Саша Філіпенка: У нас няма права на хандру, пакуль людзі за кратамі
Да гадавіны апошніх прэзідэнцкіх выбараў мы вырашылі пагутарыць з вядомымі беларусамі пра тое, як змянілася іх жыццё і яны самі пасля цэлага шэрагу драматычных і пазітыўных падзей. Пра Беларусь-2020 ужо знялі першыя фільмы, а сюжэт тут і цяпер працягвае разварочвацца пакруцей, чым у многіх блокбастарах.
Пісьменніку Сашы Філіпенку, вядомаму творамі «Былы сын», «Чырвоны крыж», давялося тэрмінова пакінуць краіну і за мяжой пераключыцца на напісанне артыкулаў пра падзеі Беларусі ў СМІ і напісанне лістоў (кшталту звароту да кіраўніка Міжнароднай федэрацыі хакея Рэнэ Фазеля) замест новых кніжак. Але ён упэўнены: раманы пачакаюць, цяпер важна дамагчыся той перамогі, да якой беларусы пачалі шлях год таму.
«2020 зрабіў так, што cёння я, напрыклад, не магу патрапіць дадому. Мне парэкамендавалі выехаць з краіны восенню. Пасля таго, як у СМІ выйшаў артыкул пра знакамітых беларусаў, якія выходзяць на маршы пратэсту. Першымі ў спісе ішлі Зміцер Кахно і Дзяніс Дудзінскі, пасля іх — я. Зміцер і Дзяніс хутка адправіліся на суткі, а я зрабіў ПЛР-тэст і выехаў. Пасля гэтага было некалькі розных сігналаў-пацвярджэнняў, што я зрабіў усё слушна. Для мяне ад’езд не стаў супертраўматычным, таму што я ўжо з’язджаў з Беларусі ў 2003 годзе.
Аднак я планую вярнуцца, а тысячы беларусаў не вернуцца ўжо ніколі. Гэта вялікая трагедыя.
З майго сяброўскага чаціка, які ствараўся, каб не губляцца на маршах, у Мінску не засталося нікога. І гэта, канечне, жэсць.
Яшчэ адна трагедыя ў тым, што мы згубілі маладых беларусаў, іх забілі. У нас у турмах катуюць людзей. У мяне не было ілюзій наконт таго, што гэты рэжым не будзе сябе так весці. Ëн паехаў на рэйках у бок гвалту, бо інакш не мог.
Але ў верасні я быў упэўнены: усё, мы перамаглі, сотні тысяч на вуліцах, да канчатковай перамогі засталося некалькі дзён. І ў нейкім сэнсе падзеі навучылі мяне, што не варта радавацца, пакуль справа не даведзеная да канца.
Да гэтай сваёй наіўнасці ў мяне ёсць прэтэнзія. Хаця калі ты бачыш, што ўся краіна выйшла на вуліцы, складана паверыць у тое, што міліцыя, войска не падтрымаюць народ. З іншага боку, я ўпэўнены, што мы па сёння знаходзімся ў добрым тэмпе, бо перамены — няхуткі працэс, і ўсім нам трэба набрацца цярплівасці.
Гэты год прынёс шмат болю:
як у 2021 годзе ў цэнтры Еўропы могуць адбывацца такія катаванні? І чаму мы шмат гадоў заплюшчвалі на гэта вочы?
Мы ўсе цяпер перманентна знаходзімся ў траўме. Калі ўсё гэта скончыцца, мы пойдзем да спецыялістаў на доўгі курс і там праплачамся. Пакуль што мы трываем і зрываемся на дзяцей, блізкіх. Я па сабе заўважаю, што магу набурчаць на сына, таму што ён пачынае енчыць з-за нейкага глупства. І я адразу пачынаю даводзіць: беларусы цяпер у куды больш жорсткіх абставінах і не дазваляюць сабе такога, а ты! А сыну ўсяго 9 гадоў, і гэта натуральна, што ў яго свае перажыванні, важныя для яго.
А яшчэ я ніколі раней не адчуваў столькі немачы: калі ты не ведаеш, што зрабіць, каб Саша, Маша і іншыя заўтра ж выйшлі з турмы.
Пры гэтым было шмат добрага.
Год навучыў нас дапамагаць адно аднаму. Я на сваёй шкуры адчуў хвалю салідарнасці, калі мне прыйшлося тэрмінова выязджаць з краіны з сям’ёй.
Узаемная дапамога — наша моц, таму што людзей, якія трымаюцца за ўладу і гатовыя дзеля яе дзеяць брыдоты, колькасна менш. У іх ёсць толькі гвалт і зброя, а ў нас — мы.
Было так радасна знаходзіцца ў Мінску сярод вялікай колькасці людзей, быць часткай сотняў тысяч. Якімі шалёнымі (у добрым сэнсе слова) у нас аказаліся нашы пенсіянеры. Якія ў нас цудоўныя жанчыны. Радасна ад таго, як грамадства працягвае паказваць сябе. Мы дагэтуль бачым трансфармацыі пратэсту — гэта тое, што ўсяляе надзею, нягледзячы на стомленасць. І Маша Калеснікава са сваёй неверагоднай сілай усяляе надзею. І тое, як беларусы могуць працягваць жартаваць з сённяшняй сітуацыі.
Мая кніжка «Былы сын» выйшла ў Германіі і мае там вельмі добры лёс. У сувязі з гэтым я даю шмат інтэрв’ю, і што цікава, яны ўсе ператварыліся ў расповеды пра палітыку. Пра кніжку мне цяпер задаюць пытанні ў апошнюю чаргу. І я лічу, што гэта правільна: я сам буду выкарыстоўваць усе свае інтэрв’ю, каб звярнуць увагу на тое, што ў нас адбываецца. Буду працягваць пісаць артыкулы пра Беларусь у замежныя СМІ. Для пісьменнікаў цяпер гэта куды больш важная задача, чым пісаць кніжкі, мне падаецца. Бо калі рэжым адчуе, што ўсё супакоіліся, мы прайграем. А мы павінны выйграць проста таму, што мы больш разумныя і крэатыўныя. Час рухаецца наперад, і кожнаму з нас трэба штодзённа рабіць крокі для таго, каб шчаміць дыктатуру нават самымі невідавочнымі спосабамі. У нас няма права на хандру, пакуль людзі сядзяць за кратамі».
