Siońnia ŭ 22.45 pa minskim časie barysaŭski BATE vyjdzie na pole stadyjona «San-Mamies», dzie budzie supraćstajać adnamu ź lehiendarnych kłubaŭ ź Ibieryjskaha paŭvostrava – «Atletyku» ź Bilbaa.
Pakul roznyja ekśpierty i śpiecylisty hadajuć, što moža čakać barysaŭskuju kamandu ŭ haściavym matčy i nakolki vialikija šansy na vychad našych suajčyńnikaŭ u płej-of Lihi Jeŭropy, my lepiej raskažam vam ab adnoj z samych cikavych kamand u suśvietnym futbole, jakaja ŭžo mnohija hady źjaŭlajecca prykładam niazłomnaści i adstojvańnia svaich pryncypaŭ da kanca.
Futboł u baskonskaj stalicy – horadzie Bilbaa — źjaviŭsia naprykancy XIX stahodździa. Zavieźli hetuju zamorskuju hulniu anhlijskija rabočyja i maraki, a taksama maładyja chłopcy, jakija viartalisia z brytanskich navučalnych ustanoŭ. Sprava ŭ tym, što na toj momant Bilbaa źjaŭlaŭsia asnoŭnym i najbujniejšym portam u sercy samaj pramysłovaj vobłaści tahačasnaj Ispanii, tudy ciahnulisia mihranty z usich krajoŭ. Siarod ich byli i šachtary z paŭnočnaha zachadu Anhlii, a taksama pracaŭniki vierfiaŭ z Sauthiemptana i Portsmuta. U pačatku 1890-ch hetyja surjoznyja chłopcy sabralisia razam i sfarmiravali futbolny kłub «Bilbaa».
A pačatak niepasredna futbolnamu kłubu «Atletyk» byŭ pakładzieny tymi samymi studentami – dziećmi baskonskaj intelihiencyi, jakija paśla zakančeńnia svajho navučańnia viarnulisia na radzimu ź vialikaj cikavaściu da hulni, što pabačyli ŭ Brytanii. 18 lipienia 1898 hoda studenty z Himnazii Samakois zasnavali «Kłub Atletyk» (Athletic Club — na anhlijski manier). A ŭ 1901 hodzie ŭ kaviarni Harsija adbyŭsia schod, na jakim byli vyznačanyja praviły i statut kłubu. Z-za hetaha navat ciapier zdarajucca sprečki – ad jakoj daty adličvać historyju kłuba.
U 1902 hodzie u historyi kłuba zdaryŭsia pieršy trafiej – pieramoha ŭ samym pieršym rozyhryšu Kubka Ispanii pa futbole. U finale turniru była abyhranaja sama «Barsiełona». Chacia taja nazva tady jašče nie hučała tak hučna i hrozna, jak ciapier. Varta adznačyć, što pieramožcam byŭ nie sam «Atletyk», a «Kłub Biskaja» – abjadnańnie dźviuch miascovych kamand: «Atletyka» i «Bilbaa». Hety pośpiech i paspryjaŭ tamu, što ŭ 1903 hodzie abodva kłuby źlilisia ŭ toje, što ciapier i nazyvajecca «Atletyk Bilbaa».
«Atletyk» ź pieršym Kubkam Ispanii
U hetym ža hodzie pačałasia «ekspansija» baskonskaha kłuba – 26 krasavika 1903 tryma studentami ź Bilbaa, jakija navučalisia ŭ Madrydzie, byŭ zasnavany kłub «Atletyk Madryd». Pieršapačatkova jon razhladaŭsia prosta jak filijał kamandy ź Bilbaa, tamu nie ŭdzielničaŭ u spabornictvach. Ale ŭ 1907 hodzie adbyłosia adździaleńnie, i madrydski filijał staŭ samastojnym kłubam, navat troški źmianiŭšy nazvu – heta ciapierašni čempijon Ispanii «Atletyka».
Hetaja dva kłuby abjadnoŭvajuć nie tolki ahulnyja karani i padobnyja nazvy, ale i kłubnyja kolery, jakija taksama źjaŭlajucca pradmietam sprečak. Sprava ŭ tym, što pieršapačatkova abiedźvie kamandy apranalisia ŭ bieła-błakitnyja kolery, ale ŭ 1910 hodzie źmianili ich na bieła-čyrvonyja. Dakładna nieviadoma, čamu adbyłasia takaja źmiena, ale isnuje try viersii. Zhodna ź pieršaj, upłyŭ akazali brytanskija rabočyja — zasnavalniki kłubu, jakija pachodzili z Sauthiemptana i Sanderlenda: jak viadoma, kłuby z hetych haradoŭ majuć mienavita bieła-čyrvonyja pałasatyja futbołki. Druhaja viersija kaža, što čałaviek, jakoha adpravili ŭ Anhliju za kamplektam bieła-sinich futbołak, ich prosta nie znajšoŭ, tamu pryvioz tyja, jakija byli. Pavodle treciaj viersii, kolery byli abranyja mienavita z-za tannaści materyjału, bo tkaninu padobnaj rasfarboŭki masava vykarystoŭvali pry vyrabu matracaŭ. Voś ciapier i nazyvajuć madrydski «Atletyka» «matraśnikami» (pa-ispansku Los Colchoneros), bo jany pieršymi pierajšli na čyrvona-biełuju afarboŭku.
Jašče adzin admietny momant nakont formy kamandy ź Bilbaa zaklučajecca ŭ tym, što až da 2008 hoda na futbołkach hulcoŭ nie raźmiaščałasia łahatypaŭ sponsaraŭ, pakul «Atletyk» nie padpisaŭ kantrakt z naftahazavaj kampanijaj Petronor, jakaja raźmiaščajecca ŭ Krainie Baskaŭ.
I heta daloka nie samaje jaskravaje prajaŭleńnie łakalnaha patryjatyzmu «Atletyka». Jašče z momantu svajho zasnavańnia hetaja kamanda stała simvałam baskskaha nacyjanalizmu. Kłub staŭ asacyjavacca z Baskonskaj nacyjanalistyčnaj partyjaj (BNP), zasnavanaj u 1895. Niekatoryja z členaŭ BNP byli taksama členami kłuba «Atletyk». Samym hałoŭnym prykładam źjaŭlajecca Chase Antonio Ahire — futbalist kłuba ŭ 20-ch hadach i siabra BNP, jaki ŭ 1936 staŭ pieršym abranym baskonskim prezidentam.
Apošnija zamiežniki pakinuli kłub u 1912 hodzie, a paśla hetaha tolki baski pa kryvi vystupajuć u składzie bieła-čyrvonych. Heta nazyvajecca palitykaj «kantery» – svajoj futbolnaj akademii, vypuskniki jakoj i składajuć padmurak futbolnaha kłuba. U toj ža čas luby bask moža hulać za «Atletyk», navat kali jon nie naradziŭsia ŭ Krainie Baskaŭ ci nie vychoŭvaŭsia ŭ kłubnaj akademii (takim byŭ, naprykład, francuzski bask Biksant Lizaraziu – adna ź lehiend nie tolki ispanskaha, ale i suśvietnaha futbołu). Vyklučeńni zdaralisia tolki padčas dyktatury Franka, kali ŭsie nacyjanalistyčnyja nastroi narodaŭ, jakija nasialajuć Ibieryjski paŭvostraŭ, biaźlitasna dušylisia. Kłubu tady navat pryjšłosia źmianić nazvu na ispanskaje «Atletyka» (zamiest aryhinalnaha anhlijskaha «Atletyk»), bo zamiežnyja nazvy apynulisia pad zabaronaj. Ale hady žorstkaj dyktatury i pryciaśnieńnia baskoncaŭ tolki zahartavali ich – paśla śmierci Franka «Atletyk» viarnuŭsia da svajoj pieršapačatkovaj nazvy i kłubnaj palityki.
Darečy, u minułuju subotu ŭ historyi kłuba adbyŭsia davoli znakavy momant: u matčy suprać «Kardovy» ŭ asnoŭnym składzie «Atletyka» vyjšaŭ druhi za ŭvieś čas čarnaskury futbalist – Ińjaki Uiljams. Akramia baskonskich, jon taksama maje hanskija karani, ale naradziŭsia i vyras jon mienavita ŭ Krainie Baskaŭ. Pieršym ža ciemnaskurym futbalistam «Atletyka» byŭ Chonas Ramaljo (anholska-baskonskaha pachodžańnia), jaki vyjšaŭ na pole jašče ŭ 2009 hodzie, ale tak i nie zdoleŭ zamacavacca ŭ asnoŭnym składzie kamandy.
Pamiž zasnavańniem kłuba i siońniašnim matčam suprać barysaŭskaha BATE ŭ historyju «Atletyka» paśpieła ŭcisnucca šmat znakavych padziej. Heta i razhromnaja pieramoha nad «Barsiełonaj» u 1931 hodzie ź likam 12:1, što stała samaj bujnoj parazaj u historyi katałonskaha kłuba. I apalnaje stanovišča padčas dyktatury Franka (chacia i ŭ toj čas baski ŭchitrylisia vyjhrać niekalki trafiejaŭ). I 8 čempijonstvaŭ Ispanii. I 24 pieramohi ŭ Kubku Ispanii. I šykoŭnaja hulnia takich zorak, jak Telma Sara ci Ajtar Karanka. I šmat jašče čaho cikavaha. Naprykład, «Atletyk» razam z madrydskim «Reałam» i «Barsiełonaj» uvachodzić u trojku ispanskich kłubaŭ, jakija ni razu nie pakidali vyšejšy dyvizijon Ispanii – Prymieru.
Taksama cikavaja historyja mianuški kłuba. Stadyjon, na jakim vystupaje «Atletyk», nazyvajecca «San-Mamies» u honar carkvy śviatoha Mamanta, što staić pobač. Mamant Kiesaryjski (Kapadakijski) – chryścijanski prapaviednik i vialikapakutnik, jaki byŭ zabity za raspaŭsiudžvańnie chryścijanstva kala 275 hoda n.e. Paśla źniavoleńnia ŭ ciamnicy i doŭhich pakutaŭ jaho vyviali na arenu – na źjadzieńnie dzikim źviaram. Ale źviery nie stali jaho jeści, tamu Mamanta tryzubcam zabiŭ pahanski žrec. Pa lehiendzie, hetymi źviarami na arenie byli lvy. Tamu ciapier «lvami» kličuć hulcoŭ i zaŭziataraŭ kamandy ź Bilbaa.
Što cikava, fanaty «Atletyka» prytrymlivajucca levych pohladaŭ u dačynieńni da sacyjalnaj śfiery, ale pry hetym, zrazumieła ž, źjaŭlajucca apantanymi baskonskimi nacyjanalistami, jakija prahnuć adździaleńnia ad Ispanii i stvareńnia svajoj nacyjanalnaj dziaržavy. Zaraz padobnyja sieparatysckija nastroi majuć vialikuju moc i padtrymku siarod nasielnictva Krainy Baskaŭ, asabliva paśla vynikaŭ apytańnia nakont niezaležnaści ŭ susiedniaj Katałonii, dzie značnaja bolšaść vykazałasia za adździaleńnie rehijona ad Ispanii. Taksama časam na trybunach «Atletyka» źjaŭlalisia raściažki ŭ padtrymku sieparatystaŭ z Danbasa – mahčyma, niekatoryja baski vyrašyli padtrymlivać luby sieparatyzm biez zaležnaści ad jaho charaktaru.
Na fonie takoj bahataj historyi i kałarytnaj sučasnaści šlach barysaŭskaha BATE zdajecca ŭsiaho tolki darohaj daŭžynioj u paru krokaŭ. Ale ž nie histaryčnaja spadčyna hulaje ŭ futboł. Tamu pahladzim, jaki zapis budzie siońnia zrobleny na staroncy historyi abiedźviuch družyn: heta budzie zaležyć užo tolki ad siońniašnich padziej.
