Biełaruś. Takim čynam, naša klučavaja rola jość u padrychtoŭcy biełaruskaj intelektualnaj elity, zdolnaj zrabić svoj uniosak u refleksijnaje abnaŭleńnie biełaruskaha hramadstva. Padkreślu, što hetaja zdolnaść źviazanaja nie tolki ź jakaściu adukacyi, atrymanaj u ścienach našaha ŭniviersiteta, ale i ŭ značnaj stupieni z toj kulturaj aŭtanomii (kulturaj samastojnaha myśleńnia i adkaznaści), jakoj jany dałučajucca ŭ našym univiersitecie. Kažučy kantaŭskaj movaj, my dapamahajem našym studentam stać paŭnaletnimi.
Akramia taho, vykładčyki ŭniviersiteta ŭnosiać istotny ŭkład u daśledavańnie kultury i supolnaści Biełarusi ŭ ahulnajeŭrapiejskim kantekście. Dadam taksama, što Biełaruś jak tema samym roznabakovym čynam pradstaŭlena ŭ prablematycy studenckich navukovych prac.
«NN»: Na vašu dumku, u čym musić zaklučacca rola EHU dla Biełarusi?
TŠ: Usio vyšejskazanaje zachoŭvaje siłu. Praź jakasnuju jeŭrapiejskuju adukacyju i navatarskija daśledavańni EHU zdolny i pavinien mianiać intelektualny łandšaft Biełarusi. Razam z tym sacyjalny rezanans dziejnaści EHU moža i pavinien być zusim inšym. Dziakujučy adnaŭleńniu suviaziej ź biełaruskim hramadstvam, pierš za ŭsio praz supracoŭnictva z roznymi niedziaržaŭnymi instytucyjami, a taksama viadučymi biełaruskimi intelektuałami — navukoŭcami, piśmieńnikami, hramadskimi dziejačami — EHU moža dasiahnuć bolš pierakanaŭčych vynikaŭ i sacyjalnaha pryznańnia ŭ płanie vykanańni svajoj misii.
«NN»: Isnuje mierkavańnie, što EHU — heta dla mnohich prosta płacdarm dla lohkaha vyjezdu ŭ Jeŭropu. Kolki praŭdy ŭ takim dapuščeńni?
TŠ: Ja spačuvaju tym, chto tak dumaje, bo heta pazicyja «zahnanych» ludziej z abmiežavanym intelektualnym haryzontam, čym by heta abmiežavanaść ni tłumačyłasia: savieckim minułym, drennym adukacyjaj, ciapierašnim ideałahičnym ciskam abo ŭsim adrazu. Jany apryjory pieraduziata staviacca da vyjezdu moładzi «na Zachad». U samoj farmuloŭcy źmiaščajecca schavany pasył: vyjezd u Jeŭropu nie pavinien być lohkim, treba zmahacca z tymi, chto hety vyjezd palahčaje. Na ščaście, siońnia pastupleńnie ŭ jeŭrapiejski VNU — całkam realistyčnaja mahčymaść dla biełarusaŭ i ŭściešna ŭśviedamlać, što kolkaść biełarusaŭ u jeŭrapiejskich VNU u Polščy, Čechii, inšych krainach sapraŭdy raście. EHU ŭ hetych adnosinach tolki adzin z «płacdarmaŭ».
Kali ž kahości — ŭ dziaržaŭnym maštabie — turbuje, što moładź pakidaje krainu, to treba nie prydumlać miery pa abmiežavańni pieramiaščeńnia tym samym pieratvarajučy maładych ludziej u palityčnych invalidaŭ, a stvarać pryvabnyja ŭmovy dla vučoby, pracy i, u cełym, žyćcia ŭ Biełarusi.
«NN»: Ci mnoha vypusknikoŭ zastajecca za miažoj, ci mnohija źjazdžajuć u Biełaruś? Ci viadziecca ŭvohule takaja statystyka?
TŠ: Na žal, takaja statystyka pakul nie viadziecca. I hetym pytańniem, biezumoŭna treba zaniacca. Heta ŭ intaresach univiersiteta, kab była jasnaja karcina prafiesijnaj trajektoryi vypusknikoŭ. Na siońnia jość tolki vielmi frahmientarnyja dadzienyja, jakija tym nie mienš ŭsialajuć nadzieju, što nam jość čym hanarycca ŭ hetym pytańni i jość što pradjavić krytykam, jakija zajaŭlajuć, što vypuskniki EHU nie pracujuć na Biełaruś.
«NN»: Usia hetaja situacyja ź nieprazrystaściu, kanfliktami, jak jana źjaviłasia ŭ VNU, jakaja padkreślena dekłaruje addanaść normam demakratyi?
TŠ: Pačnu z taho, što EHU nie tolki dekłaruje svaju aryjentacyju na demakratyčnyja normy, ale sapraŭdy źjaŭlajecca miescam, dzie farmujecca demakratyčnaja kultura. Pierakanaŭčym śviedčańniem hetaha źjaŭlajecca dziejnaść Sienata i studenckaha pradstaŭnictva. U našym univiersitecie hetyja struktury nie źjaŭlajucca ni maryjanietkavymi, ni farmalnymi, ni ideałahična kadavanymi. Heta značyć, što ŭ EHU stvorany bazavyja instytucyjnyja ŭmovy, dla taho kab kaštoŭnaści demakratyčnaj formy žyćcia mahli być jak raz žyvym vopytam, a nie słaviesnaj dekłaracyjaj.
Razam z tym ja, viadoma ž, dalokaja ad taho, kab idealizavać situacyju.
Farmiravańnie demakratyčnaj kultury — heta praciahły i vielmi balučy praces, u jaki ŭciahnuta ŭsia univiersiteckaja supolnaść ad top-mieniedžaraŭ da studentaŭ. Treba padkreślić, što heta palityčny praces, bo havorka idzie ab pytańniach ŭłady, pra toje, jakim čynam pavinna ździajśniacca kiravańnie ŭniviersitetam. Mienavita tut, pa hetaj linii, razharnuŭsia kanflikt pamiž pradstaŭnikami akademičnaj supolnaści i administracyjaj. Historyja z vybarami, z tym, jak jany pravodziacca, — jašče adzin dokaz, što demakratyčnyja normy — heta toje, za što i va ŭmovach Akademii treba peŭnym čynam zmahacca.
«NN»: Jak kandydat na rektarskuju pasadu, Vy sustrakalisia sa studentami. Raskažycie, Što cikaviła studentaŭ, ci vykazvalisia niejkija prapanovy i pažadańni?
TŠ: Na žal, na hruntoŭnuju razmovu sa studentami nie było času. Sustreča była davoli karotkaj, pry hetym kolkaść i raznastajnaść zadadzienych pytańniaŭ dazvalaje bieź pierabolšańnia skazać, što studentaŭ cikavić usio: ad misii EHU i jaho patencyjnaha ŭkładu ŭ raźvićcio biełaruskaha hramadstva da stypiendyjalnaj palityki ŭniviersiteta, ad pryncypaŭ kiravańnia ŭniviersitetam i pradstaŭnictva studentaŭ u kiraŭnikoŭ strukturach EHU da losu vykładčykaŭ, jakija stracili pracu va ŭniviersitecie paśla niadaŭniaj reformy.
«NN»: Kali vy staniecie rektaram, jakuju palityku budziecie pravodzić? Jakija buduć pryjarytety? Jakija prablemy buduć vyrašacca ŭ pieršuju čarhu?
TŠ: Pryjarytetaŭ niekalki. Pa-pieršaje, heta stabilizacyja finansavaha stanovišča. EHU patrabujecca skaračeńnie administracyjnych vydatkaŭ i, adpaviedna, administracyjnaja reforma. Treba raspracavać novuju stratehiju pošuku krynic finansavańnia. Akramia pracy z bujnymi donarami jość dobryja pierśpiektyvy, źviazanyja z dyviersifikacyjaj finansavych krynic, u pryvatnaści z taktykaj «małych układaŭ», jakija možna zabiaśpiečyć pa samych roznych kanałach: ad daśledčych hrantaŭ i stvareńnia sumiesnych akademičnych prahram da pryvatnych achviaravańniaŭ i stvareńnia imiannych prafiesarskich miescaŭ, subsidavanych zvonku.
Pa-druhoje, heta adnaŭleńnie reputacyi ŭniviersiteta ŭ Biełarusi i Litvie praz aktyŭnuju pracu sa ŚMI, infarmavańnie ab vynikach dziejnaści ŭniviersiteta, jaho palitycy, misii. Taksama važna raspracavać stratehii efiektyŭnaha rekrutynhu, i dla hetaj pracy nieabchodna pryciahnuć prafiesijanałaŭ.
Nieabchodna i restaŭracyja humanitarnaj identyčnaści ŭniviersiteta, naprykład, praz stvareńnie novych adukacyjnych prahram, pašyreńnie opcyi «kursy pa vybary» i h.d.
Važnym krokam stanie padrychtoŭka novaj redakcyi Statuta ŭniviersiteta, bolš źmiastoŭnaha ŭ płanie vyznačeńnia misii ŭniviersiteta i bolš demakratyčnaha ŭ płanie pracedury pryniaćcia rašeńniaŭ. Taksama varta šukać i efiektyŭnyja ałharytmy ŭzajemadziejańnia pamiž roznymi strukturami ŭniviersiteta.
