З Дрыбіна ў Джок’якарту
Беларусцы Аліне* (імя зьмененае на просьбу суразмоўцы) 28 гадоў, і яна другі год зь перапынкам жыве ў Інданэзіі на востраве Ява.
Аліна расказвае пра ўсё зь нехарактэрнай для беларусаў шырокай усьмешкай. Ейную ўсьмешку заўважаюць і тады, калі яна прыяжджае ў Эўропу. Такому ўдзячнаму і радаснаму стаўленьню да жыцьця яна навучылася ў інданэзійцаў.
Дзяўчына вырасла ў маленькім Дрыбіне Магілёўскай вобласьці. Мястэчка адметнае сваімі майстрамі-шапаваламі і іхняй сакрэтнай мовай «катрушніцкі лемязень».
Пасьля школы Аліна паехала ў Варшаву. Вывучала ўсходазнаўства. Потым паступіла ў Эканамічную школу, але вырашыла не здаваць апошнія экзамэны і падалася на студэнцкую праграму ў Інданэзію.
У 2019 годзе яна трапіла ў сталіцу — Джакарту. Потым падчас пандэміі каранавірусу вярнулася ў Варшаву. А на пачатку 2022 году зноў паехала ў Інданэзію, у іншы буйны горад Джок’якарту, ужо на магістарскую праграму. Першы раз дзяўчына выбрала азіяцкую краіну зь цікавасьці, а другі раз — ужо асэнсавана вярталася ў «свой другі дом».
«Для многіх людзей Інданэзія — гэта толькі Балі»
«Для многіх людзей Інданэзія — гэта толькі Балі, больш яны нічога ня ведаюць. А некаторыя ня ведаюць і таго, што Балі — гэта Інданэзія. Але ж на кожным востраве Інданэзіі свае звычаі, рытуалы, мовы», — расказвае суразмоўца.
Інданэзія месьціцца на 17 тысячах астравоў, зь іх 5 асноўных. Гэта былая калёнія Нідэрляндаў і мусульманская краіна № 1, тут 88% людзей вызнаюць іслам.
Усяго ў краіне 270 мільёнаў чалавек. Аліна жыве на востраве Ява, у палітычным і гістарычным цэнтры краіны. Тут пражывае больш за палову ўсіх інданэзійцаў. У ейным горадзе, Джок’якарце — 400 тысяч насельніцтва.
Тры гады таму Аліна жыла ў Джакарце са студэнтамі з розных краін у чатырохпакаёвай кватэры на 25-м паверсе зь відам на трушчобы, унізе месьціліся некалькі мячэтаў. Па начах дзяўчына не магла спаць, бо адусюль даносіліся гукі азанаў — мусульман заклікалі да малітвы. Цяпер гэтыя гукі ёй, наадварот, прыносяць спакой і адчуваньне стабільнасьці.
У Джакарце яна хадзіла пешшу па 2—3 кілямэтры да ўнівэрсытэту ўздоўж сьмярдзючай рэчкі.
«Было шалёна горача. Мне не пасавала ні ежа, ні клімат. Я хварэла першы месяц, у тым ліку са страўнікам», — успамінае дзяўчына.
Спачатку яна нават не магла самастойна перайсьці праз дарогу — трафік шалёны, асабліва мапэды.
«Потым я вывучыла правіла магічнай рукі», — Аліна дэманструе, як трэба выцягнуць рукі і хутка паказваць адкрытыя далоні па ўсіх баках, адкуль едзе транспарт.
Шмат інданэзійцаў жывуць за $100 у месяц
Цяпер дзяўчына жыве на $250 у месяц. Яна атрымлівае $200 стыпэндыі. Яшчэ $50 бярэ з ашчаджэньняў, або дае ўрокі ангельскай мовы, або выступае ва ўнівэрсытэце з аповедам пра Беларусь ці пра свой досьвед пераезду. За адну такую лекцыю можна атрымаць $50. За ўрокі ангельскай мовы іншаземцам плацяць $7—30.
Раней Аліна, каб падзарабіць, гатавала і прадавала свае стравы праз сэрвісы дастаўкі ежы. Ніякіх дазволаў, прыкладам, ад санстанцыі на гэта ня трэба. Проста прыяжджае кур’ер, забірае ежу і потым прадае ахвотным.
Шмат інданэзійцаў жывуць на $100 у месяц: наймаюць пакой разам з кімсьці і харчуюцца «індомі» — танная макарона накшталт «ролтану».
У Інданэзіі ёсьць непрывычныя прафэсіі: тукан-паркір — чалавек, які дапамагае кіроўцу выехаць з паркоўкі, або чалавек, які з уласнай ініцыятывы становіцца на скрыжаваньні і рэгулюе рух. Ім прынята даваць грошы, нават калі кіроўца не патрабуе іхных паслуг. Яшчэ адна прафэсія — тукан-паю: чалавек, які ў дождж носіць і прадае парасоны і дажджавікі.
Пакой у гасьцявым доміку каштуе $50, месца на віле — $100
Жытло для іншаземцаў у Інданэзіі магчымае ў двух варыянтах. Першы — наняць вялікі дом, вілу на некалькі чалавек. За яго плацяць на год наперад. У месяц выходзіць каля $100 (1,5 мільёна рупій).
Другі варыянт — хос: гэта пакой у гасьцявым доміку побач з домам, дзе жыве сям’я ў сваім жытле. Нешта падобнае да інтэрнату або хостэла. Пакой у ім каштуе $50—100.
Раней беларуска жыла ў вялікім пакоі з кандыцыянэрам і тэлевізарам за $100. Потым пераехала бліжэй да вулькана Мэрапі, дзе іншы клімат і не патрэбны кандыцыянэр, хапае вэнтылятара. Плаціць цяпер $50.
«Гэта маленькі пакой, ня ведаю, на колькі квадратаў, але тут можна раскласьці дыванок для ёгі. Ёсьць кухня, дзе можна нешта згатаваць. У мяне ёсьць вакно, гэта вельмі важна, бо шмат дзе няма вокнаў. Ёсьць душ і туалет — эўрапейскі, а не інданэзійскі. Інданэзійскі — гэта як у дзяцінстве ў нас на вакзалах быў, зь дзіркай у падлозе. Ёсьць ложак, хоць шмат дзе тут ложкаў няма, людзі сьпяць на матрацах», — расказвае пра цяперашняе жытло дзяўчына.
Часта ў Інданэзіі сьцены фарбуюць у жоўты або зялёны колер. У Аліны — белыя сьцены, ёй так больш прыемна.
Да ўнівэрсытэту дзяўчына дабіраецца паўгадзіны на байку, на якім навучылася езьдзіць ужо ў Азіі. Калі тут трымацца прывычных правіл дарожнага руху, то будзе аварыя. Трэба быць вельмі гнуткім на дарозе, тлумачыць дзяўчына.
«За $3 я магу харчавацца цэлы дзень»
У Інданэзіі распаўсюджаная вулічная ежа і дастаўка ежы, нават калі чалавек жыве за 500 мэтраў ад кавярні. Мала хто гатуе дома. У вулічных латках харчуюцца людзі рознага статусу і прыбытку. Большасьць страў ядуць рукамі. Тры разы на дзень спажываюць рыс.
«Калі ты ня зьеў рыс — ты не паеў зусім», — прыгадвае мясцовую прыказку беларуска.
Аліна набывае вялікую порцыю ежы на Яве за $1. Гэта, прыкладам, рыс з касавай — нешта накшталт батату. Любіць тэмпэ і тофу — прадукты з соі.
Малочных прадуктаў інданэзійцы ўжываюць мала, бо яны дарагія, як і многія прывычныя для Беларусі прадукты. Прыкладам, масла каштуе $3 за пачак (50 тысяч рупій). На Яве распаўсюджаныя какосавыя вяршкі. Кіляграм кітайскіх яблык таксама абыдзецца ў $3.
«А за 50 тысяч рупій я магу харчавацца цэлы дзень», — тлумачыць Аліна, чаму яна рэдка дазваляе сабе масла або яблыкі.
На Яве дадаюць шмат цукру ва ўсе стравы: і ў мяса, і ў гарбату. На іншым востраве, Суматры, усе стравы ўжо не салодкія, а зь вялікай колькасьцю спэцый. Дарэчы, спэцыі на інданэзійскім рынку сустракаюцца ў выглядзе цэлых расьлін, а не парашку.
«Калі я скажу пару словаў на лякальнай мове, то іхнія твары зьмяняюцца»
У Інданэзіі мала хто ведае ангельскую мову. Спачатку беларуска не магла нават замовіць ежу, патлумачыць, што патрабуе стравы бязь мяса.
«Калі я вярнулася ў Варшаву, быў локдаўн, шэра, дэпрэсіўна. Адзінае, што мне прыносіла радасьць — гэта вывучэньне інданэзійскай мовы. Я калі кажу інданэзійскія словы, то ўсьміхаюся», — тлумачыць дзяўчына.
Цяпер Аліна досыць добра вывучыла інданэзійскую мову. Гэта дзяржаўная мова, на ёй размаўляюць на вуліцах і ва ўстановах. Але дома людзі гавораць на сваіх лякальных мовах.
«Калі я скажу пару словаў на лякальнай мове, то іхнія твары зьмяняюцца, яны гатовыя даць любыя зьніжкі, падобна як у Менску, калі хтосьці гаворыць па-беларуску», — усьміхаецца Аліна.
«Калі прадзьмула на байку, робяць масаж манэтай»
Інданэзійцы рэдка ходзяць да дактароў, бо гэта дорага. Яны зьвяртаюцца да народнай мэдыцыны: зёлак, каранёў. Ёсьць традыцыйныя лекі з куркумы і імбіру, якія можна набыць у звычайным супэрмаркеце.
«Тут няма чэк-апаў. Мае заможныя сябры, якія жывуць у Інданэзіі, каб зрабіць чэк-ап, едуць у Малайзію, бо там гэта таньней і больш прынята», — кажа Аліна.
Тут распаўсюджаны масаж. Усе ведаюць зь дзяцінства, дзе націснуць, каб стала лягчэй. Нядаўна мы хадзілі на хайкінг, хлопцу забалела нага, другі яму нешта націснуў, і нага перастала балець. Калі прадзьмула на байку, інданэзійцы робяць койн-масаж — бяруць манэту і расьціраюць цела да чырвані.
«Аднойчы я суправаджала ў шпіталь свайго сябра-інданэзійца з высокай тэмпэратурай, які меў страхоўку. Спачатку яму сказалі, што ў яго гастрыт, зрабілі іньекцыю і адправілі дадому. Яму лепш ня стала, у яго ўзялі кроў і сказалі, што яго ўкусіла дэнге (камарыха), выпісалі лекі на $100 і адправілі дадому. Калі мы прыехалі трэці раз, яму ўрэшце зрабілі тэст і выявілі, што гэта ковід. І гэта адзін з найлепшых шпіталёў у горадзе. Гэта адна з прычын, чаму тут ня ходзяць да дактароў, — дорага і малаякасна», — расказвае дзяўчына.
У Аліны ёсьць мэдычная страхоўка ад унівэрсытэту.
«Але калі я прыходжу да доктара, яму цікавей распытаць пра мой жыцьцёвы досьвед і зрабіць сэлфі напрыканцы, а не дапамагчы мне як мэдыку», — сьмяецца дзяўчына.
Тут не сьпяшаюцца, не крычаць і не прывыклі заставацца ў адзіноце
Стыль жыцьця ў Інданэзіі моцна адрозьніваецца ад эўрапейскага. Эўрапейцы — індывідуалісты, азіяты — калектывісты. Інданэзійцы заўжды нешта робяць разам. Дзеці вельмі доўга жывуць разам з бацькамі. У адным пакоі могуць спаць некалькі пакаленьняў адной сям’і і яшчэ іхныя сябры, тлумачыць суразмоўца.
Тут на белую дзяўчыну зьвяртаюць празьмерную ўвагу. Запыняюць на вуліцы і задаюць шмат пытаньняў. Фатаграфуюць. Падыходзяць у кавярні, каб скласьці ёй кампанію, каб не сумавала адна.
У Інданэзіі іншае стаўленьне да часу. Тут ёсьць словы «бэсак» і «камарын». «Бэсак» — гэта і ўчора, і тыдзень таму, і тысячу год таму. «Камарын» — гэта і заўтра, і празь месяц, і праз тысячу гадоў. Таму тут не сьпяшаюцца, лічыцца нармальным спазьніцца на тры гадзіны: «Лепш прыйсьці, чым не прыйсьці ўвогуле».
Тут складана нешта плянаваць, бо абставіны ўвесь час зьмяняюцца. Прыкладам, ва ўнівэрсытэце могуць нечакана зьмяніць расклад на бліжэйшыя дні і замест доўгіх выходных паставіць заняткі.
Тут не прынята крычаць. Ніхто не сыгналіць на дарозе тым, хто паводзіць сябе неяк ня так.
У Інданэзіі Аліна ад мясцовых жыхароў навучылася ўсьміхацца і быць удзячнай усім падзеям, і сумным, і радасным. Яны канцэнтруюцца на добрым, тут ня прынята доўгі час тужыць.
«У нейкі момант я зразумела, што гэта маё месца, нягледзячы на ўсе перашкоды. Мне тут вельмі добра. Бывае, трапляеш у нейкае месца і адчуваеш, што гэта тваё. У Польшчы я такога не адчувала, там мне нечага не хапала», — прызнаецца беларуска.
Аліна ня ведае, ці застанецца жыць у Інданэзіі. Але запэўнівае, што гэтая краіна заўжды будзе для яе вельмі блізкай. І нават калі яна вернецца ў Эўропу, то хоча займацца Інданэзіяй. Пакуль яшчэ два гады яна будзе вучыцца на Яве.
