Летам 1941 года ў Чырвонай Арміі расстрэльвалі за рэальную ці ўяўную «здраду Радзіме» столькі сваіх жаўнераў, што фактычна «заспамілі» смяротнымі прыгаворамі свае штабы.
Пра гэта сведчыць дакумент з Цэнтральнага архіву міністэрства абароны РФ, які выклаў у сваім блогу расійскі ваенны гісторык Андрэй Уланаў.
У дакуменце начальнік Галоўнага палітычнага ўпраўлення РЧСА Леў Мехліс паведамляе, што шыфровак у Маскву са смяротнымі прыгаворамі, якія трэба зацвердзіць, прыходзіць столькі, што іх колькасць замінае адпраўцы аператыўных дакументаў — то бок замінае кіраваць войскамі.
Мехліс нагадвае, што зацвярджаць прыгаворы могуць на месцы камісары і камандзіры карпусоў, ваенныя рады армій і франтоў, і што не трэба ўсе прыгаворы слаць у Маскву.
«Прапануем перадаваць шыфрам прыгаворы пра расстрэлы толькі ў выпадку разыходжанняў з камандаваннем», — піша Мехліс.
Дакумент пазначаны датай 22 ліпеня 1941 года.
Па афіцыйнай савецкай статыстыцы да 31 снежня 1941 года толькі афіцыйна — ваеннай пракуратурай — было вынесена 31 327 смяротных прыгавораў савецкім жаўнерам і афіцэрам.
Зрэшты, нельга сказаць, што ўсе яны былі расстраляныя без «віны» перад савецкай уладай. Напрыклад:
«Ваенная Рада арміі, аналізуючы факты ганебных для арміі з’яў – здачы нашых чырвонаармейцаў у палон да немцаў, высветліла, што значная частка тых, якія здаліся, належыць да беларусаў па нацыянальнасці… У арміі маюць месца факты пераходаў да немцаў з гэтай катэгорыі чырвонаармейцаў не толькі паасобку, але ў апошні час ёсць выпадкі, калі гэты пераход робяць арганізавана цэлыя групы», — гаворыцца ў данясенні ў штаб савецкага Заходняга фронту з 30-й арміі 6 верасня 1941 года.
Савецкія вайскоўцы, асабліва з Беларусі, Украіны і краін Балтыі, не надта жадалі абараняць савецкую ўладу, якая заслужыла масавую народную нянавісць. І толькі пасля людзі пабачылі, што нацысты — яшчэ большае зло.
