Біскуп Старога Рыма Францішак і архібіскуп Новага Рыма Варфаламей падпісалі на Фанары супольную дэкларацыю. Журналісты і назіральнікі гадалі, ці будзе ў супольнай дэкларацыі прадстаяльніка Каталіцкай Царквы і Усяленскага Патрыярха згадана Украіна – краіна, якая, прыняўшы хрысціянства ад Канстанцінопаля, панесла яго далей на поўнач і ўсход еўрапейскага кантыненту, у тым ліку ў Залессе, якое стала потым Масковіяй.
Было вядома, што Маскоўскі Патрыярхат, які хацеў бы адыгрываць галоўную ролю ва ўсяленскім Праваслаўі, не жадаў згадкі пра Украіну. З другога боку, Патрыярх Варфаламей, зацікаўлены ў тым, каб правесці ў 2016 годзе Святы і Вялікі Сабор Праваслаўнай Царквы, на якім ўсяленскае Праваслаўе можа аформіцца ў нейкую больш трывалую структуру. Таму ён мусіць быць вельмі асцярожны, каб у дадатак да існучых канфліктаў (напрыклад, паміж Антыяхійскай і Ерусалімскай, паміж Маскоўскай і Румынскай цэрквамі) не даць разгарэцца новаму. Канфлікт паміж Новым Рымам і Масквою, якая па-ранейшаму прэтэндуе на ролю Трэцяга Рыма, можа змарнаваць усю працу, якую Фанар пачаў яшчэ ў 1961 годзе.
Што тычыць Старога Рыма, дык Апостальскі Пасад ніяк не можа пазбыцца даўняй мары наладзіць добрыя адносіны з Маскоўскаю Царквою. Паколькі такія адносіны з XIV стагоддзя так і не ўдалося наладзіць, Ватыкан зацікаўлены прынамсі ў тым, каб Каталіцкая Царква мела хоць бы нармальныя ўмовы для сваёй працы ў Расіі, якую Маскоўскі Патрыярхат лічыць сваёй «кананічнай тэрыторыяй». Зразумела, што канфлікт з настаяцелем Данілавага манастыра Кірылам не ў яго інтарэсах.
І ўсё ж слова «Украіна» ў супольнай дэкларацыі Францішка і Варфаламея з’явілася.
«Памятаем, – напісана ў дакуменце, – таксама пра ўсе народы, якія пакутуюць з прычыны вайны. Асабліва молімся за мір ва Украіне, краіне з даўнімі хрысціянскімі традыцыямі, і звяртаемся з заклікам да ўсіх бакоў, уцягнутых у канфлікт, шукаць шлях дыялогу і пашаны міжнароднага права, каб пакласці канец канфлікту, даючы ўсім украінцам магчымасць жыць у згодзе» (некаторыя перакладаюць апошнія словы як «жыць у гармоніі»).
Відавочна, што такая інстытуцыя, як царква, не можа стаяць па-над палітыкай ці ў баку ад палітыкі. А калі так, дык да дэкларацыі (ці прынамсі да гэтай мясціны ў дэкларацыі) трэба ставіцца як палітычнага дакумента.
З Фанарскай дэкларацыі (назавем яе так) вынікае, што ўкраінцы (ці большасць нацыі) жыве ў нязгодзе, што вайна мае выключна ўнутрынацыянальную прыроду. У гэтым дакуменце, далей, не паказана, паміж якімі бакамі разгарэлася і фактычна вядзецца вайна. Гэта, як на маю думку, саступка Маскве, настаяцелю Данілавага манастыра, які ў сваіх мэсіджах настойліва паўтарае адну і тую ж думку: вайна ва Украіне – унутраная, грамадзянская, да таго ж распаленая уніятамі і «раскольнікамі» (пад апошнімі на ўвазе маецца Украінская Праваслаўная Царква Кіеўскага Патрыярхата), скіраваная супраць «кананічнага праваслаўя».
Ад рэлігійных лідараў, маральных аўтарытэтаў чакаеш асуджэння агрэсара, разбойніка. Падпісаную Францішкам і Варфаламеем дэкларацыю ад жорсткай крытыкі ратуе іх заклік шанаваць міжнароднае права. А міжнароднае права, у прыватнасці яго базавыя прынцыпы, замацаваныя ў Заключным акце Хельсінкскай нарады 1975 года, і гарантыі, дадзеныя Украіне ў Будапешцкім мемарандуме 1994 года, парушаны якраз Масквою.
Самім тым фактам, што ў Фанарскай дэкларацыі ўсё ж гаворыцца пра Украіну, і заклікам шанаваць міжнароднае права абодва рэлігійныя лідэры ўсё-такі пераадолелі, няхай сабе і не смела, не рашуча, не асудзіўшы агрэсара, супраціў, нават шантаж Маскоўскага Патрыярхату. І не далі тым самым прынізіць Каталіцызм і Праваслаўе.
