«Eta transłitieraciia dla mienia kak žitiela vostočnoj Biełarusi javlajetsia nieponiatnoj». Łacinku ŭ Biełarusi choča admianić mahiloŭski adept Pucina
Dziaržaŭnyja ŚMI znajšli historyka, jaki pahadziŭsia «navukova» abhruntavać nieabchodnaść źmieny ciapierašniaj aficyjnaj tranślitaracyi biełaruskich hieahrafičnych nazvaŭ na łacinku. Na staronkach «SB.Biełaruś siehodnia» na hetu temu vykazaŭsia kiraŭnik Mahiloŭskaha historyka-patryjatyčnaha pošukavaha kłuba «Vikkru» Mikałaj Barysienka. Arhumientacyja jahonaja, praŭda, vielmi dziŭnaja.
08.12.2022 / 18:18
Pavodle Barysienki:
«Hetaja tranślitaracyja biełaruskaj movy łacinskim ałfavitam, pryčym z vykarystańniem jakich-niebudź znakaŭ, zusim čužych biełaruskaj movie — dla mianie jak žychara ŭschodniaj Biełarusi źjaŭlajecca niezrazumiełaj. Dumaju, žychary Viciebskaj, Homielskaj, Mahiloŭskaj abłaściej ź ciažkaściu razumiejuć, pra što tam idzie havorka.
Razhojdvańnie situacyi vakoł łacinizacyi pačałosia nie siońnia, a jašče ź dziasiatak hadoŭ tamu. Ale tym nie mienš, spasyłki na toje, što biez hetaj łacinki niemahčyma pražyć, a z ruskaj movy pa-biełarusku ci pa-anhlijsku niemahčyma pieradać jakija-niebudź huki, nie maje pad saboj surjoznaj asnovy. I voś heta vykarystoŭvajuć našy nacyjanalna afarbavanyja «tavaryšy», sprabujučy pryvieści hety momant u naša žyćcio. Dumaju, my pavinny dać hetamu adpaviednuju acenku».
Druhaja častka vykazvańnia zrazumieła kudy chilić — da admovy jak asnovy dla tranślitaracyi ad nazvaŭ na biełaruskaj movie i zamieny ich na ruskamoŭnyja. Jana zakanamiernaja dla prychilnikaŭ «ruskaha śvietu», da jakich naležyć i Barysienka, jaki paśla pačatku vajny va Ukrainie paśpieŭ zaśviacicca ŭ sacsietkach z pastami ŭ padtrymku Pucina i vajny.
Apielacyja ž da taho, što tranślitaracyja ŭ ciapierašnim vyhladzie nibyta niezrazumiełaja častcy biełarusaŭ, uvohule absurdnaja. Choć by navat tamu, što
tranślitaracyja robicca zusim nie dla biełarusaŭ, a dla inšaziemcaŭ, jakija nie ŭmiejuć čytać kirylicu. I ŭ hetym vypadku zychodzić treba akurat ź ich patrebaŭ, a nie z patrebaŭ biełarusaŭ, niezaležna ad taho, ź jakoj častki krainy jany pachodziać.
A dla małapiśmiennych historykaŭ, jakija svajoj nieabaznanaściu navat hanaracca i chvalacca, jość nadpisy na kirylicy: tranślitaravanyja na łacinku nadpisy aryhinalnyja kiryličnyja nie admianiajuć, a tolki dapaŭniajuć.
Tyja ž «niezrazumiełyja» Barysienku znaki aficyjna pryniataj u Biełarusi tranślitaracyi bolšaści inšaziemcaŭ jakraz vielmi dobra zrazumiełyja, bo
jany jość u mnohich jeŭrapiejskich movach. U tym liku i tych, jakija dziaržaŭnyja ŭ krainach, ź jakimi Biełaruś miažuje (Litva, Łatvija, Polšča), i dla hramadzian jakich z metaj zaachvočvańnia ich pryjezdu ŭ Biełaruś u adnabakovym paradku adkryty biaźvizavy režym.
Nie kažučy ŭžo pra toje, što padzieł biełarusaŭ na «ŭschodnich», «zachodnich» i jakich by to jašče ź ich takim vyraznym kulturnym raźmiežavańniem vyhladaje dziŭna na fonie taho, što tyja ŭłady, u padtrymku jakich horača vystupajuć ludzi kštałtu Barysienki, pastajanna prasoŭvajuć tezis pra «narodnaje adzinstva». Až da taho, što zasnavali dziaržaŭnaje śviata z takoj nazvaj, abviaścili minuły 2021 hod «Hodam narodnaha adzinstva» i źbirajucca nieŭzabavie navat pastavić hetamu «adzinstvu» pomnik.
Uvohule, kali kiravacca łohikaj spadara Barysienki, to ŭ takim vypadku treba vystupać i suprać taho, što dzie-nidzie ŭ Biełarusi — naprykład, u Nacyjanalnym aeraporcie «Minsk» — nadpisy dublujucca pa-kitajsku, bo kitajskija ijerohlify dakładna zrazumiełyja tolki adzinkavym biełarusam. Ale mulaje Barysienku čamuści tolki łacinka. Dy i nie jamu adnamu.