Крысціна Карчэўская — блогерка з Гомеля, якая эмігравала ў Германію. Яна доўгі час была звязана з беларускімі СМІ і недзяржаўнымі арганізацыямі, а цяпер жыве ў Мюнхене. Займаецца бізнэс-аналітыкай і гадуе дзіця.
Крысціна Карчэўская. Фота kryscina.com
Некалі Крысціна была цалкам беларускамоўнай. Цяпер у сваім блогу яна апублікавала тэкст, у якім тлумачыць, як вырашае моўнае пытанне ў сваёй сям'і.
* * *
Чаму я не хачу вучыць дзіця рускай мове
Я не хачу вучыць дзіця рускай мове. Мы з ім маем зносіны на замежнай для мяне англійскай, якую я вучу з 5 гадоў. Ні ў якім разе не заклікаю нікога паступаць па сваім прыкладзе. Я добра ўсведамляю, што іду на рызыку і наступствы разграбаць мне і толькі мне. Але маё жыццё — адзін вялікі эксперымент, я проста заўсёды раблю так, як на гэты момант падказвае мая інтуіцыя. Мне здаецца, што ў гэтай сітуацыі праз гады плюсоў для мяне, майго сына і маёй сям'і можа быць значна больш, чым мінусаў.
Я нікому нічога не павінна
Менавіта таму балючае для мяне пытанне роднай мовы для майго будучага сына паўстала для мяне рубам задоўга да яго нараджэння. Балючы для мяне, таму што мая родная мова — руская, а рускай я сябе не ідэнтыфікую. Я — беларуска, а на беларускай гаварыць з дзіцем мне таксама не вельмі хочацца па розных прычынах. Напрыклад, гэта мова ніяк не спатрэбіцца ў будучай яго вучобе і кар'еры. А вывучыць як беларускую, так і рускую для зносін і падарожжаў у будучыні пры жаданні можа кожны. Для гэтага бацькам не абавязкова забіраць кавалак яго дзяцінства хатнім навучаннем азбукі, паходамі ў рускую, даруй госпадзе, школу, чытаннем рускамоўных кніг, праглядам «Малышаріков» і пошукамі рускамоўных сяброў у акрузе.
Мова як будучыня
Я перакананая, што мова фарміруе свядомасць і тып мыслення. Людзі, якія гавораць на адной і той жа мове ад нараджэння, хутчэй знойдуць паразуменне. Мне вельмі блізкая гіпотэза Сепіра-Уорфа, яна менавіта пра гэта. Мне хочацца, каб мой сын знаходзіў паразуменне з той часткай планеты, якая з нараджэння чула англійскую, а не рускую.
І яшчэ. Папрацаваўшы 8 гадоў журналістам, у мяне з'явілася ўсведамленне таго, што адбываецца ў вялікай палітыцы ў свеце. Калі адкінуць настальгічнае «ён не паслухае гурт ДДТ і не прачытае ў арыгінале Дастаеўскага» і той факт, што сотні знаёмых мне выдатных людзей менавіта рускамоўныя, сухі астатак мне зусім не падабаецца. Я адчуваю, што, не даючы дзіцяці рускую мову, я яго аберагаю ад чагосьці непрыемнага: ад усяго таго змроку, які творыцца на постсаўку, ад тугі і бязвыхаднасці, ад «рускага свету», які лезе шчупальцамі з усіх шчылін і з кожнага пыласоса. Шчыра сказаць, мне страшна ўявіць, што руская неяк спатрэбіцца майму сыну ў жыцці.
Англійская мова як матывацыя для мамы
Я ўжо пісала, што ў XXI стагоддзі ў дэкрэце рэальна знайсці час на самаразвіццё. Увогуле, з моманту нараджэння дзіцяці я вывучыла сотні новых слоў і прачытала некалькі мастацкіх кніг на англійскай. Звярнула ўвагу на ангельскую і амерыканскую класіку. Вылучыла гадзіну ў дзень на удумлівае чытанне са слоўнікам (о, колькі незнаёмых словаў у Jane Eyre!). Да гэтага мне проста не хапала ўседлівасці і матывацыі. Штодня па магчымасці я трэніруюся ў правапісе, граматыцы і вучу лексіку. Пакуль дзіця загаворыць, мая англійская будзе яшчэ лепшая, чым цяпер. А нават гэтага ўзроўню мне хапіла, каб знайсці поўнае паразуменне з мужам і мець зносіны з ім без усякіх нязручнасцяў. На момант нашага з мужам знаёмства мая нямецкая быў на ўзроўні недзе A1. Таму я лічу, што наяўнасць роднай мовы маці ў жыцці дзіцяці для эмацыйнай сувязі — гэта не больш, чым міф.
Хто мяне натхніў?
Летась мне пашчасціла пазнаёміцца з парай, у якіх руская мова — родная, але яны ўжо доўгі час жывуць за мяжой, пераязджаючы з краіны ў краіну. Цяпер яны жывуць у Японіі. Адно дзіця нарадзілася ў ЗША, другое — у Канадзе, цяпер яны ходзяць у дзіцячы садок у Японіі. Дома яны размаўляюць з дзецьмі ў асноўным на англійскай. Яны распавялі дзіўную рэч: аказваецца, на практыцы дзеці не падбіраюць памылкі бацькоў і іх няправільнае вымаўленне. Яны ўсё фільтруюць, знаходзячыся ў асяроддзі (у англамоўным садку, напрыклад). Цяпер іх дзеці з саду прыносяць, зразумела, яшчэ і японскую — яе таксама вучаць мама і тата. Я так была ўражаная, што ўсю ноч не магла заснуць і думала. На раніцу мы абмеркавалі ўсе з мужам і ён мяне падтрымаў: руская ў доме гучаць не будзе. Я вельмі доўга думала і чытала на тэму. Быў час, мы абмяркоўвалі гэта практычна штодня, прадумваючы варыянты развіцця падзей.
Але цяжарнасць і першыя месяцы пасля нараджэння дзіцяці навучылі мяне аднаму: у адносінах да свайго дзіцяці НІКОГА нельга слухаць. Хай яны б'юць сябе пяткай у грудзі і кажуць, што так нельга, што ніхто так не робіць і я здзекуюся з дзіцяці, пазбаўляючы яго вялікай і магутнай рускай мовы і гэтак далей. Што ж, хай будзе так, а вы рабіце па-свойму!
Як я маю зносіны з дзіцем
Я размаўляю з ім на англійскай мове. Муж — на сваёй роднай нямецкай. Калі мы маем зносіны паміж сабой, мы часам выбіраем англійскую, часам нямецкую. Спадзяюся, у будучыні нямецкая ў доме будзе дамінаваць.
Пры нямецкамоўных сваяках часам пераходзячы на нямецкую (у ідэале трэба было б перастаць). Праз багацце нямецкіх пацешак-песенек і слоўцаў у нашым асяроддзі, некаторыя рэчы і дзеянні мяне так і цягне назваць заўсёды на нямецкай, але я з гэтым змагаюся. Напрыклад, на калыску я ў 9 выпадках з 10 спрабую сказаць «кіндерваген», на яго дрыгаючыя ножкі — «штрампельн», а на воплескі далонькай — «пач-пач-пач». Калі чхае, заўсёды кажу толькі «Gesundheit!», так павялося.
Самае цяжкае было трымацца ў першы месяц і наогул зразумець, якія словы выкарыстоўваць. Мне страшна не хапала лексікі і я магла выкарыстоўваць адны і тыя ж словы па коле, гэта страшна раздражняла. Яшчэ я размаўляла на «дэнглішы» — сумесі нямецкай з ангельскай. Але саскочыць на рускую не хацелася ні разу.
Прайшоў не адзін месяц, перш чым сын зарабіў свае ласкавыя мянушкі на англійскай (snuggle-bear, sugar bunny, milk monkey), а мама вывучыла з дзясятак дзіцячых песенек («The Wheels on the Bus», «Row your boat», «Five Little Ducks») і працэс пошуку не спыняецца. Абмяркоўваем з ім, як прайшоў яго дзень і каментую тое, што адбываецца вакол яго. Праўда, для немаўлятаў часам досыць простых гукаў, прычым дастаткова проста паўтараць за імі — і ўжо дыялог на іх мове.
Мы гаворым на рускай пры бабулі
Мая мама, натуральна, гаворыць на рускай. Мы не збіраемся пазбаўляць сына зносін з бабуляй і часткай маёй сям'і. Але руская ў нашым выпадку будзе хутчэй як замежная, чым родная, бо бабуля жыве далёка і прыязджае некалькі раз на год, астатні час — скайп. Самі ездзіць часта мы таксама пакуль не плануем, нават пашпарта рабіць не будзем. То бок калі руская мова будзе ў пасіве, на ўзроўні разумення на слых і здольнасці фармуляваць простыя фразы — нам гэтага хопіць і мяне гэта задаволіць. Як пойдзе далей — гэта ўжо справа майго дзіцяці. Вядома, крыху шкада, бо рускай я валодаю ў дасканаласці, люблю на ёй чытаць і пісаць, але ж гэта ніяк дзіця не тычыцца, яго жыццё — не маё, яно будзе жыць у зусім іншым свеце і ў іншай краіне.
І так: хутчэй за ўсё, у жыцці дзіцяці будуць прысутнічаць і кнігі-мультфільмы на беларускай. І, дай бог, яго носьбіты (акрамя мяне). Цяпер гэту мову я ўспрымаю, хутчэй, як экзатычную і як выдатны мост да разумення украінцаў, палякаў, славакаў, чэхаў і гд. А пра тое, што мой сын па нараджэнні напалову беларус, я змагу яму растлумачыць і на англійскай.
