Заснавальнік і ганаровы камандзір батальёна «Данбас», а да таго ж дэпутат Вярхоўнай Рады ў першай частцы вялікага эксклюзіўнага інтэрв’ю расказвае «Нашай Ніве» аб розніцы паміж палітычнай і франтавой войнамі, дае прагноз развіцця сітуацыі на Данбасе і ў Крыме, жорстка і рэалістычна характарызуе цяперашняе становішча Украіны, а таксама распавядае пра магчымыя далейшыя дзеянні Расіі.
«Да рукапрыкладства ў Радзе даходзіла не кожны дзень»
— Як бы Вы самі адказалі на пытанне «Хто такі Сямён Сяменчанка?»
— Дэпутат Вярхоўнай Рады. Чалавек, які імкнецца зараз знайсці шлях, па якім можна прынесці максімальную карысць сваёй краіне. Гэта ў першую чаргу. У другую — бацька трох дзяцей. Чалавек, у якога ёсць трыста з нечым падначаленых: былых, але якія ўсё ж знаходзяцца пад маёй апекай — батальён «Данбас».
— Як Вам наогул працуецца ў Вярхоўнай Радзе?
— Апошні месяц ужо прасцей. Да гэтага я практычна разрываўся паміж Радай і фронтам: паміж функцыямі камандзіра дабравольніцкага падраздзялення і члена фракцыі «Самопоміч». За гэтыя 100 дзён маёй працы ў Вярхоўнай Радзе сталі ясныя больш-менш правілы гульні, паўнамоцтвы, магчымасці. І цяпер ужо можна больш асэнсавана і дальнабачна гэтыя магчымасці выкарыстоўваць і дамагацца пастаўленых мэтаў.
— Паколькі закранулі тэму фронту. Якая вайна Вам здаецца складанейшай: тварам да твару з супернікам ці палітычная ў кабінетах?
— Палітычная барацьба, вядома ж, больш складаная. Тым больш, калі мне даводзілася сумяшчаць два гэтыя віды супрацьстаянняў — на працягу пяці месяцаў. Цяпер ужо лягчэй, бо засяродзіліся толькі на палітычнай барацьбе. Але ўсё адно, на фронце лягчэй. Там усё зразумела, людзі зусім іншыя.
— Што цяпер уяўляе з сябе Вярхоўная Рада Украіны? Як Вы можаце апісаць усё, што там адбываецца?
— Існуюць дзве вялікія фракцыі — «Блок Пятра Парашэнкі» і «Народны Фронт». Яны неаднастайныя, але маюць у руках большы ўладны рэсурс, чым астатнія. Гэтыя фракцыі стварылі кааліцыю, у якой імкнуцца фармаваць рашэнні шляхам дамоўленасці паміж сабой. Ёсць фракцыі «Самопоміч», «Блок Юліі Цімашэнка» і «Радыкальная Партыя». «Самопоміч» у большай ступені з'яўляецца унутраным кантралёрам, гэтая фракцыя паставіла перад сабой мэту па адраджэнні парламентарызму. Гэта азначае, што Вярхоўная Рада будзе паводзіць сябе ў якасці самастойнай галіны заканадаўчай улады, незалежнай ад прэзідэнта, кабінета міністраў ці каго-небудзь яшчэ — як гэта і павінна быць.
Атрымліваецца гэта з цяжкасцю. Таму што большая частка парламента — гэта людзі, якія прайшлі па розных квотах і так ці інакш падпарадкоўваюцца ўплыву або якіх-небудзь фінансава-прамысловых груп, або кабінета міністраў, або прэзідэнцкай адміністрацыі. Ёсць таксама маса людзей, якія прайшлі незалежна, але адстойваюць свае інтарэсы. Дэпутатаў, якія ні ад каго не залежаць, стараюцца не прапускаць карупцыйныя законы і фармаваць парадак дня так, каб праходзілі законы, якія сапраўды адлюстроўваюць інтарэсы грамадства, чалавек семдзесят. Як казаў адзін наш вядомы блогер, ёсць дэпутаты-жабракі, а ёсць тыя, хто прыйшоў з бізнэсу. І ідзе барацьба паміж жаданнем праводзіць свае законапраекты ў розных уладных і фінансава-прамысловых груп і жаданнем сапраўды сумленна выконваць сваю працу.
Бываюць розныя моманты. Часам сапраўды дэмакратычныя, а часам ноччу паступае нейкі законапраект, не даюць часу з ім азнаёміцца, гоняць хвалю, што краіна загіне, калі яго не прыняць, і далей выбіраюць па сітуацыі. Увогуле, гэта вялікі крок у параўнанні з парламентам Януковіча. Не маюць такой улады «рашалы», дырэктары парламента. Не магу сказаць, прывык я ці не, у мяне раней не было досведу парламенцкай дзейнасці. Я ўяўляў сабе гэта зусім не так. Але… асвойваемся.
— У наколькі культурных рамках адбываюцца дыскусіі ў Вярхоўнай Радзе? У інтэрнэце можна знайсці нямала прыкладаў, калі даходзіла да рукапрыкладства…
— Да гэтага даходзіла не кожны дзень, не кожны тыдзень, ды і не кожны месяц. Проста гэтыя выпадкі карысталіся вялікай папулярнасцю з-за таго, што ў іх удзельнічалі дэпутаты — сваркі ўнутры ўлады заўсёды выклікаюць павышаную цікавасць. Цяпер у нас больш чым за 100 дзён была ўсяго адна бойка ў парламенце — паміж прадстаўнікамі «Радыкальнай партыі» і групы «Эканамічнае развіццё». Хоць анансавалася шмат чаго — збіццё дэпутатаў «Апазіцыйнага блока», напрыклад. Але ўзяла верх культура і жаданне выконваць працу, дзеля якой людзей абралі.
— А што павінна адбыцца, каб Вы выйшлі з сябе ў Радзе?
— Тое ж самае, што і ў звычайным жыцці: здзек з рэчаў, якія для мяне з'яўляюцца святымі і складаюць аснову майго ўяўлення аб справядлівасці. Я дастаткова падрыхтаваны, каб не выходзіць з сябе — больш за паўгода жыву ва ўмовах інфармацыйнай вайны і, у прынцыпе, навучыўся кантраляваць сваю рэакцыю. Разумею, што ў многіх выпадках я маю справу не з людзьмі, а проста з выканаўцамі пэўных роляў. Таму мой душэўны спакой — мая зброя, як дэпутата, і магчымасць думаць, не паддаючыся ўплыву збоку.
«Неверагодна, што баевікі кудысьці знікнуць і перададуць уладу народу»
— Вы вельмі жыва рэагуеце на ўсё, што адбываецца на Данбасе. Як гэта — пакінуць дом і ледзь не ўсё багацце у руках акупантаў?
— Не магу сказаць, што ў мяне калі-небудзь было багацце. Для мяне гэта — мая зямля. Абедзве захопленыя тэрыторыі з'яўляюцца для мяне малой радзімай: і Крым, дзе я нарадзіўся, і Данбас, дзе нарадзіліся мае дзеці, дзе я жыў. Усё гэта вельмі цяжка. Але я разумею, што толькі захаваўшы цвярозасць розуму, я магу нешта змяніць. Ад таго, што ў мяне будуць эмоцыі, нічога не зменіцца. Галоўнае — знайсці шлях, ісці па гэтым шляху і дамагацца выніку.
— Якое Ваша бачанне далейшага развіцця сітуацыі на Данбасе?
— Глядзіце. Існуе некалькі пунктаў, злучыўшы якія паміж сабой лініяй, можна разумець, куды мы наогул ідзём. Першы пункт — гэта ўдзел фінансава-прамысловых груп, якія маюць уладу на Данбасе, ва ўсіх падзеях захопу ўлады баевікамі, жаданне пагандлявацца з цэнтрам, захаваць ўплыў. Другі — Мінскія пагадненні, якія сталі водападзелам паміж нашымі перамогамі і паразамі. Наступны пункт — Дэбальцава, данецкі аэрапорт, пачатак непатрыятычнай інфармацыйнай кампаніі ўнутры краіны — стомленасць, якая назапашваецца ў грамадстве ад вайны. Далей — стварэнне ў так званай ДНР «міністэрства бяспекі», а цяпер паведамілі пра стварэнне так званых «унутраных войскаў». Потым прыняцце закона аб статусе акупаваных тэрыторый.
Калі злучыць усё гэта лініяй і працягнуць яе ў будучыню, стане зразумела, што Расія і лідары фарміраванняў ДНР і ЛНР не ставяць перад сабой мэты, прапісаныя ў Мінскіх пагадненнях. Там усё прапісана досыць проста: пасля мясцовых выбараў на Данбасе праходзіць працэс узяцця намі пад кантроль мяжы з Расіяй, затым праводзіцца канстытуцыйная рэформа. Ствараюцца атрады народнай міліцыі, паралельна ідзе аднаўленне народнай гаспадаркі. Зразумела, што Расія гэтыя пагадненні выконваць не збіраецца. Калі яны будуць выконвацца нашым бокам, а не выкарыстоўвацца для назапашвання сіл, то гэта непрымальна і для нас. Калі я кажу «мы» я маю на ўвазе патрыётаў Украіны і тых людзей, якія здзяйсняюць рэальныя дзеянні для яе абароны.
Усім зразумела, што тыя ж людзі, якія падтрымліваюць баевікоў і маюць зараз на Данбасе ўладу, прыйдуць там да ўлады і легітымна. Для мяне неверагодна, што гэтыя людзі кудысь знікнуць, перададуць уладу народу, а народ выбера сабе нармальных законных прадстаўнікоў. Такога не бывае. Таму для мяне мінскія пагадненні заўсёды былі магчымасцю дыпламатычнага манеўру з мэтай умацавання дзяржавы да той пары, пакуль мы не зможам абараніць сваю цэласнасць. Умацавання дзяржавы не адбываецца, ідзе татальны крадзеж, і прынцып адказнасці за свае дзеянні ні ў грамадзянскай, ні ў ваеннай сферы не пануе. Гэта несправядліва, гэта дэматывуе людзей і робіць бессэнсоўнымі ўсе перамір'і.
Ёсць два варыянты развіцця падзей. Альбо Расія ўмацоўваецца на Данбасе да той пары, пакуль яе палітычныя сатэліты ўнутры краіны не становяцца досыць моцнымі. Пасля гэтага адбываецца такі ж працэс, як у 2007—2008 годзе. Патрыёты губляюць уладу ў краіне, хоць ва ўладзе зараз шмат у чым тыя, каго я называю «зладзеяватыя патрыёты». Затым Украіна вяртаецца да стану сатэліта Расіі, у нас будуецца псеўдадзяржава, мэтай якой з'яўляецца спакойнае распараджэнне прыроднымі рэсурсамі і багаццямі ў цесных інтарэсах асобных алігархічных і чынавенскіх сем'яў. Альбо дэмакратычным шляхам змяняецца ўлада — як мясцовая, так і склад парламента і ўрада. Да ўлады прыходзяць рэальныя патрыёты, якія ставяць перад сабой мэту стварэння сапраўднай дэмакратычнай еўрапейскай дзяржавы для таго, каб кожны мог у свабоднай канкурэнцыі рэалізаваць сваё права на шчаслівае жыццё. Гэта трошкі ўтопія, зразумела ж. Але практычна еўрапейскія дзяржавы бліжэй да другога варыянту, чым да першага.
Які варыянт будзе абраны, залежыць ад таго, наколькі актыўнымі будуць людзі. А пакуль нас акружае «туман вайны», і мы можам толькі меркаваць, што за ім хаваецца.
«Ва ўладзе Расіі людзі, якія рабуюць краіну»
— А канкрэтныя планы па рэалізацыі задуманага ёсць?
— Так. Гэта план па сутнасці такі ж, як у мяне быў у ваеннай сферы, калі я збіраў батальён «Данбас». Стварэнне такога ж «батальёна» патрыётаў: людзей, якія прайшлі АТА, з'яўляюцца грамадзянскімі актывістамі, якія на справе гатовыя пайсці ў мясцовую і цэнтральную ўладу дэмакратычным шляхам, узяць на сябе адказнасць і паказаць вынік.
Атрыманне міжнароднай дапамогі магчыма толькі тады, калі мы адыдзем ад пазіцыі слабых. Мы станем і скажам, што нашы мэты празрыстыя: пабудова моцнай дзяржавы, вызваленне нашых тэрыторый, павышэнне сацыяльных стандартаў і ўзроўню жыцця нашых грамадзян. Тады да нас будзе зусім іншае стаўленне. А тое, што прапануе нам на дадзеным этапе Захад, — гэта рэцэпты для слабай, не жадаючай абараняць сябе краіны.
— Як Вы тады бачыце знешнюю палітыку Украіны? Ці з'яўляюцца імкненне ў Еўрасаюз і НАТА доўгатэрміновай мэтай?
— Так, гэта з'яўляецца доўгатэрміновай мэтай. Не адзінай. Але жыццёва неабходнай пры наяўнасці такога суседа, як Расія, а таксама для ўкаранення стандартаў жыцця Еўрасаюза: барацьбы з карупцыяй, стварэння ўмоў для развіцця бізнэсу, сацыяльных стандартаў. У нас павінен быць нейкі прыклад, якому мы, па нашых абавязацельствах, згодна з міжнароднай дамовай, будзем прытрымлівацца.
— Апошнім часам даволі гучна гучыць ідэя стварэння балта-чарнаморскага саюза, які будзе надзейным саюзнікам ЗША ў Еўропе. Якое Ваша стаўленне да гэтай ідэі?
— Калі Украіна не сыдзе з пазіцый слабой краіны, яна не будзе жаданым удзельнікам у любым саюзе, бо будзе несці рызыкі распаўсюджвання вайны на краін-удзельніц саюза. Калі мы станем моцнымі, тады гэта становіцца рэальнасцю. Не ведаю, якая павінна быць канфігурацыя краін-удзельніц дадзенага саюза, але чаму б і не балта-чарнаморскага? Гэта нашы суседзі, краіны, якія мяжуюць з Расіяй, маюць адны і тыя ж праблемы, якія вынікаюць з гэтага суседства. А будзе гэта праект ЗША ці Украіны, залежыць ад нас. Перш за ўсё трэба думаць аб уласных інтарэсах і выбіраць сабе саюзнікаў. Калі ЗША будуць аказваць дапамогу нашай краіне, то яны будуць выгадным саюзнікам, а балта-чарнаморскі саюз будзе перспектыўным утварэннем.
— Яшчэ нядаўна на міжнароднай арэне абмяркоўвалася пытанне адзінай Еўропы ад Лісабона да Уладзівастока. Як Вам самому бачыцца такая магчымасць цяпер? І ці лічыце Вы такі саюз магчымым з такім удзельнікам, як Расія?
— Гэта нерэальна без змены тыпу палітычнай улады ў Расіі. Зараз там ва ўладзе знаходзяцца людзі, якія не развіваюць краіну, а рабуюць і дыхтоўна выкарыстоўваюць СМІ для абалваньвання насельніцтва. Там досыць нізкі ўзровень жыцця, лад мінулага стагоддзя. І такі ўдзельнік для падобнага ўтварэння не проста не патрэбны, а небяспечны.
На доўгатэрміновую перспектыву ідэя добрая. Усе мы жыхары планеты Зямля, усе мы належым да больш-менш адной культуры, калі глядзець глабальна.
— А Вы верыце, што ў Расіі можа змяніцца тып улады і яна стане нармальнай еўрапейскай краінай?
— Усё залежыць ад таго, якія сілы і ў выніку якіх катаклізмаў прыйдуць там да ўлады. Цяпер там ужо ёсць пакаленне, што вырасла пры постсавецкім рэжыме, якое хоць і атручана прапагандай, але бывала ў Еўропе і больш успрымальнае да новых ідэяў. Таму я веру ў магчымыя перамены.
Але спатрэбіцца час для пабудовы еўрапейскага грамадства. Ужо занадта мэтавая эканоміка, занадта моцна ўсё трымаецца на сілавіках, занадта вялікая спакуса працягваць красці. Склалася ўжо цэлая культура гэтага крадзяжу — на серыялах, перадачах.
«Расія абавязаная браць удзел у прэзідэнцкіх выбарах у Беларусі»
— Пытанне практычнае. Якая ваенная дапамога Захаду Украіне на дадзены момант?
— Ад ЗША цяпер паступае дапамога, абгавораная яшчэ мінулым летам. Прыязджалі мае добрыя знаёмыя — доктар Філіп Карбер і генерал у адстаўцы Уэслі Кларк, якія цяпер дамагліся паставак нам беспілотнікаў і джыпаў. Тая дапамога, якая выдзелена Кангрэсам і ў атрыманні якой браў удзел у тым ліку і я, хутчэй за ўсё, з-за пазіцыі амерыканскага прэзідэнта будзе выдадзена ў форме кансультацыйных і трэнінгавых паслуг. Таксама ідуць пастаўкі несмяротнай зброі з навакольных краін.
Чагосьці глабальнага мы яшчэ не атрымалі, ды нам, у прынцыпе, і не трэба. Нам неабходна нармальна запусціць сваю ваенную прамысловасць. У нас вырабляецца 75% таго, што мы спрабуем замовіць за мяжой: і той жа аналаг супрацьтанкавых «Джэвелінаў», мы можам выпускаць і беспілотнікі, і боепрыпасы.
— Якая дзяржава цяпер з'яўляецца галоўным саюзнікам Украіны?
— Найбольш выгадны саюзнік — гэта ЗША. Яны маюць і геапалітычную вагу, і магчымасць для аказання дапамогі, і інтарэсы ў гэтым месцы зямнога шара.
— Якое Ваша стаўленне да цяперашняй Беларусі і як Вам бачыцца развіццё сітуацыі ў нашай краіне?
— Станоўчым фактарам з'яўляецца тое, што Беларусь не брала ўдзелу ў анексіі ўкраінскай тэрыторыі і імкнецца падтрымліваць нейтралітэт. Таксама тое, што шмат людзей прыехала з Беларусі, каб узяць удзел у вызваленчай вайне Украіны супраць Расіі. Досыць важна, што ў нас захаваліся гандлёвыя адносіны з Беларуссю. Пра сутнасць вашай унутрыпалітычнай сітуацыі мне вядома мала — я не вяду з гэтым сталую працу. Але я ведаю, што на тэрыторыі Беларусі размешчаны ваенныя групоўкі, якія могуць несці тэарэтычную пагрозу Украіне.
— Як Вы бачыце супрацоўніцтва паміж Беларуссю і Украінай у сферы ВПК?
— Нам выгадна супрацоўніцтва з нашымі суседзямі, гэта перспектыўны кірунак, які трэба развіваць. Праблемай, вядома, з'яўляецца магчымая ўцечка ваенна-прамысловых сакрэтаў у Расію, але я думаю, што ўсё, што можна, ужо ўцякло.
— Можаце даць невялікі прагноз у развіцці адносін паміж нашымі краінамі і падзеях у Беларусі? Многія сцвярджаюць, што Расія сёлета ў сувязі з прэзідэнцкімі выбарамі ў Беларусі паспрабуе правесці падобны з украінскім сцэнар і ў нас.
— Усё залежыць ад таго, у якім стане знаходзіцца ваша войска. Калі яно ў добрым стане, то ўсё нармальна. Асноўная мэта Расіі — слабыя краіны, якія сістэмна развальваліся многія гады. Беларусь, наколькі я ведаю, вяла больш-менш самастойную палітыку, старалася захаваць сваё войска. Таму такі сцэнар малаверагодны. А вось у вашых прэзідэнцкіх выбарах Расія проста абавязаная ўзяць удзел, паколькі гэта вынікае з інтарэсаў яе кіраўнікоў. Але ўзброенай экспансіі, хутчэй за ўсё, не будзе.
— Якія ў Вас кантакты з прадстаўнікамі расійскай апазіцыі, якія адмоўна ставяцца да цяперашняй палітыкі ўладаў Расіі?
— Каго Вы лічыце апазіцыяй?
— Там спектр даволі вялікі. Навальны, напрыклад.
— Навальны непрымальны. Ён заражаны імперскай бацылай і актыўна ўдзельнічае ў хоры «крымнаш». А так кантакты, вядома, трэба падтрымліваць. У ЗША я сустракаўся з некалькімі людзьмі — не буду называць іх прозвішчы. Мне здаецца, што дэмакратычная апазіцыя ў Расіі досыць слабая і мае вельмі малыя шанцы на тое, каб стаць уладай. Таму што без вонкавага ўмяшання там да ўлады маюць больш шанцаў прыйсці сілавікі ці якія-небудзь фінансава-прамысловыя групы.
— Вы казалі аб стварэнні моцнай дзяржавы. Ёсць меркаванне, што ўкраінцам замінае ў гэтым нацыянальны характар: занадта актыўна махаюць шашкай і не маюць дастаткова цярпення.
— Я не веру ў такое паняцце як «нацыянальны характар». Вядома, культура аказвае ўплыў на чалавека. Але зараз існуе масавая культура, якая так ці інакш уніфікуе ўсе гэтыя адрозненні. Я сустракаў розных людзей: і з шашкай, і з бензапілой, і з мікраскопам. Я думаю, што гэта распаўсюджаныя клішэ, агульнапрынятыя стэрэатыпы, што французы павінны ёсць слімакоў, а мы — сала. Я, дарэчы, сала не люблю.
