Byvaje, što roznyja słovy i formy vyklikajuć u čytačoŭ niejkaha tekstu cełyja chvali abureńnia. Tak zdarajecca, naprykład, u vypadku kančatku dziejasłova abviesnaha ładu, ciapierašniaha času, pieršaj asoby množnaha liku -jom: «idziom», «žyviom». Časta možna pačuć, što takaja forma «niapravilnaja», što kazać treba «idziem», «žyviem», «niasiem» i h. d.
Dyk treba, vidać, patłumačyć roźnicu pamiž hetymi kančatkami.
Kab adkazać, jak pravilna, pierš za ŭsio i zaŭsiody treba daśledavać tak zvanyja fakty movy, jakija my nazirajem u tekstach. Teksty ŭ našym vypadku pakazvajuć nastupnaje:
Žyviom niejak, jak toj pop kaža, niejak, pa-božamu, na adnym miescy, choć sił u nas mnoha. (Kuźma Čorny, «Na bierazie»)
Žyviom ciapier tolki ŭdvuch. (Ciotka, «Asiennija listy»)
Dyk što, našy aburanyja nie majuć racyi? Nie zusim tak. Bo teksty pakazvajuć nam i inšaje:
Žyviem ža my ŭ smurodnaj atmaśfiery, źjaŭlajemsia jakby čyścilnikami hramadskich adchodaŭ, tamu pa-aficersku kachajem adekalony. (Sakrat Janovič, «Ściana»)
Jak ža žyviem, Aŭdoćcia Piatroŭna? (Ivan Mielež, «Zaviei, śniežań»)
Z hetaha vynikaje, što pa-biełarusku havorać i tak, i tak. A jakaja ž roźnica? Jana rehijanalnaja. Praŭda, formy «žyviom», «niasiom», «stryžom» majuć šyrejšy absiah, tamu i sustrakajucca čaściej. «Žyviem», «niasiem», «stryžem» pachodziać z Paniamońnia, dzie kali-nikali možna nazirać, što «je» nie pierachodzić u «jo» ŭ zakrytym składzie pierad ćviordym zyčnym: «bierdy», «čaćvierty», «źmierz» i h. d.
Słoŭniki vybirajuć varyjant z -jom. Vidać, tamu, što jon šyrej raspaŭsiudžany hieahrafična, a jašče dazvalaje raźmiežavać abviesny ład (žyviom) dy zahadny (žyviem). Nie sakret, što heta robić jaho bolš zdolnym u kankurencyi ź inšymi formami.
Treci varyjant, jaki ŭ litaraturnaj movie nie pryžyŭsia, — heta «žyvom», «niasom», «stryhom», «budam». Tak kaža ŭvieś paŭdniovy ŭschod Biełarusi, i płošča raspaŭsiudžańnia hetaj źjavy nie mienšaja, čym «žyviem», «niasiem» i h. d. Ale nichto nie śćviardžaje, što «stryhom» pravilniejšaje za «stryžem». Nie budziem ža i my śćviardžać, što «žyviem» u abviesnym ładzie pravilniejšaje za «žyviom».
Kožny rehijanalizm z pryrody svajoj — pravilny. Bo jon harmanična ŭpisany ŭ naturalnuju sistemu peŭnaj havorki. My nikoli nie zrazumiejem našaj movy, kali budziem «pieraciahvać koŭdru» pierš z adnaho varyjantu na druhi, a tady naadvarot. Kali ludzi mnoha havorać pamiž saboj, to ahulnaja mova z časam sama vybiraje z usich pravilnych rehijanalnych varyjantaŭ toj, jaki joj najbolš vyhodny, zručny. Časam zastajucca niekalki varyjantaŭ — najbolš žyvučych. U našym vypadku, vidać, tak i stałasia. Vybirajma ž toj, jaki nam «svojšy», i šanujma adzin adnaho.
A kali ŭ nas uźniknie žadańnie papraŭlać kahości, to pierš treba daśledavać teksty, a tady i vyśvietlicca, jaki varyjant «čaściejšy», «zručniejšy» abo «daŭniejšy». Markiravać niešta jak «niapravilnaje» treba amal tolki tady, kali pieramiešvajucca roznyja movy, a heta admysłovy i vyklučny vypadak.
