Пра крымінальны пераслед
З аднаго боку, вядома, сітуацыя чаканая, таму што калі ты распавядаеш усім, што краіна непазбежна рухаецца ў 37 год, то ўрокі 37 года ты павінен памятаць сам.
Трэба разумець, што калі грамадства рухаецца з аўтарытарызму ў таталітарызм, нязгодных быць не павінна. І перш за ўсё, сярод тых людзей, якія прэтэндуюць нейкім чынам на асэнсаванне сітуацыі. І сярод дзеячаў мастацтва, мне здаецца, з пункту гледжання дзяржавы, зігаваць павінны ўсё.
Гэта значыць усе павінны стаяць стройнымі радамі, усе павінны вітаць правадыра і праслаўляць яго бязмежную мудрасць. Ні ў якім разе не дазваляць сабе сумнявацца ў правільнасці нават самых драматычных яго рашэнняў. І тых, хто дазваляе сабе нейкія сумневы, трэба паказальна адлупцаваць, што, увогуле, адбываецца, пакуль не ў занадта драматычнай форме, са мной.
Адчуванне, якое ў мяне ўзнікла ў першую чаргу, гэта ператварэнне Дон Кіхота з дзівакаватага малога, які нясецца з пікай і ў даспехах на млыны, у чалавека, які раптам займеў рацыю, і млыны праўда аказваюцца волатамі.
Пра спынены час
Пакуль лаяльная культура выглядае вельмі недасканала. Вядома, яна складзеная прыкладна з тых жа нафарбаваных нафталінавых трупаў, якія радуюць самага непатрабавальнага гледача штогод у праграмах тыпу «Блакітны агеньчык». То-бок гэта сход цалкам залежных ад улады людзей, якія вырабляюць зусім ужо непатрэбны культурны кантэнт.
Мабыць, гэта патрэбае для таго, каб проста ствараць у галіне музыкі, выяўленчага мастацтва, рэжысуры ў насельніцтва адчуванне часу, які спыніўся.
Пра скочванне ў таталітарызм
Варта нагадаць, што ў першыя ж дні каля 2000 дзеячаў культуры падпісалі антываенны ліст. Навукоўцы падпісвалі і людзі ўсіх сумежных прафесій, не абавязкова багемных або інтэлектуальных.
Гэта значыць, першапачатковы імпульс быў у грамадстве адназначна антываенны.
Далей улада [дзейнічала] толькі за кошт нагнятання мілітарысцкай істэрыі, за кошт абазначэння любых нязгодных з вайной як нацыянальных здраднікаў і антыпатрыётаў.
Хоць, здавалася б, што можа быць больш патрыятычным, чым жадаць сваёй краіне міру і працвітання. Толькі за кошт кампаніі па запалохванні нязгодных уладзе ўдалося гэтых нязгодных нейкім чынам заахвоціць.
Людзі з'язджаюць, альбо не маючы магчымасці з Расіі з'ехаць, выбудоўваюць стратэгію ўласнага выжывання ў краіне, якая скочваецца ў таталітарызм.
Людзі, адчуваючы згушчэнне духаты і разраджэнне кіслароду, пачынаюць сваё сумленне і перакананні прыводзіць у адпаведнасць з тым, што дапаможа ім у далейшым у гэтай краіне выжываць. Гэта значыць, нават інтэлігентныя людзі, нават інфармаваныя людзі згаджаюцца прыняць на ўзбраенне аргументы: «не ўсё так адназначна» «Зяленскі таксама «добры». Ён пазёр, ён наркаман», «мы не з Украінай змагаемся, а з НАТА».
Я думаю, што проста замаўчаць праз некаторы час, у сувязі з пагаршэннем эканамічнага становішча, будзе ўжо недастаткова. Ад людзей будзе патрабавацца хадзіць строем і выкідваць рукі ў пэўным прывітанні.
Пра культуру афіцыёзу
Культура афіцыёзу, культура прыняцця ўсяго дзяржаўнага, мілітарызму, фактычна фашызму і апраўдання гэтай бессэнсоўнай і жорсткай вайны нічога не народзіць.
Мы бачылі, якія бяздушныя і маркотныя прапагандысцкія фільмы яны здымаюць нават пра такую важную тэму, як Вялікая Айчынная вайна. Не могуць гэтыя людзі, таму, што яны працуюць за бабло, яны прыкідваюцца патрыётамі, таму што за гэта плацяць. Гэта лэйбл, які лепіцца цяпер на лаялістаў. Па вялікім рахунку, гэта людзі, якія абслугоўваюць рэжым за сур'ёзнае ўзнагароджанне.
Няма ў тэлевізары ні аднаго патрыёта, які не стрыг бы нейкім чынам купоны ад сённяшняй лаяльнасці да ўлады. На жаль, паколькі гэтая энергія не жывая, яны не адчуваюць таго, пра што спрабуюць казаць.
Калі гэта будзе ўсё па ўказцы зверху, па спецзаказе адбывацца з Крамля, можна быць больш чым упэўненым, што ўсё будзе мёртвае, усё будзе сумнае, гэта ўсё будзе не жыццёва і зусім непраўдападобна.
Людзей можна прымусіць гэта жэрці, як жаруць у Сарокіна «норму» ў сухіх брыкетах. Аднак калі гэта «норма» і нават калі гэта сухое, і нават калі не жэрці не атрымліваецца, усё роўна яно пакідае адчуванне дзіўнага смаку. І як толькі з'явіцца нейкая альтэрнатыва, можна быць упэўненым, што людзі, працверазеўшы ад цяперашняй кампаніі па замбаванні, будуць спрабаваць выбраць усё роўна нешта жывое.
Пра ядзерную вайну
Я думаю, што сцэнарый ядзернай вайны, які ўсе прадракалі, калі людзі ў Кіеве і ў Харкаве жылі на станцыях метро, вельмі нагадваў мой раман «Метро». Я ў той час казаў, што ў ядзерную вайну не веру.
Не веру я ў яе і сёння, таму што да гэтага часу людзі з нагоды адключэння газу дамовіцца не могуць. А ядзерная вайна — гэта значна больш рэзкі крок, чым адключэнне газу Еўропе, разумееце?
Акрамя таго, намі кіруюць ўсё ж такі людзі страўнікава ненасычаныя, геданісты, аматары прыгожа і прыемна пажыць, напэўна, знаходзяцца ў досыць далікатных адносінах са сваімі дзецьмі, унукамі, палюбоўніцамі і гэтак далей. І ўвесь гэты сонм персанажаў не дасць ім проста ўзяць і націснуць кнопку.
Я не веру ў тое, што намі кіруюць людзі, якія з меркаванняў захавання твару, напрыклад, гатовыя будуць сцерці зямлю. А вось шантажаваць гэтым яны, вядома, могуць і будуць.
Пра «Пост» і прапаганду
Вядома, гэта ўсё натхнёна расійскай прапагандай і тым, як яна здольная душыць рацыянальнае мысленне і за кошт эмацыйных трыгераў цалкам падпарадкоўваць сабе розум людзей, прымушаць іх вар'яцець і ператвараць з соцыуму, з грамадства ў натоўп, цалкам бессэнсоўна азлоблены, агрэсіўны і гатовы, з аднаго боку, падтрымліваць любыя дзеянні ўлады, а з другога боку, удзельнічаць у іх.
Усё гэта натхнёнае было 8 гадамі прамывання мазгоў па айчынным тэлебачанні. І ў рамане «Пост» мае месца так званая «апантанасць» або «цёмная тэма», распрацаваная спецслужбамі.
Гэта тэхналогія, баявое нейралінгвістычнае праграмаванне, калі адзін заражаны гісторыяй чалавек прайграе нейкую бессэнсоўную, здавалася б, паслядоўнасць слоў і заражае іншага ці многіх. Дастаткова 2-3 разы праслухаць гэта па коле, каб цалкам страціць розум і ператварыцца ў апантанага і заражаць далей людзей.
Першапачаткова гэтая зброя распрацоўвалася як сродак барацьбы з ворагамі. Але ў нейкі момант у рамане яна выходзіць з-пад кантролю і паварочваецца супраць улады.
І з майго пункту гледжання, прывядзенне народа ў гэтую залішнюю ажытацыю, у істэрычны стан, які легалізуе нянавісць да ворага, — гэта вельмі недальнабачная гісторыя. Таму што, увайшоўшы ў гэты стан, чалавек можа дакладна гэтак жа развярнуцца і супраць любімага цара.
Гэта значыць, наогул, у прынцыпе, выкліканне дэманаў, нянавісці і дазвол нянавісці, дазвол забойства з боку ўлады — учынак вельмі недальнабачны, таму што вектар можа ў любы момант памяняцца.
Акрамя таго, «Пост» прысвечаны яшчэ і тэме адказнасці пакаленняў за зло, якое яны выклікаюць у свет. Я не думаў, што гэта так хутка ўвасобіцца. Але ў кнізе пакаленне, якое выклікала гэтае зло, запусціла вось гэты нейралінгвістычны вірус, які дазваляе людзям нянавісць і забойства, само сабой адмірае.
Але зло разам і са смерцю гэтага пакалення нікуды не знікае. Яно само па сабе ў паветры не раствараецца і ў глебу не сыходзіць, а застаецца і атручвае паветра для тых, хто жыве далей.
І атрымліваецца так, што калі з яго не «зняць чары», то яно нікуды і не падзенецца, і будзе далей ламаць жыцця і лёс дзяцей і ўнукаў тых, пры кім яно было выкліканае ў свет. І знішчаецца яно толькі адраснай працай з ім. Спроба з ім разабрацца, напрыклад, як у Германіі, калі сапраўдная дэнацыфікацыя праходзіла, толькі праз два пакаленні дала плён. Пры тым для таго, каб выклікаць у свет гэтае зло, спатрэбілася ўсяго толькі 10 з невялікім гадоў.
Пра справядлівасць
З майго пункту гледжання, галоўнае не забываць у гэтай сітуацыі, што праўда ёсць, і справядлівасць ёсць.
І калі твая краіна развязвае вайну без якіх-небудзь сур'ёзных на тое прычын супраць суседняй дзяржавы, якая некалі была брацкай, дзе людзі жывуць, гавораць і думаюць на адной з табой мове і ў якіх у большасці сваёй, як, напрыклад, практычна ва ўсіх маіх украінскіх сяброў, зусім рускія імёны і прозвішчы, якія нават мову не вучылі і якія ніколі ніякай дыскрымінацыі там не падвяргаліся, пакуль да іх не прыехаў на танках «рускі свет».
І не стаў іх кішкі на гусенічныя тракі заварочваць. Відавочна, што гэтая вайна не праведная.
І трэба ўспомніць, з якой цяжкасцю ўлада гэтую вайну спрабавала апраўдаць, выдумляючы то адны прычыны, то іншыя, то нацыстаў, то біялабараторыі, то нейкіх галубоў, што нейкія вірусы пераносяць. Трэба памятаць, што пакуль яны прыйшлі да нейкай больш-менш прымальнай для насельніцтва канцэпцыі, яны перабралі 10000 гатункаў версій.
Але вы не павінны маршыраваць. Вы павінны захаваць сябе і заставацца чалавекам у самай цяжкай сітуацыі.
