Try vialikija pahrozy dla budučyni Biełarusi
Vyniki Indeksa biełaruskaj budučyni padsumoŭvaje Ryhor Astapienia.
Fota Siarhieja Hudzilina.
Centr novych idej apublikavaŭ 13 vieraśnia piłotny Indeks biełaruskaj budučyni, stvorany na padstavie apytańnia biełaruskich ekśpiertaŭ. Ideja indeksa ŭ tym, kab pakazać, što našaja budučynia nie abstraktnaja — jaje farmujuć kankretnyja pakaźniki, ad jakich zaležyć, nakolki paśpiachovaj budzie Biełaruś.
U piłotnaj viersii indeksa my abrali 20 takich indykataraŭ, jak rost ekanomiki, stan karupcyi, abarona pravoŭ mienšaściaŭ, ustojlivaść identyčnaści i hetak dalej. Na žal, pa bolšaści ź ich Biełaruś budzie dehradavać albo stahniravać (bolej pra mietady i vyniki indeksa možna pračytać tut).
U apytańni my nie mahli achapić usie mahčymyja śfiery, da taho ž składana acanić važnaść kožnaha pakaźnika, ale jość try rečy, jakija vyłučajucca. Dehradacyja Biełarusi ŭ hetych śfierach budzie mieć doŭhaterminovyja nastupstvy.
Kolkaść nasielnictva
Ličba žycharoŭ Biełarusi źmianšajecca ŭžo daŭno, ale, mahčyma, mienavita ciapier adbyvajecca samy balučy pierachod, prynamsi ź dźviuch pryčynaŭ.
Pa-pieršaje, adbyvajecca źmiena ŭ demahrafičnaj nahruzcy — praporcyi ludziej u pracazdolnym uzroście adnosna ludziej starejšych ci maładziejšych za ich. Jašče dziesiacihodździe tamu na tysiaču pracazdolnych biełarusaŭ prypadała 616 niepracazdolnych, a ŭ 2017-m hodzie prypadaŭ 751.
Pa-druhoje, biełarusy i tak mała naradžajuć, ale małalikaje pakaleńnie, narodžanaje ŭ 1990-ch, navat pad prymusam nie ŭ stanie naradzić stolki, kolki raniejšyja pakaleńni. Tamu budzie tolki horš — usio mienš pracazdolnych ludziej buduć vymušanyja ciahnuć ekanomiku i sistemu sacyjalnaj abarony na svaich plačach.
Kolkaść zajavak na patenty
Za ŭsie hady niezaležnaści ŭ Biełarusi nie padavałasia tak mała zajavak na patenty, jak u apošnija hady. Možna spračacca pra jakaść i sens zajavak, istotnyja kulturnyja i jurydyčnyja adroźnieńni, jakija ŭpłyvajuć na praceduru padačy na patent u roznych krainach. Ale, pa sutnaści, biełaruskaja navuka ŭžo nie ŭ stanie pradukavać dastatkova novych idej. Kali acanić pamier vydatkaŭ na daśledavańni i raspracoŭki, to nieskładana ŭjavić, jak budzie dalej raźvivacca hetaja tendencyja.
U Biełarusi doŭhi čas vieryli, što my, jak «zboračny cech» Savieckaha Sajuza, majem surjozny navukovy patencyjał. Na žal, užo nie, i ciapier pytańnie palahaje nie ŭ tym, nakolki my zdolnyja stvarać novyja technałohii, a ŭ tym, nakolki my ŭ stanie ich pierajmać.
Źniešniaja zapazyčanaść
Kali havaryć pra samy imavierny scenar raźvićcia biełaruskaj ekanomiki, to siarod ekśpiertaŭ jość peŭny kansensus. Pavodle admysłoŭcaŭ, ekanomika Biełarusi budzie raści, buduć pavialičvacca i zarobki, choć i pavolna. Rola Rasii ŭ eksparcie pastupova źmianšacca, i jon naahuł budzie pavoli dyviersifikavacca. Niadrenna, choć mahło b być jašče lepiej.
Adzinaj vyraznaj prablemaj Biełarusi źjaŭlajucca zapazyčanaści. Navat u mnohich zachodnich krain jość vialikija daŭhi, ale našy pierśpiektyvy horšyja: naš doŭh darahi, my mocna zaležym ad vonkavaha finansavańnia i ŭ najbližejšyja hady nas čakajuć vialikija vypłaty pa doŭhu. U vypadku mnohich prablemaŭ u nas moža być nie tak i šmat šlachoŭ vyjścia. Nam zastaniecca adno — nabrać jašče bolš daŭhoŭ, abciažaryŭšy hetak ekanomiku na pakaleńnie napierad.
Kali Vas cikavić dyskusija pra budučyniu Biełarusi, to, kali łaska, hladzicie Indeks biełaruskaj budučyni pa spasyłcy i pakidajcie kamientary pad hetym artykułam — aŭtary indeksa ciaham najbližejšych niekalkich dzion buduć na ich adkazvać.
