U Rakavie źjavicca novaje miesca dla adpačynku i histaryčnaha turyzmu. Zavułak Paŭnočny ŭpryhožyć skulpturnaja kampazicyja, pryśviečanaja vynachodnicy biusthaltara Idzie Raziental.
Inicyjatyva naležyć tvorčaj majsterni «Isłač». Mastaki hatovyja ŭziacca za pracu, jak tolki źjaviacca nieabchodnyja srodki.
Harsety stali nievynosnymi
— Asoba našaj ziamlački ciapier dobra viadomaja prynamsi žycharam rehijona, — kaža Aleś Bieły. — Ida Raziental u peŭnym kole viadomaja va ŭsim śviecie, tamu i ŭ Biełarusi, adkul jana rodam, pra jaje nie varta zabyvać.
Ida Kahanovič naradziłasia 9 studzienia 1886 hoda ŭ Rakavie ŭ jaŭrejskaj siamji.Dziaŭčynka była najstarejšaj ź siami dziaciej. U 16 hadoŭ pajechała ŭ Varšavu, dzie pačała pracavać švačkaj.
Paśla pierajezdu ŭ ZŠA Ida ŭładkavałasia ŭ atelje. Skarhi klijentak na niazručnyja harsety pryviali da taho, što švačka ŭziałasia za stvareńnie kamfortnaj žanočaj bializny.
Da hetaha pieršyja staniki ŭžo atrymali patenty ŭ inšych krainach: u 1889 hodzie — u Francyi, u 1991 — u Hiermanii, a ŭ 1914 — u ZŠA. Ale jany byli zusim nie padobnyja da sučasnych.
Mienavita dapracoŭki Idy Raziental zrabili biusthaltary bolš zručnymi: jana zapatentavała roznyja pamiery čašačak i šlejki, što dali mahčymaść rehulavać ich daŭžyniu.
— U tyja časy stanik nie byŭ pradmietam publičnaha abmierkavańnia, — zaŭvažaje spadar Aleś. — Mahčyma, tamu pra vynachodnictva ŭ nas nie było tak šyroka viadoma.
Ida Raziental — ź Biełarusi!
Pra znakamituju ziamlačku na Vałožynščynie pakul ničoha nie nahadvaje. Mnohija jaje svajaki zahinuli padčas vojnaŭ. Tyja, chto vyžyŭ, vyjechali za miažu.
Šmat u jakich krynicach vynachodnicu nazyvajuć «emihrantkaj z Rasii».
— U nas jość pomnik, pryśviečany achviaram Chałakostu, — dzielicca nazirańniami Aleś Bieły. — Ale chaciełasia b, kab byli i žyćciaradasnyja skulptury. Heta ŭvohule charakterna dla ŭsioj Biełarusi: jaŭrejskaja kultura ŭ manumientalnym mastactvie bolš źviazanaja z trahičnymi padziejami. Viadoma, na ich zabyvacca nielha. Ale ž jość i pazityŭnyja rečy, źviazanyja ź jaŭrejskim narodam. Naš pomnik pavinien pra heta nahadać.
Dva hady tamu naščadki Idy Raziental naviedvali Rakaŭ. Mnohija ź ich ciapier žyvuć u Izraili i ZŠA.
Pomnik z kryštalovymi elemientami aśviecić vulicu
Makiet pomnika ŭžo raspracavany. Ale jaho maštabnaść zaležyć tolki ad taho, jakuju sumu hrošaj atrymajecca naźbirać.
— Kali b my zdoleli naźbirać kala 30–35 tysiač dalaraŭ, to zrabili b sapraŭdnuju «cukieračku», — kaža Vasil Rubcoŭ, zasnavalnik rakaŭskaj tvorčaj majsterni «Isłač». — Padrychtavali b nie tolki pomnik, ale i terytoryju vakoł jaho — darohi i łaŭki, kab tut možna było dobra pravieści čas i miascovym žycharam, i turystam. My płanujem źbirać hrošy niedzie da maja. Spadziajomsia pryciahnuć jak maha bolš nieabyjakavych ludziej i arhanizacyj. I ŭžo letam budziem vyrašać, što možna rabić za atrymanuju sumu.
Skulpturnaja kampazicyja ŭ vyhladzie lichtara budzie zroblenaja z bronzy i čornaha žaleza, budzie mieć kryštalnyja elemienty.Lichtar upryhožać dźvie admysłovyja čašački, jakija buduć nahadvać pra vynachodnictva Idy Raziental. Niedaśviedčanamu čałavieku skulptura nie budzie zrazumiełaja da kanca — daviadziecca pačytać šyldu la pomnika.
— My nie baimsia ŭžyvać kryštalnyja elemienty, — kaža spadar Vital. — Nie dumaju, što ŭ niekaha padymiecca ruka ich paškodzić. Tym bolš, heta niedaloka ad našaj majsterni, tut zaŭsiody šmat ludziej chodzić.
Jak naradžaŭsia sučasny stanik: stahodździe za stahodździem
Samy pieršy vid biusthaltara ŭźnik jašče ŭ Staražytnym Jehipcie. Jehipcianki nasili na hrudziach šyrokija pałoski ź ilnianoj tkaniny. Rymlanki addavali pieravahu skuranym pałoskam.
Epocha Siaredniaviečča ŭniesła svaje karektyvy: u modu ŭvajšli vuzkija harsety, mietaličnaja asnova jakich padtrymlivała hrudzi.
Asabliva składana było ŭ toj čas ispankam: moda dyktavała praviły na płoskaje žanočaje cieła. Dziaŭčynki z rańniaha ŭzrostu nasili śpiecyjalnyja śvincovyja płaściny, jakija nie davali hrudziam raści.
U kancy XIX stahodździa daktary pačali dbać pra žanočuju hihijenu i abviaścili sapraŭdnuju vajnu harsetam. Niazručnaje adzieńnie nie davała pravilna raźvivacca hrudziam i navat unutranym orhanam. Hetuju ideju adrazu padchapili fieministki, jakija zmahalisia za raŭnapraŭje žančyn i mužčyn u hramadstvie.
U toj ža čas uźnikli sučasnyja staniki. Francužanka Ermine Kadol prymacavała da pałoski tkaniny lamki, jakija dapamahali biusthaltaru trymacca na plačach. Novy pradmiet harderoba doŭha nie mieŭ papularnaści.
Novyja elemienty ŭ raspracoŭku stanika ŭniesła Ida Raziental. Da taho ž jana stała vynachodnicaj śpiecyjalnaha biusthaltara dla maci, jakija kormiać: jon rasšpilvajecca śpieradu.
U druhoj pałovie XX stahodździa stanik staŭ niezamiennym elemientam žanočaha harderoba.
