Усе фоты: архіў Сямёна Букіна
Сямён Букін: Я пачаў пакрысе пераходзіць на беларускую мову недзе ў 2019 годзе, пасля паездкі па працы ў ЗША. Гулялі па Дэтройце з двума хлопцамі з Расіі, з якімі я тады сябраваў. Паправіў аднаго з іх, хто вымавіў слова няправільна — раней любіў гэта рабіць, бо ў мяне матуля-настаўніца і яна таксама мяне часта папраўляла. Пачалі гутарыць пра мову, і ён мяне папракнуў: маўляў, вы, беларусы, сваёй мовай не карыстаецеся, яна вам не патрэбная. Скончылася ўсё спрэчкай, але я адчуў, што мову сваю трэба вывучаць, і тым беларусам, хто яе не ведае, павінна быць сорамна.
«Наша Ніва»: Ты зусім вырашыў адысці ад рускай мовы?
СБ: Зусім адысці ад яе я не змагу, але хачу, каб маёй асноўнай мовай была беларуская, бо лічу яе сваёй роднай. Калі гутару па-беларуску з украінцамі, яны мяне разумеюць і размаўляюць са мной на ўкраінскай.
Неяк меў дрэнны настрой, бо начытаўся навін, і вырашыў гутарыць па-беларуску і з рускімі таксама. Але гэта цяжка, бо людзі табе нічога не зрабілі, а твая беларуская мова быццам крыўдзіць іх. Бачыў, што калі рускія бачаць, як я па-беларуску гутару з украінцам, ім непрыемна, то-бок ёсць у іх такі схаваны імперыялізм, які праяўляецца ў нелюбові да іншай мовы. На жаль, не маю і такога беларускага асяроддзя, якое разумела б маё імкненне да роднай мовы і беларускасці.
«НН»: Ты перавёў бы ўсю краіну на беларускую мову?
СБ: Калі б мог, то паспрабаваў бы зрабіць так, але негвалтоўна, гвалтоўна не будзеш мілы. Але жадаю, каб Беларусь гутарыла па-беларуску. Расійскую мову не забараняю, але адзінай афіцыйнай мовай павінна быць беларуская.
«Цырк у пандэмію збанкрутаваў, але спрабаваў падтрымліваць артыстаў грашыма»
«НН»: Што такое «Дзю Салей»?
СБ: Гэта цэлы свет, які жыве па сваіх правілах, і гэта найлепшы цырк у свеце.
«НН»: Тое, што ён найлепшы — гэта эмацыйнае ці аб’ектыўнае меркаванне?
СБ: Аб’ектыўнае, бо працаваў шмат у якіх цырках і магу іх параўноўваць. Канешне, свае памылкі і недахопы ёсць і ў «Дзю Салея», але яны не ідуць ні ў якое параўнанне з тым, што адбываецца ў іншых цырках. «Дзю Салей» бліжэйшы да мастацтва, чым да цырка, гэта іншы свет.
Для нас цырк — гэта проста нейкія артысты, якія паказваюць нумары, магчыма, з жывёламі. Але ж «Дзю Салей» — сапраўдная машына, якая стварае не толькі касцюмы для шоу, але і складаныя сцэнічныя канструкцыі, якія не здолее зрабіць больш ніводны цырк. Не кажу ўжо пра велізарныя сацыяльныя гарантыі і сістэму аховы здароўя.
«НН»: Назаві тры прынцыповыя адрозненні «Дзю Салея» ад Белдзяржцырка, дзе ты працаваў у свой час.
СБ: Першае — узровень майстэрства, другое — дасканаласць сацыяльнай палітыкі. Самае важнае адрозненне — гэта стаўленне да артыста, ну і, вядома, заробак (смяецца).
«НН»: Як праяўляецца розніца ў стаўленні да артыста?
СБ: Тут артыстаў паважаюць, у Белдзяржцырку ж гэтага няма. Вядома, у твар цябе там не пашлюць, але ў мяне былі выпадкі, калі са мной гутарылі на павышаных танах, калі не вырашалі пытанне, якое трэба было вырашыць. Такое стаўленне адбіваецца і на памеры заробкаў, і на ўмовах пражывання артыстаў — яны жудасныя. Нават калі ты не з Мінска, табе трэба прайсці 40 колаў пекла, каб атрымаць памяшканне ў цыркавым інтэрнаце.
Кажу пра Белдзяржцырк пры дзейным кіраўніку [Уладзіміру] Шабану, пры былой кіраўніцы Таццяне Бандарчук было інакш. Шабан — былы кадэбэшнік, а былых у гэтай справе не бывае, і вось яго зрабілі дырэктарам цырка.
«НН»: Як даўно ты ў «Дзю Салеі»?
СБ: Прыйшоў туды ў 2017 годзе, але сыходзіў з цырка на час пандэміі, з сакавіка 2020 года да лютага 2022-га.
«НН»: Што адбывалася з цыркам падчас пандэміі?
СБ: Цырк збанкрутаваў, але спрабаваў падтрымліваць артыстаў, два ці тры разы нам пералічылі грошы. Можа, для канадцаў і амерыканцаў гэта былі невялікія сумы, але беларусаў яны нармальна падтрымалі, размова ідзе пра некалькі тысяч даляраў.
У цырку звольнілі 95% супрацоўнікаў, там нічога не адбывалася. Але паціху пачалі варушыцца, з’явіліся чуткі, што ў цырка новыя інвестары, ды і сама дзяржава — Канада — была зацікаўленая ў тым, каб такі цырк, як «Дзю Салей», не знік.
«НН»: Як ты вяртаўся ў «Дзю Салей»?
СБ: З кожным з нас сазваніліся, распыталі, чым мы займаліся падчас пандэміі і што з намі цяпер. Плюс у кожнага з артыстаў ёсць свой прафайл, дзе фіксіруецца ўсё тое, што з ім адбываецца, яго паводзіны, наяўнасць траўмаў і гэтак далей, ад гэтых запісаў таксама залежала, ці вернуць нас у цырк.
Далей мы прыехалі ў Манрэаль і праходзілі падрыхтоўку да выступаў, а за намі ў той час працягвалі сачыць. Калі б тады нехта аказаўся негатовы, думаю, яго б адаслалі дахаты.
«НН»: Што ты маеш на ўвазе пад дрэннымі паводзінамі? Хадзіць на вечарыны падчас лакдаўну?
СБ: Не, папярэджанне можна атрымаць за знявагу, крыўду калегі. У нас таксама забаронена гутарыць пра палітыку, забароненая дыскрымінацыя па расе і па сэксуальнай арыентацыі. У нас ёсць спіс таго, што нельга рабіць, але гэта не нейкія строгія абмежаванні, а нармальныя правілы паводзін.
Калі ты нешта тут парушыш, табе могуць нічога не сказаць і проста дашлюць ліст з папярэджаннем. Калі ў цябе іх тры — ляціш дахаты. Не ведаю, ці былі тут бойкі, але за бойку, мне здаецца, ты адразу паляціш дахаты.
«НН»: Цырк — гэта шматнацыянальная каманда. Як на настроях у ёй адбіваюцца ваенныя падзеі?
СБ: Калі пачалася вайна, мы былі ў Манрэалі. Першую ноч я, як і шмат маіх сяброў, не спаў, і на наступны дзень ні з кім не вітаўся, не мог глядзець у бок рускіх. Ведаю, што тое, што адбываецца — гэта не іх віна, але не хацеў, каб мяне нехта чапаў, і трэніраваўся ў той дзень толькі разам з украінскім сябрам. Чакаў, што можа нехта з тых жа рускіх падыдзе да мяне і паспрабуе неяк абмеркаваць падзеі, але гэтага не было.
Усе ведаюць мой пункт гледжання наконт вайны, глядзяць мае сацсеткі, таму я адчуваю напружанне. Таму, магчыма, нехта мяне лічыць ворагам, але мы гэта не абмяркоўваем, проста працуем.
«НН»: Наколькі ведаю, рускім і беларусам з «Дзю Салея» нядаўна ледзьве не адмовілі ў візах у Брытанію. Як гэта было?
СБ: Мы знаходзіліся ў Дубліне, калі пра гэта даведаліся. Нас было 14 чалавек, у тым ліку і ўкраінцы, і нас накіравалі ў Мадрыд чакаць рашэння па візах.
Там, дарэчы, здарылася смешная гісторыя. Прыляцелі туды ноччу, частка з нас — я, сябар-беларус і дзве рускія дзяўчыны — паехалі на самакатах чакаць ежу. Калі вярталіся назад, мне два разы перабег дарогу чорны кот, а ў такім выпадку мне заўсёды шанцуе. І ўсё, на наступны дзень частцы з нас далі візы, а праз пару дзён — і ўсім астатнім.
Лічу, што калі б не было вайны і калі б у нас быў пашпарт нармальнай краіны, нам бы адразу далі візы. А так дзякуй, што ўвогуле пусцілі ў краіну, беларускія і расійскія пашпарты сёння зашкварныя.
«НН»: Такі цырк, як «Дзю Салей», магчымы ў Беларусі?
СБ: Цяпер — стоадсоткава немагчымы. Каб такое стварыць, трэба, каб дзяржава была да гэтага гатовая. «Дзю Салей» падтрымлівала ўся Канада, але ў Беларусі іншае стаўленне да мастацтва, хаця і ў нас любяць цырк, але, можа, прымусова. У Беларусі здабытак — гэта хакей, а ў Канадзе — цырк. Калі кажаш канадцу, што ты з «Дзю Салея», яны дужа радуюцца.
«Не маю ніякага жадання размаўляць з людзьмі, якія забілі нашу гімнастыку»
«НН»: У Беларусі мастацтва не можа аб’яднаць усю краіну?
СБ: Мова павінна быць нашым мастацтвам, якое нас аб’яднае. З яе і з гісторыі трэба пачынаць. У нас вельмі класная культура, але яна згубілася ў расійскай, таму трэба яе адраджаць. Цырк таксама павінен быць беларускім, а не такім, як цяпер, калі там столькі расійскіх артыстаў.
«НН»: Ты на сувязі з былымі калегамі?
СБ: З калегамі па цырку — так, па спартовай гімнастыцы — не. Як пачалася вайна, я звярнуўся да Беларускай асацыяцыі гімнастыкі. Мы з імі ведаем адно аднаго, бо я ж працаваў кіраўніком мужчынскай зборнай па спартовай гімнастыцы. І вось я напісаў чалавеку з кіраўніцтва асацыяцыі, з якім у мяне раней былі вельмі добрыя адносіны і які не падтрымлівае паслявыбарчы гвалт у Беларусі, прапанаваў яму казаць мне, калі нешта важнае будзе адбывацца з нашай гімнастыкай. Але я ж у Фондзе спартовай салідарнасці, таму, напэўна, ён пабаяўся мне нешта пісаць.
Ведаю, што адбылося са школай «Колцы славы», дзе я некалі трэніраваўся. Ёй кіравалі прафсаюзы, а потым яна перайшла да Мінгарвыканкама, там шмат часу не было дырэктара. Здаецца, там павінна прайсці рэканструкцыя. Даведаўся, што нядаўна школу зачынілі на тры месяцы, адправілі частку трэнераў у адпачынак за свой кошт. Астатніх накіравалі працаваць у маленькую залу, дзе нават няма мужчынскіх снарадаў для гімнастыкі.
Вось так яны развіваюць спартовую гімнастыку. Яна ў нашай краіне ўжо даўно памірала, але зараз з ёй канчаткова ўсё. Гэта крыўдна, і я не маю ніякага жадання размаўляць з людзьмі, якія забілі нашу гімнастыку.
«НН»: Табе 34 гады. Адказваў сабе на пытанне, да якога ўзросту гатовы на вандроўнае жыццё з «Дзю Салеем»?
СБ: Не адказваў. Я скончыў з цыркам у 29 гадоў, калі пайшоў працаваць у мужчынскую зборную, але сутыкнуўся там з саўковымі метадамі працы. І тут нечакана атрымаў прапанову ад «Дзю Салея», паехаў туды паспрабаваць сябе і не ведаў, што ў мяне нармальна пойдзе.
Сыду з цырка, калі знайду для сябе нешта іншае, «Дзю Салей» для мяне — гэта не канчатковая мэта. Пачаў вывучаць ІТ-сферу, але тут мяне паклікалі вяртацца ў «Дзю Салей», і прыйшлося адкласці. Хачу сябе ў будучыні паспрабаваць у ІТ, але для гэтага, напэўна, трэба больш уседлівы лад жыцця, чым у мяне.
«НН»: Чаму ты навучыўся за час падарожжаў і жыцця ў іншых краінах?
СБ: Перш за ўсё навучыўся жыць па графіку і рэгуляваць сваё жыццё. Ты ведаеш, што з табой здарыцца ў наступную гадзіну і дзе ты будзеш праз год. Увогуле, бачыў шмат краін і тое, як там ставяцца людзі адно да аднаго, заўважаў, што можна прынесці ў Беларусь. Падарожжы дапамагаюць і табе самому развівацца, пры жаданні можна вывучаць іншыя мовы.
Цяпер я яшчэ і працую трэнерам у «Дзю Салеі», і гэта для мяне новы досвед. Кірую камандай з 11 гімнастаў, раблю шмат папяровай працы — напрыклад, на кожны выступ і трэніроўку пішу план таго, хто што будзе рабіць. Трэба з кожным размаўляць, часам тут і спрэчкі бываюць. У маім нумары людзі з розных краін і кантынентаў, і кожны з іх адрозніваецца ад іншага. У мяне складаны характар, але трэба неяк з кожным дамаўляцца.
«НН»: Ты шмат супрацоўнічаў з Фондам спартовай салідарнасці, удзельнічаў у замежных акцыях салідарнасці з Беларуссю. Зараз працягваеш змагацца?
СБ: Працягваю змагацца за Беларусь, я веру ў перамогу. Па-першае, адкрыта выказваюся ў сацсетках і шмат што падтрымліваю інфармацыйна, а другая частка маёй барацьбы — наш Фонд спартовай салідарнасці. Цяпер мы працуем над падпісаннем Антываеннай дэкларацыі спартсмена. Паколькі я сам гімнаст, я пішу гімнастам і прапаную ім падпісаць дэкларацыю.
Гэты дакумент — прыклад таго, як спартсмены маглі б дэманстраваць сваё стаўленне да вайны. У будучыні было б добра, калі б падпісантаў дэкларацыі праз гэта маглі вызваляць ад забароны на міжнародныя турніры, пад якой цяпер большасць расійскіх і беларускіх спартсменаў.
Як беларусы і рускія могуць спаборнічаць ці неяк яшчэ сябе прадстаўляць на міжнародным узроўні, калі тыя ж украінцы гэтага пазбаўленыя? Усю спартовую і не толькі інфраструктуру ў іх разбамбілі, разбураюць усё, звязанае з культурай — гэта знішчэнне народа! І якія могуць быць спаборніцтвы з удзелам беларусаў і рускіх, калі яны спрыяюць гэтаму?
Што да гімнастаў, у асноўным дэкларацыю падпісваюць украінцы, ёсць яшчэ пара беларусаў, якія цяпер за мяжой. Пісаў гімнастам з іншых краін, у тым ліку брытанскаму алімпійскаму чэмпіёну, украінскаму алімпійскаму чэмпіёну Алегу Вярняеву, але яны мне чамусьці не адказалі. Думаў пра тое, каб выйсці на Івана Іванкова. Пра [Віталя] Шчэрбу казаць не буду, бо ўвогуле не лічу яго беларусам, хутчэй, амерыканцам. Ён не жыве ні ў Беларусі, ні Беларуссю.
Шчэрба дэманструе абыякавую пазіцыю, маўляў, «мая хата з краю», а так нельга ставіцца да свайго народа. Вось яго матуля — малайчына, яна адразу дакладна сказала: «Лукашэнка — гэта мой бог» (смяецца).
«НН»: Зараз, у вымушанай эміграцыі, што для цябе — дом?
СБ: Мае сябры, з якімі часам сустракаюся, і родныя, якія жывуць у Польшчы. Слухаю беларускую музыку і часам ледзьве не плачу, калі чую, наколькі прыгожая наша мова, якія ў нас таленавітыя спевакі.
«НН»: Топ-3 беларускія выканаўцы ад цябе — гэта…
СБ: Сяргей Міхалок з BRUTTO, Вольскі з NRM ці без NRM, плюс мне вельмі падабаецца творчасць спявачкі Palina. Яшчэ слухаю рэп ад Belaroots, ён ачмурэнны, NIZKIZ, «Дай Дарогу!» Юрыя Стыльскага, Ap$ent — шмат чаго. Нехта сказаў, што ў нас ёсць таленавітыя музыкі і дзяржаўныя, але хто іх слухае?
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»«З-за беларускіх сілавікоў і пачалася вайна». Алімпіец-дзюдаіст раней служыў у Пагранкамітэце, а стаў бежанцам у Германіі
«Бацька пытаўся, ці не прыгнятаюць мяне нацысты». Лёгкаатлет Андрэй Краўчанка — пра цэны і звычаі ў Германіі, крыўдны бан і баязліўцаў у КДБ
