Сям'я Мядзведзевых падчас наведвання Курскай вобласці, 2013 год
«Серебро» і ФСА
За выступ на банкеце ў бары Royal Bar на беразе Хімкінскага вадасховішча ў Маскве гурт «Серебро» папрасіў ганарар у паўтара мільёна рублёў. Гледачамі былі выпускнікі факультэта міжнароднага права МДІМА 2016 года. Яны скінуліся па 15 тысяч рублёў на ежу і напоі — але плаціць па некалькі сотняў тысяч рублёў яшчэ і за поп-гурт для іх было занадта дорага.
З музыкамі расплаціўся 21-гадовы Ілля Мядзведзеў, вялікі прыхільнік гурта «Серабро», сын прэм'ер-міністра Расіі Дзмітрыя Мядзведзева.
Плаціць за сяброў было цалкам у духу Іллі Мядзведзева, хоць, па ўспамінах яго знаёмых, ён відавочна не з тых людзей, якія смецяць грашыма або ганарацца статуснымі бацькамі. Мядзведзеў добра вучыўся, не прапускаў пары і «не пантарэзіў», гавораць яго аднакурснікі.
«Тыповы прадстаўнік маскоўскай інтэлігенцыі — вельмі выхаваны, вельмі прыстойны, тактоўны. Узорнапаказальны, прыемны малады чалавек. Маме спадабаецца, калі такога жаніха дадому прывядзеш. Заўсёды быў вельмі ветлівы, вельмі найс. Дзяўчатам падабаўся: выхаваны, сімпатычны. Як ён мог не спадабацца?!» — апісвае Іллю Мядзведзева яго прыяцелька.
Знаёмыя Мядзведзева-малодшага адзначаюць не толькі яго прыемны характар і прывабную знешнасць, але і добрае пачуццё гумару (напрыклад, перапісваючыся ў чатах, ён любіць дасылаць мемы). «З ім можна было пагаварыць, прыколы расказаць, па палітыцы ён не заганяўся», — распавядае аднакурснік Іллі пра яго студэнцкія гады. «У ім ніколі не было фанабэрыі, уласцівай дзецям высокапастаўленых службоўцаў», — кажа яшчэ адзін суразмоўца, які ведаў Іллю з падлеткавых гадоў.
Знаёмыя Мядзведзева-малодшага ўспамінаюць, што ў ВНУ ён аддаваў перавагу кампаніі тых, хто паступіў у МДІМА «без блату» — сумленна перамогшы ў алімпіядах або атрымаўшы высокія балы на АДЭ. «І вось умоўная дзяўчынка з далёкага горада, якая набрала 400 балаў на АДЭ, трапляе ў групу да Мядзведзева, а ён кліча ўсю групу [у госці] дадому — дзе прыслуга і прыватны кінатэатр», — распавядае аднакурсніца Іллі. Пра тое, што ў Мядзведзева-малодшага «на лецішчы» быў свой кінатэатр, чуў і іншы яго знаёмы. Абедзве крыніцы сцвярджаюць, што сама дача знаходзілася на Рублёўцы, але дакладны адрас яны не ведаюць.
Вядома, статус бацькі, які ў 2008-2012 гадах быў прэзідэнтам Расіі, а з 2012-га — прэм'ер-міністрам, не мог не адбівацца на паўсядзённым жыцці яго сына.
Ілля хадзіў на заняткі ў МДІМЗ у суправаджэнні двух ахоўнікаў у цывільным. У размове са знаёмымі ён называў іх «хлопцамі». «Яны, напрыклад, суправаджалі яго ў інстытуцкую сталовую, але ў гэтым наогул нічога дзіўнага не было — у нас вучылася дзяўчынка, з якой пяцёра, а не двое ахоўнікаў хадзіла», — успамінае аднакурсніца Мядзведзева-малодшага.
Па яе ўспамінах, блізкія сябры Іллі заклейвалі камеры на тэлефонах і камп'ютарах, баючыся, што за імі будуць сачыць. «Дзяўчына, да якой Ілля заляцаўся, скардзілася, што яе сацсеткі ламалі — [мабыць] каб праверыць», — дадае аднакурсніца Іллі.
З Мядзведзевым-малодшым немагчыма было пайсці ў першую, што трапілася, кавярню, успамінаюць яго сябры: існаваў адмысловы спіс «правераных» устаноў. Пра планы выпіць у бары або павячэраць трэба было кожны раз папярэджваць загадзя: каб супрацоўнікі службы бяспекі маглі агледзець памяшканне — і адобрыць яго.
«Мы неяк пайшлі ў бар у Піцеры — выхадны дзень, папулярнае месца, — успамінае адну з сумесных паездак аднакурснік Іллі Мядзведзева. — Калі мы туды прыйшлі, бар быў абсалютна пусты, а ўсе камеры [назірання] — заклееныя. Ён [Ілля] потым на ўсіх нас забраніраваў цалкам лазню ў цэнтры Піцера — і ўсе выдаткі ўзяў на сябе, ніхто з нас наогул не скідваўся».
У студэнцтве Ілля захапляўся футболам, у які гуляў у камандзе МДІМА, вінамі, у якіх добра разбіраўся, і інвестыцыямі ў новыя тэхналогіі, якімі марыў займацца ў будучыні.
Як і яго бацька ў перыяд свайго прэзідэнцтва, Ілля «шмат казаў пра стартапы, інавацыйныя штукі», успамінае знаёмы Мядзведзева-малодшага.
Па ўспамінах знаёмых, Мядзведзеў-малодшы вельмі імкнуўся быць «як усе». «Мы з ім былі два тыдні на ваенных зборах, спецыяльнасць — перакладчыкі. Ілля жыў з намі ў казарме, хадзіў строем, маршыраваў, песні спяваў, вывучаў асновы воінскай падрыхтоўкі», — распавядае аднакурснік сына былога прэм'ер-міністра.
«Гэта не тыповы сын багатага бацькі з выпендрожам — а такія ў нас [у МДІМА] таксама былі, —успамінае яшчэ адзін аднакурснік Мядзведзева. — Ілля — прыклад адэкватнага чувака са зразумелым сацыяльным становішчам. Калі ў нас былі дыскусіі [аб палітыцы на лекцыях], пазіцыя Іллі, хоць і прарасійская, больш была падобная да [больш ліберальнай] пазіцыі бацькі да яго адстаўкі [з пасады прэзідэнта]».
Аднак палітыка ўзнікала толькі як тэма для дыскусій на лекцыях. У звычайным жыцці Іллю Мядзведзева яна тады не цікавіла. «Ён не быў як сын Лукашэнкі, які бегае за бацяй з «калашом». З ім можна было пасмяяцца, кудысьці схадзіць паесці, піва выпіць — лёгкі ў зносінах, прыемны чэл. Досыць свабодна абмяркоўваў розныя тэмы, з яго не перла праўрадавая рыторыка, не было негатыву да Захаду ці чагосьці такога», — распавядае «Медузе» аднакурснік Іллі Мядзведзева.
«Калі б больш было такіх хлопцаў, як Ілля — здольных, маладых, амбіцыйных, — была б змяняльнасць улады, было б усё ў нас [у краіне] лепей», — з захапленнем успамінае Мядзведзева-малодшага адзін з яго аднакурснікаў.
Тры таварышы
Бліжэй за ўсё сын будучага прэм'ера сябраваў з двума сваімі аднагрупнікамі: Іванам Капценкам-малодшым (сынам экс-дэпутата Вярхоўнага Савета СССР Івана Капценкі, якога выданне «Праект» называла «нафтавіком-фарцоўшчыкам») і інтэлектуалам Іллём Труфанавым (сынам бізнэсмена сярэдняй рукі).
Труфанава аднагрупнікі называюць найбольш прыкметным. «Самы бліскучы, самы дасціпны і эрудзіраваны», — апісвае сябра Іллі Мядзведзева іх былы аднакурснік.
Скончыўшы бакалаўрыят і магістратуру МДІМА, Труфанаў працягнуў адукацыю ў Лонданскім універсітэце Queen Mary і Парыжскай Сарбоне; ён адным з першых падпісаў у канцы лютага 2022 года антываенны ліст выпускнікоў МДІМА. На яго старонцы ў LinkedIn — спасылкі на апублікаваную ў «Новой газете. Европа» заяву юрыстаў у абарону муніцыпальнага дэпутата Аляксея Горынава, асуджанага па «артыкуле аб фэйках».
Труфанаў — выпускнік звычайнай маскоўскай школы. У старэйшай школе стаў сустракацца са сваёй аднакласніцай Янай Грыгаран. Іх адносіны, расказваюць трое знаёмых Труфанава, былі вельмі сур'ёзнымі. «Яны былі ў адной тусоўцы і збіраліся пажаніцца», — сцвярджае яго аднакурснік. Але пазней Грыгаран абрала іншага Іллю — Мядзведзева.
Па словах аднагрупнікаў Мядзведзева і Труфанава, сын былога прэзідэнта «ўвёў у свайго найлепшага сябра дзяўчыну» бліжэй да чацвёртага курса — і сяброўства Труфанава і Мядзведзева гэтае выпрабаванне вытрымала з цяжкасцю. «Я думаю, Труфанаў гэта праглынуў толькі таму, што разумеў: на сына прэм'ера крыўдзіцца нельга», — распавядае іх агульны знаёмы.
Грыгаран і Мядзведзеў да гэтага часу разам. Іх адносіны знаёмы пары апісвае як «сапраўдныя»: «Гэта не фэйкавая пара, яны праўда сустракаюцца».
Ілля Мядзведзеў і Яна Грыгаран на вечарынцы ў Сочы
Сябар сям'і Алішэр Усманаў
«Я не хацеў бы працаваць у буйной дзяржкарпарацыі. Мне цікава займацца тым, што цікавей для маладых, — напрыклад, сферай тэхналогій», — казаў Ілля Мядзведзеў у 2016 годзе ў інтэрв'ю таблоіду «Маскоўскі камсамолец».
Для першага працаўладкавання Мядзведзеў сапраўды абраў не дзяржаўную кампанію накшталт «Газпрама», а фармальна прыватную структуру.
Пацвярджэнне таму, што Мядзведзеў сапраўды працаваў у «Мэйл.ру», можна знайсці ў падатковых базах, якія трапілі ў сеціва. У 2016 годзе, адразу пасля заканчэння бакалаўрыяту, толькі паступіўшы ў магістратуру МДІМА, Мядзведзеў пачаў працаваць у ТАА «ВКонтакт». Праз год ён звольніўся, а праз тры гады пачаў працаваць у ТАА «Мэйл ру», атрымліваючы 226 тысяч рублёў на месяц. Абедзве гэтыя кампаніі ўваходзяць у склад карпарацыі VK; да 2021 года яе асноўным акцыянерам быў мільярдэр Алішэр Усманаў.
«Ілля там працаваў дзякуючы імені бацькі, проста так яго дакладна не ўзялі б», — лічыць крыніца, блізкая да ўрада Расіі.
Дзве крыніцы, якія працавалі ў VK да 2021 года, ведаюць, што сын Дзмітрыя Мядзведзева «працаваў у кампаніі», але ні адзін з іх не змог назваць яго пасаду. «На працы я яго ні разу не бачыў», — распавядае былы топ-менеджар кампаніі.
Яшчэ сямёра былых і дзеючых супрацоўнікаў VK сказалі, што «ні разу не сустракалі» Іллю Мядзведзева ў офісе кампаніі. «Такога прозвішча — Ілля Мядзведзеў — нідзе не было», — распавядае былы топ-менеджар кампаніі.
Ілля Мядзведзеў не толькі быў супрацоўнікам «VK», але і мог быць звязаны з іншымі праектамі Усманава.
Акрамя таго, у кампаніі, блізкай да Усманава, пасля заканчэння ўніверсітэта працавала дзяўчына Іллі Мядзведзева Яна Грыгаран.
Тое, што першай працай Іллі Мядзведзева і яго дзяўчыны аказаліся структуры, звязаныя з мільярдэрам Усманавым, — наўрад ці выпадковасць. Бізнесмен блізкі да сям'і Мядзведзевых: яшчэ ў 2017 годзе апазіцыйны палітык Аляксей Навальны ў нашумелым расследаванні «Ён вам не Дзімон» расказваў, як у 2010-м Усманаў падарыў прэзідэнту Мядзведзеву раскошны асабняк у падмаскоўным пасёлку Знаменскае на Рублёўцы коштам 50 млн даляраў.
Уступіў у «Адзіную Расію» у разгар вайны
Цяпер Сын Дзмітрыя Мядзведзева дапамагае бацьку «развіваць вінаробны бізнес у Краснадарскім краі», сцвярджае знаёмы Іллі. Жыве на Рублёўцы ў асабняку, які наўрад ці можа сабе дазволіць.
А яшчэ ў канцы чэрвеня 2022 года, у разгар вайны, Ілля Мядзведзеў, які раней не быў публічны і не праяўляў палітычных амбіцый, раптам паўстаў у нечаканай якасці: ён стаў членам партыі «Адзіная Расія».
Урачыстае ўручэнне партбілета адбылося праз два тыдні пасля таго, як у тэлеграм-каналах і ўкраінскіх СМІ разляцелася чутка аб тым, што сыну Мядзведзева анулявалі візу, па якой ён нібыта жыў у ЗША.
Незалежнага пацвярджэння гэтым звесткам з таго часу не знайшлося, але праз два дні Дзмітрый Мядзведзеў абрынуўся з гнеўным пастом на Захад, які незаконна карае сваякоў расійскіх чыноўнікаў — і параўнаў гэты падыход з прынцыпамі працы італьянскай мафіі.
Нягледзячы на тое, што ў саму гісторыю пра амерыканскую візу Мядзведзева аднапартыйцы, апытаныя журналістамі, хутчэй, не вераць, публічнае ўручэнне партбілета ў неафіцыйных гутарках яны тлумачаць менавіта неабходнасцю абвергнуць небяспечныя плёткі: маўляў, намесніку старшыні Савета бяспекі «трэба было паказаць, што верна служыць Радзіме і рэжыму» не толькі ён сам, але і яго сын.
Як бы там ні было, дакладнага плана партыйнай працы ў маладога палітыка Іллі Мядзведзева на момант прыходу ў «Адзіную Расію» відавочна не было. У сваёй падзячнай прамове ў дзень уступлення ў партыю ён адначасова паабяцаў займацца і аховай здароўя, і адукацыяй, і дзіцячым спортам, і «лічбавай трансфармацыяй».
Праз два месяцы канкрэтыкі аб дзейнасці Мядзведзева-малодшага ў «Адзінай Расіі» не дадалося. Два суразмоўцы з «партыі ўлады» сказалі, што на агульных мерапрыемствах Іллю не бачылі і чым ён заняты ў «Адзінай Расіі», ім невядома.
Іллю Мядзведзева ў партыю «ўступіў» яго бацька, і гэта «вялікая памылка», упэўнены суразмоўца журналістаў, блізкі да ўрада Расіі. «Мядзведзеў-малодшы ў палітыцы нічога не разумее, — тлумачыць ён. — А любому бізнэсу, якім ён хоча займацца, партыя цяпер толькі пашкодзіць».
Сам Дзмітрый Мядзведзеў не часта публічна выказваўся пра свайго сына і яго жыццё. У адным з інтэрв'ю «Камсамольскай праўдзе» ў 2020 годзе былы прэзідэнт так казаў пра Іллю:
«Ён дарослы чалавек ужо. <…> Ён спрабуе займацца прыватнымі бізнес-праектамі, у тым ліку ў сферы лічбавай эканомікі. Ну, такімі рэчамі, якія цяпер вельмі папулярныя ў моладзі — стартапамі. Прычым займаецца гэтым сам і займаецца з задавальненнем. Асаблівых поспехаў пакуль я ў яго не бачыў, але спадзяваюся, што ўсё яшчэ наперадзе».
