У авіяцыю Іна (імя зменена) трапіла выпадкова: вучылася на завочцы, шукала працу і даведалася, што ў «Белавія» адкрылі набор бортправаднікоў. Іна прайшла медкамісію, здала тэст па англійскай мове і стала сцюардэсай.
Першыя паўгода яна была зачараваная небам, але чым даўжэй лётала, тым больш расчароўвалася ў сваім працадаўцы. Далей ідзе аповед, запісаны журналістам Kyky.org з яе слоў.
«Ім проста ўсё адно, хто працуе». Пра начальства, рэпрэсіі і спісы на звальненне
Варта разумець, што «Белавія» — прадзяржаўная арганізацыя, хоць яна нібыта і ААТ. У кіраўніцтве ўсе павязаныя паміж сабой, бо гэта нашыя бортправаднікі і пілоты Лукашэнку перавозяць. Наш былы начальнік — кадэбэшнік, а ў цяперашняй начальніцы мама на кіраўнічай пасадзе працавала. Там усе трымаюцца за свае месцы. У цябе няма магчымасці выступіць супраць або адмовіцца ад чагосьці.
Напрыклад, 9 мая мы хадзілі на парад ад «Белавія» — прымусілі. А накіроўваў нас намеснік начальніка аддзела па «ідэалагічнай рабоце», які з'явіўся пасля 2020-га.
Многія супрацоўнікі не вытрымліваюць і сыходзяць самі, іншых звальняюць. Так, зімой я даведалася, што людзей пачалі падводзіць пад непрацяг кантракта. У спісе, наколькі мне вядома, аказалася каля 50 чалавек — і гэта былі адны з самых адэкватных супрацоўнікаў.
Бортправаднікі — адна з найбольшай цякучкі ў кампаніі, начальству проста ўсё адно, хто працуе.
Калі мы падымалі пытанне аб павышэнні акладу, перыядычна ад кіраўніцтва праскоквалі фразы: «У вёсках многія хочуць працаваць на вашым месцы. Думаеце, мы за вас будзем трымацца?»
Пры гэтым, калі людзі сыходзяць па сваім жаданні, начальніцу «выклікаюць на дыван» з пытаннямі тыпу: «Чаму ад вас сыходзяць супрацоўнікі? Што ім не падабаецца?»
Затое засталася, напрыклад, бортправадніца, якая магла на пасажыраў накрычаць, нават паслаць. Але ў яе ці то хросны, ці то проста дзядзька блізкі да Лукашэнкі. Паскардзіцца на яе нерэальна. Кажаш ёй, што так з пасажырамі нельга размаўляць, а яна адказвае: «Давай з табой памераемся плячыма, якія за намі стаяць».
Яна ўжо даслужылася да галоўнага інструктара і цяпер у сцюардэс абцасы лінейкай вымярае, на пазногці глядзіць, на прычоскі, кашулі — наколькі ўсё прылізана і выпрасавана. А нармальных звальняць нават раней пачалі — паўтара ці два гады таму. Была дзяўчынка, якой сказалі: «Вось у цябе фатаграфіі са сцягам. Ты альбо іх выдаляеш, альбо мы не працягваем табе кантракт». Яна не выдаліла. Але тады хаця б давалі магчымасць выбіраць, а цяпер проста ідуць па спісе, і ўсё — да пабачэння.
Калі заканчваецца кантракт, выклікаюць на гутарку і кажуць: «Мы не хочам працягваць, таму што вы асабліва вызначыліся, але не ў тым, што трэба кампаніі».
Ёсць яшчэ цікавая сістэма: чалавека затрымалі, ён сядзіць, а яго потым звальняюць па артыкуле з-за прагулаў. Ніякі прафсаюз не заступаецца. Калі маю калегу забралі, я спыталася пра гэта ў дзяўчынкі з прафсаюза, а яна кажа: «Нам сказалі нават не лезці ў гэта. Не спрабуйце ёй ніяк дапамагчы».
Пакуль не з'явіліся гэтыя спісы, многія нашы сімволіку насілі і на чамаданах у многіх стужачкі віселі. Адзін калега нават перайшоў на беларускую мову. Не ведаю, дарэчы, ці працуе ён дагэтуль.
Шмат хто быў на пратэстах, але не страйкавалі — нам па кантрактах было нельга. Усім нам проста забаранілі гаварыць пра палітыку. Натуральна, паміж сабой мы неяк перагаворваліся, але калі пасажыры пыталіся, за каго мы галасавалі, даводзілася сыходзіць ад адказу.
«Выходзіш з самалёта — і ты як наркаман. Нават залежнасць ад гэтага з'яўляецца». Як захоплівае праца
Працавалі раней, можна сказаць, пяцідзёнку. У нас былі пералёты начныя, дзённыя і ранішнія — усё адно за другое зачаплялася. Пры гэтым па правілах паміж прылётам і вылетам у цябе павінна быць 14 гадзін адпачынку. Атрымалася ў выніку так: ты спіш па дарозе дадому, прыязджаеш, спіш, прачынаешся, спіш па дарозе на працу, працуеш, і так па коле. Вось так у мяне аднойчы ўсё лета прайшло. Затое, блін, 2500 рублёў зарабіла.
Часцей за ўсё рэйсы былі разваротныя, калі вяртаешся ў Мінск, але былі і камандзіроўкі. Гэта калі ты ляціш кудысьці і застаешся на нейкі час. Так цяпер у Дубай, Егіпет і, напэўна, Доху лётаюць. Былі камандзіроўкі ў Стамбул, Анталію, Алматы. Кампанія аплачвала там гатэлі і трансфер, камандзіровачныя давала. Але застацца, напрыклад, у Швецыі або Францыі не атрымлівалася, таму што мы ў цэнтры Еўропы і лётаць нам было блізка і хутка — кампаніі больш выгадна адразу вяртацца.
Ды і супрацоўнікам разваротныя рэйсы, мне здаецца, больш зручныя. Ва ўсіх у асноўным жыццё ў Мінску. Але калі казаць пра доўгія пералёты, то я заўсёды за камандзіроўкі.
Адна рэч, калі ты ляціш шэсць гадзін, а потым спіш і адпачываеш, і іншая — калі шэсць гадзін туды і адразу шэсць гадзін назад. Ты потым выходзіш з самалёта з думкамі: «Што гэта было? Хто я? Што я?» Кісларод рэзка б'е ў галаву, і ты як наркаман. У цябе нейкая нават залежнасць ад гэтага з'яўляецца.
І наогул, гэта такая праца, што ў цябе ўсё жыццё вакол яе закручваецца. У нейкі момант вы ўсе ўжо настолькі знаёміцеся, што ўсе гэтыя галавакружэнні і страты прытомнасці гуртуюць. Калі так шмат працуеш і лётаеш, як мяцёлка, то наогул не апускаешся ў сістэму. Не заўважаеш, што не даплачваюць, што табе не хапае здаровага адпачынку, што калегам складана на працу дабірацца, што ў вас усе на бальнічных.
Узімку лётаеш на самалётах, дзе на задняй кухні холадна, і ўсім усё адно — мерзні, кажуць, там, а ў салон, дзе цяплей, не сядай, не парушай гэтую прыгожую карцінку.
Чым больш я лётала, тым больш разумела, што ўсё наогул не так. Окей, табе заўсёды своечасова плацяць і ты прыблізна ведаеш, чаго чакаць. Але з іншага боку, ты для іх як старонні: грошы атрымаў, і ўсё — давай адсюль. Хоць усе кажуць: «Вы — наш твар і на вас павінна ўсё трымацца». І таму ты ўсміхаешся заўсёды, незалежна ад сітуацыі. Кавід? Усё добра! Вайна? Усё добра!
Я таму і звольнілася: злавіла сябе на думцы, што ўжо не магу добра абслугоўваць пасажыраў. Таму што ў мяне ў галаве стаіць звон ад усяго, што ўжо назапасілася.
Я не хацела б прыйсці пасажырам на рэйс, дзе на мяне касым позіркам глядзела б стомленая ад жыцця сцюардэса і яшчэ ацэньвала: «Што ты тут робіш?»
Гэтую працу я больш расцэньваю як часовую. Я не ўяўляю, як, дапусцім, можна лётаць і мець сям'ю. Бацькі заўсёды павінны быць побач з дзіцем. Я не хацела б сваё дзіця пакідаць на бабулю. Хоць працавалі ў нас і маці-адзіночкі. А некаторыя гэтую прафесію якраз любяць з-за таго, што менш часу з сям'ёй праводзяць. «Стамілася ад дзяцей — пайду палётаю». Але мне ўсё ж такі здаецца, што лётаць крута, пакуль ты малады, пакуль здароўе і час дазваляюць, пакуль няма адносін.
Хаця многія ствараюць сем'і фармату сцюардэса — пілот. Была ў мяне дзяўчынка, якая сустракалася з бортправадніком. Яны потым развіталіся і неяк паставілі ім рэйс сумесны. Ну і яны ляцелі ў цішыні ў гэтай маленькай прасторы.
«Кавід даў магчымасць адпачыць, убачыць лета!» Пра эпідэмію, пасадку Ryanair і вайну
У кавід усё памянялася. Спачатку ніхто не разумеў, што ўвогуле адбываецца. Але я была вельмі радая. Змагла нармальна пажыць, паспаць, убачыла лета. Кавід многім даў магчымасць адпачыць, таму што перад гэтым у нас новыя рэйсы ў Еўропу адкрыліся і супрацоўнікаў не хапала. Вельмі шмат лёталі, часу вольнага не было.
А ў кавід ён з'явіўся, але грошай не было. Нас адправілі ў прастой, на аклад пражыць было нерэальна. Я да бацькоў вярнулася, сваю кватэру здавала. Многія сышлі на падпрацоўкі.
А ў кампаніі ўсё было шыкоўна. Усюды казалі: «Падтрымайце авіякампаніі, ім цяжка». А нашы і ў галоўным офісе рамонт рабілі, і ў аэрапорце. Я глядзела і не разумела, дзе там цяжкае становішча.
Калі вярнуліся на працу, вакцынавацца нас не прымушалі. Прышчэпка патрэбна была, толькі калі адпраўлялі ў камандзіроўку ў Дубай.
Але галоўны пераломны момант быў, калі самалёт пасадзілі (скандал з Ryanair, на якім ляцеў Раман Пратасевіч — заўв. KYKY). Мы адразу выдатна зразумелі, што за гэтым рушыць услед. Але дзяржаве было максімальна ўсё адно, ёй трэба эга падтрымліваць.
Мы толькі-толькі перажылі кавід, і самалёты пачалі нармальна лётаць, і тут табе — раз, рабіце, што хочаце. Пачаліся санкцыі. Самае цяжкае ў іх — закрылася большая частка рэйсаў. А палёты ў Еўропу — гэта была такая асалода. Па-першае, усе рэйсы былі ў дзённы час, ты паспяваў выспацца. Па-другое, заўсёды было няшмат пасажыраў. У асноўным спакойныя, добрыя, талерантныя людзі. Я з імі лётала на такім кайфе. А потым засталіся толькі Арменія і Грузія. Гэта якраз-такі тыя рэйсы, дзе і пакураць на борце, і нап'юцца, і пабіцца могуць.
Натуральна, зарабляць мы сталі менш. Але ўсё роўна ўсе трымаліся на нейкім карпаратыўным духу.
Яшчэ адзін удар — вайна. Па-першае, мы ўсе проста перажывалі. Псіхалагічна складана было. Мы наогул пачалі аблятаць Украіну, а гэта плюс дзве гадзіны да любога рэйсу. Нам за гэты дадатковы час плацілі толькі 70%. Пры гэтым з пасажыраў грошы за аблёт бралі ў поўным аб'ёме.
«Многія не маглі аплачваць жыллё». Пра заробкі і аварыі па дарозе дадому з-за стомы
Калі я сыходзіла, аклад рублёў з 200 быў. Цяпер, наколькі я ведаю, яго падымаць збіраюцца рублёў на 20. Да акладу дадаецца час налёту і ўлічваюцца краіны, у якія ты лётаеш. Дапусцім, за палёты ў Еўропу давалі больш — 15 еўра. Але гэты цэннік нам пераводзілі ў беларускія рублі. Абяцалі, што будзе суразмерна курсу. Але нічога не змянялася, нават калі еўра быў пад чатыры рублі.
Напэўна, самы вялікі мой заробак быў каля 2500 рублёў, самы маленькі — 800. Дзяўчына ў мяне адна ў кавід наогул 7 рублёў атрымала. Такі аклад і такія заробкі — гэта ненармальна. Гэта ў Еўропе можна палётаць і зарабіць грошай. У Дубаі вельмі добры заробак — 3000 даляраў у месяц. Ну, гэта значыць, можна падкапіць, назбіраць.
Многія ў нас не маглі аплачваць жыллё. Пыталіся ў начальства, чаму няма інтэрната для бортправаднікоў, бо ў супрацоўнікаў аэрапорта ён ёсць — у раёне Сокал. Але начальніца, яна наогул аматарка такімі фразамі кідацца, адказала: «З калегамі збірайцеся. Можаце разам здымаць. Так танней будзе выходзіць». Ты да яе часам прыходзіш, і ў цябе ў галаве проста вось гэтая малпачка з талеркамі. Не разумееш, як такое можа быць. Яна ж, па ідэі, павінна нашы інтарэсы адстойваць.
Тое ж самае было, калі мы прасілі службовы транспарт да Мінска. У нас ёсць маршрутка з цэнтра ў Сокал, да аэрапорта. Але да Мінска таксама дабірацца трэба. Нам давалі нейкія грошы на міжгародні аўтобус, але іх не хапала. Ты на працу едзеш у форме, цягнеш чамадан. Усе вакол на цябе глядзяць. А летам ты яшчэ і мокры ўвесь ад спёкі.
Натуральна, многія ездзілі на машынах. Былі сітуацыі, калі дзяўчаты з цяжкіх начных рэйсаў вярталіся і траплялі ў аварыі. Сур'ёзных здарэнняў не было, але машыны нармальна так разбіваліся. На гэта нам казалі: «А не трэба было ноччу ехаць».
Так, быў варыянт з аэрапорта адправіцца ў гатэль, які побач пабудаваны. Але табе пасля працы дадому хочацца, а не начаваць дзесьці там і толькі раніцай да сябе вяртацца. Прафсаюз на аварыі ніяк не рэагаваў, усе гэтыя гісторыі замялі.
«Плёткі за спінай — гэта святое». Пра дзедаўшчыну, эйджызм, сэксізм і гамафобію
Эйджызму як такога ў нас не было. Пасля пэўнага ўзросту сцюардэс не звальнялі. Некаторыя лёталі да пенсіі. Але ў большасці сваёй жанчыны, якія даўно працавалі, у нейкі момант сыходзілі нешта рабіць на зямлі. Або калі ты па здароўі не мог лётаць, кампанія дапамагала перастроіцца, каб ты застаўся з працай.
Нейкай дзедаўшчыны таксама не было. У асноўным, усе адэкватныя і заўсёды імкнуцца дапамагаць. Калі новы набор прыходзіць, ім усё цікава, яны нават занадта імкнуцца: і там хочуць дапамагчы, і гэта зрабіць, і тое прынесці. Ну а мы іх тармозім: маўляў, не трэба адразу за ўсё брацца, трэба цвяроза свае сілы ацэньваць. Для нас усе новенькія — гэта «малыя» і «пупсікі».
Наогул, калектыў быў шыкоўны. Калегі-дзяўчаты мяне па-жаночаму заўсёды разумелі. А калі з хлопцамі лётала, то проста прынцэсай сябе адчувала. Нейкага проста сэксізму ў нас я не заўважала.
Была гамафобія, але ціхая. З гэтага вечнага разраду: «Мне ўсё адно, але калі б ён да мяне чапляўся, я б яму трэснуў». Так сцюарды да калег-геяў ставіліся, а дзяўчынкі ў нас у гэтым плане ўсе даволі прасунутыя былі. Хоць на працы тэму сэксуальнасці не абгаворвалі. Але плёткі за спінай — гэта святое.
Пра крынжовых і мілых пасажыраў
Перад рэйсам у нас заўсёды брыфінг, дзе абгаворвалі, якія пасажыры будуць на борце. Ёсць жа розныя катэгорыі: маларухомыя, сляпыя, глухія або дзеці без бацькоў ляцяць. З кожным працуеш індывідуальна.
Калі ўсе пасажыры перад табой праходзяць, ты на аўтамаце вітаешся, але ўсё адно звяртаеш увагу, хто з табой павітаўся і як, а хто — не. Усіх ацэньваеш са сваёй перспектывы.
Дапусцім, я заўважала ў кагосьці кнігу, якую нядаўна чытала, і адразу думала, што чалавек прыкольны і, магчыма, мы маглі б пасябраваць, гэта прыемна разумець.
Неяк раз мы на Кіпр прыляцелі, збіралі смецце, і да нас падышла пасажырка. Кажа: «Дзяўчаткі, можна я вам дапамагу? Я гляджу, як вы носіце туды-сюды, і мне так вам дапамагчы хочацца. Можна я з вамі смецце збяру? У мяне дачка таксама лётае». Вельмі мілая сітуацыя.
Бываюць непрыемныя выпадкі. Калі які-небудзь двухметровы мужык крычыць на цябе, таму што яму заплечнік няма куды паставіць.
Наогул, вельмі складана лётаць з рускімі. Дзяўчаты ўсе такія з ног да галавы грашыма пахнуць — вельмі напышліва камунікуюць. Накшталт: «Знайдзіце чыстае месца для майго футра». І ты такі: «Клас, мне чамаданы няма куды скласці, а тут футра».
Была смешная сітуацыя з ежай. У нас гарачага заўсёды 50 на 50: напрыклад, для адной паловы пасажыраў ялавічына, для іншай — курыца. І падыходжу я так да канца самалёта, а ў нас толькі курыца ўжо засталася. Кажу пра гэта мужу з жонкай, прашу прабачэння, што ялавічыну разабралі і выбару не засталося. А ён пачынае на мяне крычаць: «Я што, павінен трываць гэтую вашую абыякавасць?! Я ў гатэлі ўжо наеўся гэтай курыцы, хачу ялавічыны». І тут паварочваецца ягоная жонка і прапісвае яму поўху. Кажа: «Еж, што даюць». Я перавяла дыханне, аддала яму гарачае — смачна есці. Ён потым да канца палёту такі спакойны быў.
«Белавія» адна, і яна гэтым карыстаецца». Пра самалёты і цэны на квіткі
Кошт квітка залежыць ад некалькіх фактараў. Па-першае, «Белавія» лётае ў даволі дарагія аэрапорты. Дапусцім, той жа Ryanair не ў самім Парыжы садзіцца, але побач. А нашыя заўсёды лёталі менавіта ў цэнтр, у аэрапорт Шарль-дэ-Голь. Там, натуральна, абслугоўванне даражэйшае і такса збораў вышэйшая.
Па-другое, на многіх самалётах прыбіраюцца самі бортправаднікі. У нас жа прыходзяць прыбіральшчыкі.
Але ўсё адно яно такіх грошай не варта. Я знутры ўсё бачыла і разумею, што цана—якасць не суадносяцца. Але «Белавія» адна, і яна гэтым карыстаецца.
Раней і палітычнымі сітуацыямі карысталіся. Расіяне лёталі ва Украіну і Грузію праз Мінск, ім «Белавія» ставіла свае цэны. Таму кампанія вельмі добра сябе ў фінансавым плане адчувала.
У годзе 2014-м у нас з'явіліся класныя «Боінгі NG» — прыгожыя, новенькія, прыемна лётаць. І ёсць крутыя «Эмбраер». Але лётаюць і вельмі старыя «Боінгі» — у асноўным, трохсоткі і пара васьмісотак. Табе самому там цяжка працаваць, таму што ўсё на ладан дыхае. Прыходзяць пасажыры і пытаюцца: «Што гэта такое?» А ты ўсміхаешся і адказваеш: «Ну вось такі самалёт».
У «эканоме» людзі скардзяцца, што ногі не месцяцца. Ты іх разумееш: самой нязручна. І ходзіш праз гэта на мяжы нейкага незразумелага вар'яцтва. Ты ж павінен абараняць кампанію, але бачыш, што насамрэч адбываецца.
Трэба пачуць бортправаднікоў, памяняць харчаванне на борце. На яго ўсе скардзяцца. Можна правесці нейкі конкурс. Таму што калі харчаваннем займаецца адна і тая ж арганізацыя, то ў яе няма канкурэнцыі, а значыць няма развіцця.
Яшчэ тармозіць той факт, што гэта прадзяржаўная арганізацыя і там ва ўсім добраахвотна-прымусовы парадак. Ну і нязменнае начальства, якое не слухае нікога.
Чытайце таксама:
Пра што не раскажа сцюардэса: што варта ведаць пра гігіену і ежу ў самалёце
Прафесійная падарожніца распавяла, як збірацца ў паездкі і якія тры рэчы абавязкова ўзяць з сабой
Сейшэлы, Інданезія, Егіпет: колькі каштуюць туры ў цёплыя краіны
