«Miehazadača Biełoruśsija». Jak Raskamnahlad cenzuruje biełaruski internet
Biełaruskija «Kibierpartyzany» ŭzłamali ŭnutranuju sietku Hałoŭnaha radyjočastotnaha centra (uvachodzić u strukturu Raskamnahlada) i vypampavali adtul kala 1,2 terabajta danych. Siarod dakumientaŭ i pierapisak ab publikacyjach rasijan i rasijskich sajtaŭ vydańnie «Miedyjazona» vyjaviła taksama patrabavańni da biełaruskich ŚMI vydalić materyjały: naprykład, pra straty siarod rasijskich vajskoŭcaŭ na vajnie ci pra akupavanyja ŭkrainskija terytoryi. «Miedyjazona» vyvučyła, jak mienavita instrumient rasijskaj cenzury ŭpłyvaje na infarmacyjnuju karcinu dla biełarusaŭ.
Ilustracyja: Sonia Uładzimirava / «Miedyjazona»
Cenzura. «Miehazadača Biełoruśsija»
Siarod danych, jakija chakiery pieradali «Miedyjazonie», jość listy, spravazdačy, dakłady, rašeńni i paznaki «prablemnych» publikacyj.
U lipieni 2022 hoda va ŭnutranaj pierapiscy adnaho z adździełaŭ Raskamnahlada źjaviłasia tema na niekalkich dziasiatkach listoŭ pad nazvaj «Zadača Biełoruśsija». U ramkach «zadačy» supracoŭniki RKN viali tablicu, adsočvajučy tysiačy publikacyj na biełaruskich sajtach.
U žniŭni 2022-ha ŭ adnym ź listoŭ z dakładam ab źmienie apisanaja «Miehazadača Biełoruśsija»: kožnaj źmienie było pradpisana praviarać pa 205 elektronnych adrasoŭ, a pry praviercy rabić upor na «SVA». Dedłajn — 9 žniŭnia 2022-ha. Pramiežkavy vynik hetaha manitorynhu ŭ huhł-tablicach dastupny ŭsim karystalnikam u internecie pa spasyłcy.
U tablicy, jakaja milhała ŭ listavańni supracoŭnikaŭ RKN u siaredzinie žniŭnia, jość słupok, dzie nasuprać sajtaŭ staić paznaka «Tak (fejk SVA)». Vynikovy «status» hetych sajtaŭ vyznačaŭsia słupkom, u jakim adna z opcyj była «nakiravanaja ŭ Hienprakuraturu Rasii».
Voś niekatoryja sajty, jakija byli adznačanyja takim markieram: mediazona.by, btvsat.eu, euroradio.by, flagshtok.info, baj.by, gazetaby.media, naviny97.by i inšyja.
Raskamnahlad unios u rejestr publikacyju «Narodnaj voli» pad nazvaj «Vajna suprać Ukrainy raskałoła siłavikoŭ Pucina», u jakoj pierakazvałasia intervju daśledčyka Chrysta Hrozieva. Na hety momant artykuł nie dastupny.
Paśla abmierkavańnia, uniasieńnia ŭ rejestr i patrabavańnia ab vydaleńni z bresckaha sajta Tomin.by źnik artykuł «Situacyja va Ukrainie i śpiecapieracyja Rasii na Danbasie: što adbyvajecca ciapier».
«Miedyjazonie» ŭdałosia znajści abmierkavańnie artykuła pra rasijskich desantnikaŭ na ŭkrainskaj vajnie spasemstranu.com. U dyjałohu supracoŭniki sprabavali «ŭzhadnić dziejańni pa resursie». Viedamstva vyjaviła ŭ im źviestki «ab asabovym składzie» vajskoŭcaŭ RF. Rytoryka sajta paznačanaja jak «antyrasijskaja».
Z sajta Ex-press.by źnik pieradruk rasśledavańnia prajekta «Schiemy» «Z kim vajuje Ukraina: rasijskaje vojska ŭ asobach», bo infarmacyja pra straty rasijskich sałdat u Rasii składaje «dziaržaŭnuju tajamnicu».
Na sajcie Intex-press nie dastupny materyjał «Jakija danyja pra straty pryvodziać va Ukrainie i Rasii na 22 krasavika», jaki «nie adpaviadaje aficyjnaj pazicyi Minabarony RF».
Na sajcie navin Telegraf.News ciapier niama artykuła «Žychary zachoplenych Biardzianska, Chiersona i Enierhadara vyjšli na pratesty suprać akupacyi. Jak adreahavali rasijskija vajskoŭcy?».
Na sajcie haziety «Biełarusy i rynak» bolš niama materyjału pra rasijskija straty padčas vajny va Ukrainie. U zaŭvazie napisana, što «paznačanaja ŭ artykule infarmacyja nie adpaviadaje aficyjnaj pazicyi Ministerstva abarony RF».
Sačeńnie. «Kanśpirałahičnyja teoryi» i «stan Pucina»
Raskamnahlad karystajecca servisam Brand Analytics, kab źbirać źviestki pra karystalnikaŭ sacsietak, u tym liku i pra biełarusaŭ. Danyja, jakija hetaja sistema analityki źbiraje ŭ asobnuju tablicu dla RKN: data pasta; jahony tekst; sacsietka, u jakoj byŭ napisany; spasyłka na paviedamleńnie; imia karystalnika; spasyłka na asabisty profil; poł; uzrost; horad pražyvańnia; mova paviedamleńnia; kolkaść łajkaŭ i repost. Akramia taho, sistema aceńvaje «tanalnaść» i «ahresiŭnaść» paviedamleńnia.
Naprykład, u červieni na mejł Hałoŭnaha radyjočastotnaha centra (u struktury Raskamnahlada) adpraŭlena sutačnaja spravazdača za 9—10 červienia pad nazvaj «Kanśpirałahičnyja teoryi, źviazanyja z zababonami i pradkazańniami». U spravazdačy ŭtrymlivajecca 3 445 paviedamleńniaŭ. Kala 70 — ad biełaruskich karystalnikaŭ «Adnakłaśnikaŭ», «UKantakcie» i supołak u telehramie.
Źbirajuć i farmirujuć u spravazdačy taksama infarmacyju pa temach «Krytyčny stan prezidenta RF U.U. Pucina», «Ahulny kryzis rasijskaj ekanomiki», «Źniščeńnie sacinfrastruktury», «Zabojstva mirnaha nasielnictva», «Straty asabovaha składu i techniki» i inšyja.
U spravazdačy «Jadziernaja vajna» sabranyja kamientary ad dziasiatka asabistych akaŭntaŭ ź Biełarusi, supołak «ImhoCLub Biełaruś», «NOD Homiel», «Sputnik Biełaruś».
Sistema pracuje nie idealna i časam dapuskaje pamyłki, uklučajučy ŭ spravazdaču niečakanyja vyniki. Naprykład, u spravazdaču «Zakliki» za 31 maja 2022 hoda trapiŭ post pra ŭrok tancaŭ i repost recepta torta, jaki zrabiła žycharka Pastavaŭ.
Miarkujučy pa spravazdačy, apublikavanaj u studzieni 2022 hoda, RKN pačaŭ vykarystoŭvać hetuju prahramu ŭ kancy 2021 hoda. Ź jaje dapamohaj «farmavalisia padrabiaznyja hrafiki pa raźvićci infarmacyjnaj situacyi vakoł pratestaŭ u Kazachstanie».
Zabaroniena havaryć u Rasii. Suicyd
Dziakujučy ŭciečcy, ad «Kibierpartyzanaŭ» stała dastupnaja ŭnutranaja pierapiska supracoŭnikaŭ Raskamnahlada.
U lipieni 2020 hoda supracoŭniki nahladnaj słužby pierasłali adzin adnamu pa pošcie tablicu z rašeńniami pa publikacyjach, jakija ŭtrymlivajuć «zakliki da samahubstva». Naprykład, u tablicy jość post z pablika va «UKantakcie» «Nadzvyčajnaje zdareńnie Biełaruś | Daviedajsia pieršym» pra trahiedyju na vulicy Hrybajedava ŭ Minsku, kali z akna šmatpaviarchovika vykinuŭsia mužčyna z maleńkim dziciem.
U niekalkich listach, jakija apynulisia ŭ rasparadžeńni chakieraŭ, abmiarkoŭvałasia ŭniasieńnie ŭ rejestr sajtaŭ z zabaronienaj infarmacyjaj biełaruskaha sajta navin Telegraph news — za artykuł pra hrodzienca, jaki paviesiŭsia ŭ 2015 hodzie. Paznačana, što ŭ sajta nizkaja naviedvalnaść, a Biełaruś «uvachodzić u pieralik krain dla ŭzhadnieńnia abmiežavańniaŭ (pa rašeńni AP)». Na hety momant artykuł na sajcie nie dastupny.
U tablicy jość jašče šmat prykładaŭ, kali RKN patrabavaŭ ad biełaruskich pablikaŭ, miedyja i navat MUS vydalić infarmacyju, tak ci inakš datyčnuju da suicydu, trukaŭ na chmaračosach, uciahvańnia niepaŭnaletnich u złačynstvy. U kastryčniku 2021 hoda heta zakranuła praŭładnaje vydańnie «Sputnik Biełaruś»: supracoŭniki RKN u pierapiscy pa pošcie abmiarkoŭvali ŭniasieńnie ŭ rejestr pasta ab kolkaści achviar šutynhu ŭ Piermskim univiersitecie. Niahledziačy na prapanovu ŭnieści jaho ŭ rejestr, post usio jašče dastupny.
Z sajta haziety «Minskaja praŭda», pa ŭsioj bačnaści, byŭ vydaleny artykuł «Što havoryć mama dziaŭčynki, jakaja skočyła z akna sanatornaj škoły va Uździe».
U mai 2022 hoda ŭ artykule «Anłajniera» za 2018 hod pra truki rufiery na chmaračosach RKN znajšoŭ infarmacyju ab «niezakonnym praniknieńni na achoŭny abjekt i ŭciahvańni niepaŭnaletnich u niebiaśpiečny zaniatak, jaki ŭjaŭlaje pahrozu dla ich zdaroŭja i žyćcia». Jana pryznana zabaronienaj rašeńniem Fiederalnaha ahienctva pa spravach moładzi. Ciapier artykuł niedastupny.
U 2019 hodzie RKN pryznaŭ zabaronienym rolik na kanale HUUS Minharvykankama pad nazvaj «Staličnyja apieratyŭniki praduchilili suicyd». Pryčynaj stała najaŭnaść u im «vyjavy čałavieka, jaki siadzić na krai akna, što demanstruje mahčymy sposab ździajśnieńnia samahubstva». U hety momant videa niedastupnaje.
U kastryčniku 2022 hoda ŭ RKN abmiarkoŭvali artykuł «Jeŭraradyjo» 2018 hoda pra połackaha praparščyka, jaki streliŭ sabie ŭ serca. Na dumku viedamstva, u naźvie artykuła i ŭ im samim byŭ apisany sposab ździajśnieńnia samahubstva. Zhodna z daviedkaj RKN, prykładzienaj da pierapiski supracoŭnikaŭ, rytoryka resursu ŭ dačynieńni da «dziejnaha biełaruskaha ŭrada — apazicyjnaja». Supracoŭniki ŭ pierapiscy prapanavali «adpracavać hetuju zajaŭku farmalna«, bo ŭvieś sajt «Jeŭraradyjo» da taho momantu byŭ zabłakavany ŭ Rasii.
U viedamstva ŭźnikli pretenzii i da sajta dabračynnaha fondu «Adkrytyja sercy» — z-za fatahrafii dziaŭčyny, jakaja skača z dachu budynka. Rasijskija śpiecyjalisty vyznačyli rytoryku fondu jak «niejtralnuju», niahledziačy na toje, što dyrektarka fondu vykłała ŭ sacsietki videa pad nazvaj «Kali nastupić mir va Ukrainie», dzie jana razvažaje pra padzieł hramadstva. «Ryzyku hramadskaha rezanansu ŭ vypadku abmiežavańnia dostupu «śpiecyjalisty RKN adznačyli jak «nizkija».
Tak jak Biełaruś uvachodzić u śpis krain dla ŭzhadnieńnia abmiežavańnia dostupu, to śpiecyjalisty źviarnulisia pa kamientaryj. U adkaz «biełaruski bok» dasłaŭ nastupnaje: «Možacie błakavać. Jany časta zajmajuć krajniuju ahresiŭnuju pazicyju». Jakuju mienavita «krajniuju ahresiŭnuju pazicyju» zajmaje dabračynny fond, nie ŭdakładniajecca. Niahledziačy na ŭzhadnieńnie ŭniasieńnia ŭ rejestr, sajt u im nie značycca.
Daviedka na ministra i zabaronienyja jabłyki
Na sajcie Flagma.by Raskamnahlad znajšoŭ abjavu ab prodažy polskich jabłyk. Viedamstva paličyła heta infarmacyjaj ab «mahčymaści nabyćcia sankcyjnych praduktaŭ». Akramia taho, z-za ŭciečki akazaŭsia dastupny dakumient, zrobleny pa zapycie Taćciany Dzianiskinaj, načalnika adnaho z adździełaŭ Raskamnahlada.
U červieni 2021 hoda joj była adpraŭlenaja daviedka na ministra infarmacyi Biełarusi Uładzimira Piarcova. Akramia miescaŭ pracy, tam paznačana, što jon ziać byłoha ministra adukacyi Alaksandra Radźkova. U dakumiencie havorycca, što Łukašenka acharaktaryzavaŭ Piarcova jak adnaho ź viadučych «palitykaŭ i palitołahaŭ», ale «miascovaja apazicyja adznačała, što vybar na karyść Piarcova byŭ zrobleny nie z-za jaho prafiesijanalizmu, a vyklučna z-za absalutnaj łajalnaści kiraŭniku biełaruskaj dziaržavy», asnoŭnaj jaho zadačaj było «vybudoŭvańnie novaj dziaržaŭnaj ideałohii», a šerah «apazicyjnych śpikieraŭ» paličyŭ jaho «pravadnikom «ruskaha śvietu».
U červieni 2022 hoda Piarcoŭ sustrakaŭsia z pradstaŭnikami Raskamnahlada.
