Інтэрнэт-выбары ў Раду апазіцыі ў Расіі: беларуская апазіцыя зробіць тое самае? 25

Гаворка не пра Зюганава з Жырыноўскім, а пра рэальную апазіцыю. Тую, якую не падпускаюць да Думы і на Першы канал.

Каб атрымаць легітымных лідараў, апазіцыя вырашыла правесці выбары. Галасаваць можна было ў асяродках незалежнага грамадства і праз інтэрнэт — у гэтым была фішка і навацыя.

Апазіцыйных сядзібаў няшмат і іх лёгка было прыкрыць. А вось інтэрнэт-галасаванне было даступным у кожным кутку Расіі. Яго спрабавалі заблакаваць ддос-атакамі — але арганізатары адбілі іх. Гэтыя выбары сталі вынікам развіцця інтэрнэту і інтэрнэт-СМІ.

Усяго ў гэтых выбарах узялі ўдзел 81 тысяч чалавек.

Варта адзначыць, што для ўдзелу ў галасаванні трэ было зарэгістравацца ў Цэнтральнай выбарнай камісіі. На рэгістрацыю падалі крыху больш за 170 тысяч чалавек, з іх было верыфікавана (гэта значыць, дапушчана да галасавання) 97500 выбаршчыкаў. Астатнія аказаліся мёртвымі душамі — выбарцам мусова было пацвердзіць сваю асобу.

Галасаванне ішло па чатырох спісах: агульнаграмадзянскім, за які галасавалі ўсе і ў якім выбіралі 30 дэпутатаў, а таксама ў ліберальным, левым і нацыяналістычным спісах.

Тут за адпаведны спіс галасавалі толькі выбаршчыкі, якія зарэгістраваліся, адпаведна, як лібералы, левыя або нацыяналісты. Па гэтых спісах выбіралі 5 дэпутатаў ад кожнага.

У выніку такой сістэмы было гарантавана прадстаўніцтва розных палітычных плыняў апазіцыі ў Каардынацыйнай радзе.

Арганізатары выбараў паспрабавалі перанесці на расейскую глебу вопыт партыйных перадвыбараў з ЗША. Там, як вядома, спачатку адбываецца адбор унутры палітычнай партыі (дэмакратаў ці рэспубліканцаў, якія дэ-факта ўяўляюць сабой шырокія, разнародныя кааліцыі розных плыняў і груповак), а пасля ўжо дзве партыі спаборнічаюць між сабой.

У Амерыцы перадвыбары праходзяць з дапамогай агульных выбарчых камісій. У Расіі ж апазіцыі прыйшлося дзейнічаць ва ўмовах ціску і несвабоды.

81 тысяча чалавек, якія ўзялі ў іх удзел, — гэта мала ці шмат?

Давайце спраектуем на Беларусь. Расія ў 15 разоў большая за нашу краіну. Іх 80 тысяч — гэта як тысяч 5–6 у нас.

Відаць, у выпадку арганізацыі такіх выбараў у Беларусі на апазіцыйныя ўчасткі прыйшло б больш людзей, нягледзячы на тое, што ў нас дыктатура. Нават у ініцыятыўных групах апазіцыйных кандыдатаў у нас звычайна больш удзельнікаў. Але і расійская лічба — грунтоўная база для адбору.

Усяго было вылучана 209 кандыдатаў. Каб стаць кандыдатам, трэ было ўнесці ў выбарчы фонд ахвяраванне — 10 тысяч рублёў (каля трох мільёнаў на беларускія).

За гэтыя кандыдацкія грошы ўдалося прафінансаваць дзейнасць выбаркама і ўчасткаў. Быў створаны Цэнтральны выбарны камітэт. Выбары адбыліся ў суботу-нядзелю, але з прычыны хакерскіх атак на сайт апазіцыйнага выбаркама інтэрнэт-галасаванне падоўжылі да панядзелка. Большасць афлайнавых участкаў месцілася ў вялікіх гарадах. Некалькі такіх участкаў адкрыла эміграцыя за мяжой. А вось анлайн можна было прагаласаваць з любога месца. У прынцыпе,

надзейная ідэнтыфікацыя асобы і надзейнасць інтэрнэт-галасавання, абароненасць яго ад маніпуляцый, і стала прычынай удачы гэтых выбараў.

Хто ж перамог?

Першае месца ў агульнаграмадзянскім спісе з 43 тысячамі галасоў заняў Аляксей Навальны — узыходная зорка расійскай палітыкі —

блогер, які выявіў не адну махінацыю пуціністаў з дзяржаўнымі грашыма. У тройку лідараў увайшлі таксама літаратар Дзмітрый Быкаў і экс-чэмпіён свету па шахматах Гары Каспараў.

На 4-м месцы харызматычная тэлевядучая Ксеня Сабчак — дачка вядомага палітыка 90-х, які, дарэчы, прывёў у вялікую палітыку Уладзіміра Пуціна.

Сярод іншых знакавых постацяў у будучай Радзе — Барыс Нямцоў (16 месца на выбарах), Андрэй Іларыёнаў (19), Удальцоў (20), Уладзімір Тор (5-е месца ў нацыяналістычным спісе).

Дарэчы, медыйная раскрутка зусім не гарантавала перамогі. Перадвыбарныя дэбаты на інтэрнэт-канале «Дождж» выявілі моцныя і слабыя бакі прэтэндэнтаў.

Але самае галоўнае, што выбары адбыліся, і аказаліся цікавым пачынаннем.

І прыкладам для пераймання для іншых аўтарытарных краін — у тым ліку і для беларускай апазіцыі.

Праўда, можна меркаваць, што ў Беларусі спроба арганізацыі такіх выбараў сутыкнулася б, імаверна, з нашмат большым процідзеяннем уладаў, звягой у дзяржаўных СМІ, застрашваннем студэнцтва, блакаваннем сайта выбаркама і г.д. Аднак у выніку ўдачы апазіцыя атрымала б легітымнага лідара.

Таму не выключана, што спроба паўтарыць расійскі досвед будзе зроблена і ў нас.

У выпадку калі галасаванне будзе лёгка даступным у інтэрнэце і бяспечным, яно можа аказацца даволі масавым і прыцягнуць вялікую ўвагу грамадства.

Мікола Бугай

Хочаш падзяліцца важнай інфармацыяй ананімна і канфідэнцыйна? Пішыце рэдактару «Нашай Нівы» ў ТГ